نگاهی به آخرین دستاوردهای دفاعی ایران

بزرگترین گردهمایی پهپادهای دوربرد و تهاجمی ایران در «شهر زیرزمینی ارتش»

در جریان رونمایی از اولین شهر زیرزمینی متعلق به ارتش جمهوری اسلامی ایران، انواع پرنده های بدون سرنشین دوربرد شامل فطرس، کمان و آرش مستقر شده بودند تا بتوانند ماموریتهای ویژه و راهبردی را انجام دهند.

فطرس وارد ارتش شد

علاقمندان به مسائل نظامی بویژه در حوزه پهپادهای ایرانی به یاد دارند که در آبان ماه سال ۱۳۹۲، از پهپاد پهن پیکر و بلند پرواز فطرس با ماموریت شناسایی و رزمی، برای اولین بار رونمایی شد. این پرنده بدون سرنشین یکی از اولین تجربه های موفق جمهوری اسلامی ایران در حوزه ساخت پهپادهای بزرگ پیکر بوده است. از آن زمان تا به امروز فطرس جزو محصولات وزارت دفاع بود که با توجه به تصاویر جدید، به نظر می رسد ارتش اولین مشتری این پهپاد خاص شده است. اما چرا به فطرس، پهپاد خاص می گوییم؟

شعاع عملیاتی این پهپاد پهن پیکر ایرانی، ۲ هزار کیلومتر گفته شده و سقف پروازی آن نیز بیش از ۷۵۰۰ متر است. میزان مداومت پروازی آن در حدود ۳۰ ساعت و سرعت نهایی آن نیز در حدود ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت است.

پهپاد دور برد فطرس در شهر زیرزمینی پهپادی ارتش - به موشک های کروز دقت کنید

طبق تصاویر و اطلاعات منتشره، برای این پهپاد، دو موشک کروز در نظر گرفته شده و در عین حال در زیر بالهای آن بمب های سری قائم به عنوان مهمات دورایستا و مینیاتوری دیده می‌شود که می تواند به عنوان یک سلاح برای حمله به اهداف خاص برای کاهش حداکثری خسارت های جانبی استفاده کرد. گزینه های دیگری مثل موشک های سری الماس یا شفق نیز می‌تواند برای این پهپاد در نظر گرفته شود. درباره موشک های کروز که برای فطرس در نظر گرفته شده اطلاعات زیادی در دسترس نیست ولی احتمالا برد ۲۰۰ کیلومتر داشته و به همین دلیل، عملیات های تهاجمی این پهپاد را از برد اکثر سامانه های شناخته شده پدافندی جهان خارج می کند.

کمان ۲۲ در نهاجا مجهز به موشک کروز شد

پهپاد کمان ۲۲، یکی از جدیدترین محصولات پهپادی ایران است که توسط نیروی هوایی ارتش توسعه پیدا کرده و این پرنده بدون سرنشین دارای مداومت پروازی ۲۴ ساعت و شعاع عملیاتی ۳ هزار و ارتفاع پروازی تقریبی ۸ کیلومتر است. ماموریت های شناسایی و تهاجمی در کنار قابلیت هایی مثل حمل غلاف های جنگ الکترونیک نیز برای این پرنده بدون سرنشین جدید ایران - که در اواخر سال ۱۳۹۹ رونمایی شده - تعریف شده است.

پهپاد کمان ۲۲ مجهز به موشکهای کروز هوا پرتاب حیدر که به رنگ قرمز و مشکی مشخص شده

موشک کروز هوا پرتاب حیدر با برد ۲۰۰ کیلومتر و سرعت هزار کیلومتر در ساعت در زمان برخورد، بمب بالدار بالابان با برد ۲۵ کیلومتر و یک نمونه از موشک هوا پرتاب سری شفق، ترکیب تسلیحاتی تقریبا کاملی را در اختیار این پهپاد دور پرواز ایرانی قرار می دهد. یک نکته جالب و مهم که باید در خصوص این شهر پهپادی زیرزمینی ارتش به آن اشاره کرد اینکه محل به قدری بزرگ طراحی شده که پهپادها می توانند به راحتی در آن موتور خود را روشن کرده و با توان خود به حرکت در آیند.

آرش، امید و کرار در تیم انتحاری های ارتش

پهپاد آرش یک رکورد شکن جهانی به حساب می آید که از زمستان سال ۱۳۹۹ وارد خدمت ارتش جمهوری اسلامی ایران شده است. این پهپاد برد بلند که بر اساس سری کیان توسعه پیدا کرده توانایی حمله به اهداف ثابت زمینی و همچنین سیستم های راداری تا شعاع ۲ هزار کیلومتر را داشته و در این کلاس برد بلندترین سامانه در جهان به حساب می آید. تعداد قابل توجهی از این پرنده بدون سرنشین در شهر زیرزمینی پهپادی ارتش مشاهده شده که نشان می دهد تولید انبوه این سلاح استراتژیک در جریان است.

تعداد قابل توجهی از پهپادهای انتحاری و ضد رادار آرش در شهر زیر زمینی ارتش

شاید بتوان جدیدترین و البته خاصترین پهپاد ایرانی حاضر در این شهر شگفت انگیز را یک پرنده بدون سرنشین دانست که از آن با نام "امید" یاد می کنند. شمایل این پرنده بدون سرنشین، مشخصا آن را مخصوص عملیات های انتحاری نشان داده و البته گفته شده دارای توانایی های ضد رادار همانند نمونه "آرش" است. این دارایی جدید ارتش به مانند برادر خود در نیروی هوافضای سپاه، از جمله مرموز ترین سلاح های ساخته شده در ایران به حساب آمده و غیر از نام و نوع ماموریت هیچ اطلاعات رسمی در خصوص آن وجود ندارد. اما با توجه به ظاهر و شکل طراحی و سیستم پیشران ملخی احتمالا توان پوشش دادن حداقل تا برد هزار کیلومتر را دارد.

پهپاد انتحاری امید در شهر زیر زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران

اما دیگر پرنده بدون سرنشین دیده شده در این شهر زیر زمینی کرار بود؛ یکی از پهپادهای تقریبا قدیمی ساخت ایران که در اواخر دهه ۱۳۸۰ شمسی رونمایی شده و در مدل های مختلفی توسعه یافته است. در این شهر زیر زمینی، کرار ها با چندین گزینه تسلیحاتی مشاهده شدند. در یک تصویر یک سر جستجوگر - احتمالا از نوع تصویر ساز فروسرخ- برای پهپاد کرار دیده می شود که به نظر می رسد برای نمونه ای انتحاری از این پهپاد باشد. استفاده از این سیستم برای شناسایی اهداف دقت بالایی را به کرار برای یافتن و رسیدن به هدف می دهد. پهپاد کرار که از پیشران جت استفاده می کند در وضعیت ماموریت بدون بازگشت یا انتحاری بردی در حدود هزار کیلومتر داشته و در وضعیت گشت رزمی و بازگشت به خانه و بازیابی به وسیله چتر برد آن ۵۰۰ کیلومتر است.

نصب یک سیستم اپتیکی در جلوی پهپاد کرار در شهر زیر زمینی پهپادی ارتش

برای این این پهپاد در کنار بحث عملیات انتحاری، قابلیت حمل و پرتاب بمب های سقوط آزاد غیر هدایت شونده، بمب های دورایستای سری بالابان، موشک های سری شفق بهینه شده و موشک های هوا به هوای سری آذرخش نیز تعریف شده و تمامی این تسلیحات در این شهر زیرزمینی ارتش مشاهده شدند.

اما نکته اصلی رونمایی امروز، به نظر ارسال یک سیگنال بسیار قدرتمند و سخت از طرف ایران به رژیم صهیونیستی و حامیان فرامنطقه ای آن باشد. هنگامی که نگاهی به وضعیت جغرافیایی و فاصله بین محدوده اعلام شده استقرار این شهر زیرمینی در ایران، تا سرزمین های اشغالی داشته باشیم شاهد این هستیم که در صورت قراردادن مبداء در غرب کشور، می توان با این حجم انبوه از پهپادهای دوربرد، به راحتی هر منطقه مورد نیاز برای مقابله جدی با دشمن، بویژه مراکز نظامی و استراتژیک در سرزمین های اشغالی، را نابود کرد.

طبیعتا داشتن ترکیبی از پهپادهای انتحاری و البته شناسایی و تهاجمی برد بلند در خدمت ارتش جمهوری اسلامی ایران نشان می دهد که این نیرو نیز در کنار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در حوزه پهپادی از فاز عملیات های کوتاه برد و تاکتیکی خارج شده و بحث عملیات های دور برد و راهبردی پهپادی را در دستور کار خود قرار داده است؛ بویژه آنکه در این میان، نقش نیروی هوایی ارتش نیز بسیار پررنگ و تاثیرگذار است.

از RPG-۷ قدیمی تا دهلاویه‌های جدید با کلاهک خاص و مدرن

از دوران دفاع مقدس تا به امروز، سلاح های ضد زره نقش بسیار مهمی را تجهیز و ارتقاء نیروهای زمینی کشورمان ایفاء کرده اند هرچند که چنین تجهیزاتی، در دنیا نیز مورد توجه بوده و در دهه های اخیر، بسیاری از صنایع نظامی و ارتش های مهم جهان نیز به سراغ طراحی و ساخت نمونه های جدید از این سلاح رفته اند. حالا و تقریبا بیش از ۳ دهه پس از پایان جنگ تحمیلی، میتوان با قاطعیت اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران کشوری کاملا بی نیاز از خارج در بسیاری از محصولات مهم از جمله حوزه ضد زره شده و از نظر فناوری های این بخش نیز تقریبا همگام با کشورهای مهم جهان قرار دارد.

در خلال توسعه توان ضد زره بومی کشور، مسئله توسعه انواع سرهای جنگی برای موشک های ضد زره مطرح بوده و یکی از مدل هایی که در سالهای اخیر در همه دنیا از جمله در ایران مورد توجه است خانواده مهمات با قابلیت ترموباریک است. در ابتدا به سراغ پاسه این سوال برویم که واژه ترموباریک به چه معناست؟ سلاح گرمافشاری یا ترموباریک نوعی بمب، راکت یا موشک است که در ابتدا، توده‌ ای از مواد آتش‌ زا در شعاع انفجاری خود ایجاد می‌کند که با اکسیژن موجود در جو مخلوط می‌شود. سپس در مرحله بعد، این توده آتش می‌گیرد؛ بطوریکه منطقه آتش گرفته شده را نابود می‌کند.

 سلاح گرمافشاری ابتدا به کمک یک خرج کوچک، اَبری از غبار انفجاری ایجاد می‌کند و سپس آن را با خرج دوم محترق می‌ سازد. بمب گرمافشاری که بمب خلاء هم نامیده شده با استفاده از اکسیژن موجود در هوا برای سوختن، یک ابر انفجاری قدرتمند ایجاد می‌کنند و با این کار در مقایسه با بمب‌های معمولی، انرژی تخریبی خود را در طول زمان بیشتری آزاد می‌ کند. بنابر این، هنگامی که این بمب در فضای سرپوشیده پناهگاه‌ های زیرزمینی منفجر شود، فشار تخریبی آن به مدت طولانی‌ تری در فضای بسته پناهگاه باقی می‌ ماند و باعث تخریب بیشتری می‌ شود و به این خاطر برای پاکسازی استحکامات و سنگرها سلاحی کارآمد به‌شمار می‌آید.

با توجه به اینکه سلاح های ترموباریک خصوصا در جریان مقابله با حملات داعش و تکفیری ها به سوریه و عراق مورد استفاده قرار گرفته و در عملیات محیط های بسته عملکردی مناسب دارند، ممکن است تجارب غنی به دست آمده از این نبردها، در حرکت صنایع دفاعی کشورمان به سمت تولید این محصول موثر بوده باشند. حال و با این توضیحات به سراغ معرفی ۵ ضد زره ایرانی مجهز به مهمات ترموباریک می رویم.

آر پی جی های محبوب و تجهیز به مهمات ترموباریک

تقریبا هر ایرانی که در دوران دفاع مقدس زندگی کرده باشد و یا هر کسی که فیلم یا داستان و رواتی از آن دوره را خوانده باشد حداقل یک بار اسم RPG-۷ یا به قول عبارت کلی در ایران آر پی جی را شنیده است. این راکت انداز ضد زره مشهور ساخت شوروی سابق یکی از سلاح های تاثیر گذار از تقریبا دهه ۱۹۶۰ میلادی به این سو بوده و در جریان جنگ تحمیلی نیز در حجم فوق العاده بالایی توسط هر دو طرف مورد استفاده قرار گرفت.

اولین بار در بهار سال ۱۳۹۷ بود که تصاویری از وجود مهمات ترموباریک برای راکت اندازهای سری آر پی جی ۷ در ایران منتشر شد. این راکت ها دارای پرتابه ای به کالیبر ۱۰۵ میلی متر بوده و می توانند برای نابودی اهدافی مثل سنگرها و زره پوش های سبک به کار بروند. برد این مهمات خاص از سری آر پی جی ۷ بسته به مهارت کاربر بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ متر بوده و تنها یک تیر از آن می تواند یک فضای بسته به مساحت ۱۵۰ متر مربع را پاکسازی کند.

 راکت ترموباریک در جریان نمایشگاه راهیان نور - اولین راکت سمت راست

اما آر پی جی های تولیدی در ایران به مدل ۷ خلاصه نشده و بحث مدل معروف ۲۹ ملقب به خون آشام نیز جزو محصولات معروف صنایع دفاعی ایران است. در جریان نمایشگاه IQDEX در سال ۲۰۱۷ میلادی در عراق بود که برای اولین بار نمونه مهمات ترموباریک ایرانی برای راکت انداز آر پی جی ۲۹ نیز معرفی شد.

راکت ترموباریک ساخت ایران برای RPG-۲۹

مدل ترموباریک مهمات توسعه پیدا کرده برای این راکت انداز، حداکثر ۱۰۰۰ متر برد، ۶.۹ کیلو وزن و سرعتی در حدود ۲۲۵ متر بر ثانیه را دارد. با این دو نوع مهمات می توان گفت که آر پی جی ۲۹ می تواند طیف بسیار گسترده ای از تهدیدات از تانک های پیشرفته تا نیروهای پیاده پنهان شده درون یک سنگر یا ساختمان را هدف قرار دهند. قبل از این که به سراغ ادامه این لیست برویم باید به این مسئله اشاره شود که حضور راکت انداز انفرادی معروف RPO-A Shmel به عنوان یک سلاح از سری ترموباریک نیز در ایران تایید شده است. اولین تصاویر در خصوص وجود این سلاح در ایران در جریان رزمایش پیامبر اعظم(ص) ۱۷ در اختیار نیروی زمینی سپاه منتشر شد که به دلیل عدم مشخص بودن وضعیت تولید یا عدم تولید ان در داخل کشور در این مطلب صرفا اشاره ای به آن داشتیم.

راکت انداز RPO-A Shmel  در اختیار نیروی زمینی سپاه

اس پی جی ۹ و مهمات جدید ایرانی

راکت اندازهای سری SPG-۹ از جمله سلاح های قدیمی و محبوب ساخت شوروی سابق هستند که از دوران جنگ تحمیلی تا به امروز در کشور ما در خدمت نیروهای مسلح بودند. این سلاح به صورت استاندارد، سنگین وزن بوده و حمل ان برای یک نفر مشخصا امری سخت و تقریبا غیر ممکن است. در بحث کاهش وزن، جهاد خودکفایی سپاه با توسعه مدل کامپوزیتی از این سلاح با نام نافذ ۲ با وزن در حدود ۱۹ کیلوگرم در مدل عملیاتی یک گام مهم در آماده کردن این سلاح برای میدان های نبرد جدید برداشت.

پرتابه TBG-۹ در وسط تصویر

اما صنایع دفاعی کشور ما نیز در کنار بحث توسعه مدل های مختلف مهمات برای این سلاح، یک نمونه ترموباریک با نام TBG-۹ را ساخته است. این پرتابه توان رسیدن به برد  ۶۰۰ الی ۱۰۰۰ متر را داشته و می تواند در منطقه ای به مساحت ۵۰ متر مربع اثری مرگبار داشته باشد. وزن این پرتابه در حدود ۵ کیلو و ۳۰۰ گرم است.

از توفان تا دهلاویه مجهز به سرهای جنگی ترموباریک

در ادامه اما به موشک های ضد زره هدایت شونده ایرانی می رسیم. رده ای از سلاح ها که جزو معروف ترین تولیدات صنایع دفاعی کشور ما بوده و خصوصا در یک دهه در جریان عملیات های ضد تروریستی در سطح منطقه غرب آسیا شانه به شانه رقبای جهانی خودی نشان داده است. شروع داستان ضد زره های هدایت شونده ایرانی قطعا توفان است. این محصول، شباهت هایی به موشک مشهور تاو دارد که یادگار روزهای سخت جنگ تحمیلی است و امروز یکی از پر شمارترین سلاح های ضد زره در خدمت نیروهای مسلح بوده و سابقه نقره داغ کردن داعشی ها خصوصا در عراق را نیز در کارنامه پر افتخار خود دارد.

در سری موشک های توفان حداقل ۳ مدل شناخته شده با سر جنگی ترموباریک هستند. موشک های ضد زره ایرانی مجهز به سرجنگی ترموباریک معمولا با یک نوار قرمز رنگ مشخص می‌شوند. در سری توفان مدل ۴، ۶ و ۷ دارای سر جنگی ترموباریک هستند.

موشک توفان ۴

موشک توفان ۶

موشک توفان ۷

برد موشک توفان-۴ بین ۱۰۰ تا ۳۷۵۰ متر، سرعت نهایی آن ۳۱۰ و سرعت متوسط آن ۱۷۸ متر بر ثانیه است که تغییرات اندکی را نسبت به توفان پایه نشان می‌دهد. کاهش ۱۰۰ متری بیشینه برد توفان-۴ نسبت به نمونه پایه می‌تواند ناشی از افزایش وزن این موشک باشد زیرا این نمونه دارای جرم ۲۰ کیلوگرم است که ۳.۵ کیلوگرم آن مربوط به سرجنگی می‌شود. طول این موشک ۱۱۷.۲ و قطر آن ۱۵.۳ سانتیمتر بوده و مدت زمان پرواز آن در برد بیشینه ۲۱ ثانیه است. به طور معمول ۱ تا ۲ موشک توفان-۴ را در هر دقیقه می‌توان از پرتابگر آن شلیک کرد. این موشک در دمای منفی ۳۲ تا مثبت ۶۰ درجه قابل به کارگیری است.

موشک توفان-۶ نیز همچون توفان-۴ دارای سرجنگی ترموباریک بوده، از نظر شکل ظاهری شبیه به نمونه پایه توفان است با این تفاوت که تمام بدنه در این نمونه جدید، دارای قطر یکسان است یعنی کاهش قطر بدنه که در توفان-۱، ۲ و ۴ بعد از قسمت پیشران پروازی مشاهده می‌شد، در توفان-۶ دیده نمی‌شود. بدیهی است که این امر سبب افزایش حجم بدنه موشک در قسمت جلویی می‌شود که این حجم افزوده، صرف جای‌دهی سرجنگی بزرگتر شده به طوری که سرجنگی این نمونه از ۳.۵ کیلوگرم در توفان-۴ به ۵ کیلوگرم رسیده است.

استفاده از خانواده موشک‌های ایرانی توفان در عراق و سوریه علیه تروریست‌ها - به نوار قرمز در دور برخی از موشک ها دقت کنید

سایر مشخصات تغییر کرده در توفان-۶ نسبت به توفان-۴ شامل برد بین ۱۰۰ تا ۳۵۰۰ متر، جرم کل ۲۱ کیلوگرم و سرعت متوسط ۱۷۰ متر بر ثانیه است. این موشک همانند توفان-۴ و ۵ قابلیت شلیک از پرتابگر ثابت زمینی، زره پوش ها و بالگردها را دارد. شیوه هدایت این نمونه همانند نمونه پایه توفان از نوع فرمان به خط دید نیمه خودکار است. نمونه بعدی این خانواده یعنی توفان-۷ نیز یک موشک با سرجنگی ترموباریک است. در نمایشگاه دستاوردهای نیروهای مسلح در بهمن ماه سال ۱۳۹۷ یک تصویر از موشک توفان ۷ با نوار قرمز معروف منتشر شده است.

وزن کلی این موشک در حدود ۲۱ کیلو و وزن سر جنگی آن در حدود ۵ کیلو و ۶۰۰ گرم است. برد آن در حدود ۳۵۰۰ متر بوده و می تواند با سرعت ۱۷۰ متر بر ثانیه پرواز کند. این موشک مشخصا در بحث سر جنگی سنگین تر شده و مشخصا از قدرت تخریب بیشتری برخوردار است. موشک بعدی معروف ضد زره ایرانی سری صاعقه است که بر اساس مدل دراگون طراحی و ساخته شده.

موشک ضد زره صاعقه ۴

یک مدل کمتر شناخته شده از این سری موشک صاعقه ۴ دارد که با نوار قرمز معروف مجهز بوده و از سر جنگی ترموباریک استفاده می کند. برد نهایی این موشک ۹۰۰ متر بوده و سیستم هدایت آن نیز از نوع فرمان به خط دید نیمه خودکار است. کل پرتابگر و موشک ۱۵ کیلو و ۸۰۰ گرم وزن دارد. وزن خود موشک ۷ کیلو و ۴۰۰ گرم و وزن سر جنگی آن نیز ۲ کیلو و ۸۰۰ گرم است.

مدل اولیه موشک دهلاویه در اختیار مقاومت عراق با نوار قرمز معروف

و اما در آخر به یکی از قوی ترین موشک های ضد زره ایرانی یعنی دهلاویه می رسیم. موشکی ضد زره هدایت لیزری که بر اساس نمونه معروف کورنت توسعه پیدا کرده و سالهاست که به عنوان یکی از اصلی ترین سلاح های ضد زره کشور ما شناخته می شود. این موشک در خدمت هم مدل ۵ کیلومتری و هم مدلی با برد ۸ کیلومتر دارد.

مراسم رونمایی وزارت دفاع - موشک های دهلاویه شبیه به مدل ۹M۱۳۳M-۲ (مدل با برد ۸ کیلومتر) - به رنگ قرمز و زرد دقت کنید

مدل ۵ کیلومتری این موشک پیش از این خصوصا در جبهه عراق در اختیار ارتش و مقاومت این کشور قرار گرفته و به شکل موثری در مبارزه علیه گروه تروریستی داعش نیز استفاده شده است. این سری از موشک ها وزن کلی ۲۲ کیلو و ۷۰۰ گرم و وزن سر جنگی آنها نیز در حدود ۶ کیلو و ۸۰۰ گرم بوده و سرعت این موشک ها نیز در حدود ۲۶۰ متر بر ثانیه است.

نگاهی به نبردهای سالهای اخیر بویژه درگیری اخیر روسیه و اوکراین، نشان می دهد طراحی و نقشه راهی که در نیروهای مسلح و صنایع دفاعی کشورمان برای توسعه دکترین نبرد نامتقارن به دست آمده، کاملا راهگشا و موثر بوده و در این میان، موشک های ضد زره بخش مهمی از توان رزم زمینی کشورمان را تشکیل داده اند به گونه ای که هم اکنون، خانواده سلاح های ضدزره در کشورمان بسیار متنوع بوده و از شمار انگشتان دو دست نیز فراتر می رود و با ورود آنها به سازمان رزم نیروهای زمینی ارتش و سپاه، توان ضد زره یگانهای عملیاتی و سرپنجه های این نیروها به شکل قابل توجهی افزایش پیدا کرده است.

 

ماموریت جدید برای «مهاجر ۴» با ترکیبی از رادار و ESM

از ابتدا خانواده پرنده های بدون سرنشین مهاجر جزو قدیمی ترین گونه پهپادهای ایرانی به حساب آمده و امروزه نیز حجم قابل توجهی از ناوگان پهپادهای نیروهای مسلح، متعلق به محصولات نسل جدید از همان سری است. این پهپادها در مدل های مختلف در نقش های مختلفی از شناسایی تا تهاجم هوا پایه و حتی انجام بحث نقشه برادری وارد خدمت شده اند. البته بر اساس تصاویر منتشره، اخیرا دو تحول جدید برای دو عضو از خانواده پهپادهای سری مهاجر رخ داده که حاوی نکات و ثمرات مهمی است.

مهاجر ۴ به عملیات دریایی می رود

در هفته های گذشته، حجت الاسلام رییسی رییس جمهور کشورمان سفری به جنوب کشور داشت که در حاشیه این سفر، بازدیدی نیز از واحدهای نیروی دریایی سپاه در بندر عباس انجام شد. طبق یکی از تصاویر مربوط به این بازدید، مشخص است که یک فروند پهپاد مهاجر ۴ به تجهیزات جدید و متفاوتی مجهز شده است. قبل از پرداختن به این تجهیزات خاص بهتر است نگاهی کلی به سری مهاجر ۴ و ویژگی های ان داشته باشیم.

مهاجر۴ با دوربین جلونگر و دوربین روی پایه دو درجه آزادی

پهپاد مهاجر ۴ تا سالها یکی از پرشمار ترین پرنده های بدون سرنشین در نقش شناسایی بود. پهپاد «مهاجر ۴» برای مراقبت هوایی و شناسایی اهداف تا فاصله ۱۵۰ کیلومتری طراحی و ساخته شده و سطح مقطع راداری کم، کاهش سطح هواپیما از روبرو، کمک اثرسطح به بلند شدن پرنده در صورت برخاست از باند و کاهش نیروی مقاومت هوا (درگ) القایی از جمله مزیت‌های این پهپاد است. هواپیمای مهاجر ۴ با بیشینه سرعت ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت، مداومت پروازی ۷ ساعته دارد و می تواند در انواع شرایط جوی به پرواز درآید.

پهپاد نقشه برداری مهاجر-۴

وزن این هواپیما در حدود ۱۷۵ کیلوگرم و ارتفاع پروازی آن نیز در حدود ۴۵۰۰ متر است. این پهپاد فاقد چرخ بوده و معموله از روی نوعی پرتابگر و بعد از گرفتن یک شتاب سریع به پرواز در آمده و در مرحله نهایی نیز توسط یک چتر فرود آمده و بازیابی می شود. مهاجر ۴ که در بازدید رییس جمهور مشاهده شده و در خدمت نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار دارد، در بخش زیر دماغه و با حذف سیستم اپتیکی دارای پوشش مخروط شکل بوده و در زیر بال نیز یک حامل با پوشش نیمه کره ای دیده می شود.

چند گزینه را برای آنچه زیر این پوشش ها قرار دارد می توان مطرح کرد؛ نوعی سیستم راداری برای جستجوی سطحی ، سامانه ESM و سامانه جنگال محتمل ترین گزینه ها به حساب می آیند. در خصوص سیستم های جنگ الکترونیک باید گفت که برای ایجاد اخلال موثر ، خصوصا با نگاهی به وضعیت منطقه خلیج فارس و نوع تهدیدات موجود در آن نیازمند یک پاد بزرگتر و در عین حال منبع تامین انرژی توانمندتر است و به همین دلیل احتمال، بحث جنگال ضعیفتر جلوه می کند.

پهپاد مهاجر ۴ در اختیار نیروی دریایی سپاه - به دو جایگاه زیر دماغه و بال دقت کنید

گزینه دیگر ، خصوصا برای سامانه نصب شده زیر دماغه، یک رادار جستجوگر دریایی است. بحث جستجو و کشف اهداف یکی از اولویت های مهم برای نیروی دریایی سپاه به حساب می آید. دکترین و استراتژی اصلی سپاه در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز به نوعی دنباله روی از دکترین دفاعی ضد دسترسی است. بخش مهمی از این دکترین بر دوش موشک های ضد کشتی است و برای هدف گیری و درگیری شدن با آنها در ابتدا نیازمند کشف این اهداف هستیم. در پروسه کشف اهداف سامانه های مختلفی از جمله رادارهای زمین پایه و هواپایه وجود دارند. در این پهپاد و با توجه به بحث نگاه از بالا می توان مسافت بیشتری را پوشش داد. برد و ارتفاع پروازی مهاجر ۴ بعلاوه سیستم راداری برای پوشش دادن مناطقی مثل خلیج فارس یا تنگه هرمز یک گزینه مناسب به حساب می آید.

اما درباره آنچه در زیر بال این پهپاد دیده می شود یک گزینه محتمل دیگر، نوعی سامانه ESM است. درباره سامانه ESM باید این توضیح را داد که به زبان ساده، کار سامانه های ESM این است که با جستجو در فضای نبرد، هرگونه سیگنال مخابراتی، امواج ماهواره ای یا راداری دشمن را شناسایی کرده و اقداماتی مثل کشف و رهگیری، ضبط و آنالیز و کشف منبع تشعشع را انجام دهد و در صورتی که این امواج به عنوان متخاصم شناسایی شده و قرار به نابودی آنها باشد، اطلاعات مورد نظر به سرعت در اختیار سامانه های سلاح قرار گرفته و به سمت منبع امواج، اجرای آتش می شود. این توانایی در حقیقت شبیه به نوعی رادار غیر فعال توانایی جستجو و کشف هدف را برای واحدهای نیروی دریایی سپاه ایجاد خواهد کرد.

مهاجر ۶ با سلاح جدید برای عملیات دریایی

پهپاد مهاجر ۶ به عنوان جدیدترین عضو خانواده پرنده های بدون سرنشین مهاجرT در سالهای اخیر در حجم بالایی به خدمت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران درآمده و در نقاط مختلف کشور و به وسیله یگان های مختلف وارد فاز عملیاتی شده است. پهپاد مهاجر ۶ از ابتدا تا به امروز بیشتر با بمب های هدایت شونده و مینیاتوری سری قائم مجهز بوده که این بمب ها بیشتر از سیستم هدایت لیزری بهره برده و از جمله سلاح های هدایت دقیق برای پرتاب از پهپادهای ایرانی به حساب می آید. این پهپادها به صورت مسلح به بمب هدایت شونده از سال گذشته در حجم قابل توجهی به نیروی دریایی سپاه تحویل شده است.

دومین مهاجر ۶ در تصویر مجهز به موشک الماس

در تصاویر مربوط به بازدید رییس جمهور از یگان های برگزیده ندسا در بندرعباس شاهد این بودیم که یکی از مهاجرهای ۶ عملیاتی حاضر در صحنه، به موشک الماس مجهز شده است. موشک الماس به عنوان یک یک سلاح ضد زره در مدل های هوا و زمین پرتاب در چند سال اخیر معرفی و وارد خدمت یگان های مختلف نیروهای مسلح شده است. به خدمت گیری یک موشک ضد زره با قابلیت حمله از بالا و "شلیک کن و فراموش کن"، یک پاسخ موثر به هرگونه اقدام شناورهای بیگانه بخصوص نسل جدید قایق های تندرو خارجی، در اطراف مرزهای آبی ایران است.

در سالهای اخیر برخی نیروهای فرامنطقه ای خصوصا توسط نیروی دریایی آمریکا ، تعدادی شناورهای سبک ، سریع و مسلح را در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز به حرکت درآورده اند که مشخصا هزینه کردن تسلیحاتی مثل موشک های کروز یا بالستیک ضد کشتی سنگین برای این اهداف فاقد توجیه اقتصادی و منطق رزمی است اما موشک الماس یک گزینه ارزان در حوزه نبردهای دریایی و یک پاسخ خوب به افزایش سطح تهدیدات سبک دریایی به حساب می آید. به نظر می رسد با انجام ارتقاء های مذکور، خانواده این پهپادها همچون مهاجر ۴ همچنان تا سالها بعد در نقشی جدید به خدمت در نیروهای مسلح کشور ادامه داده و عضو جدید خانواده مهاجر نیز در وضعیت ماموریت دریایی به سلاحی جدید مجهز شده که توان آن را برای مقابله با کلاس خاصی از تهدیدات، افزایش می دهد.

 

گام بزرگ ساخت آواکس و پرنده جمع‌آوری سیگنال با رونمایی از «سیمرغ»

س از مدتها بی خبری از پروژه مشهور و پر حاشیه ساخت هواپیما در کشورمان، هواپیمای ترابری "سیمرغ" توسط صنایع هوایی وزارت دفاع و پشتیانی نیروهای مسلح رونمایی شد که نشان دهنده یک پرنده ترابری تاکتیکی سبک بر اساس باز طراحی مفهوم کلی از هواپیمای مسافربری آنتونوف ۱۴۰ و پروژه ایرانی آن یعنی ایران ۱۴۰ است. در حال حاضر به صورت دقیق، تفاوت های موجود بین نمونه ساخته شده به نام "سیمرغ" از یک سو و آنچه به عنوان ایران ۱۴۰ یا آنتونوف ۱۴۰ پیش از این ساخته شده مشخص نیست. اما آنچه بر اساس تصاویر می توان مطرح کرد، باز طراحی بخش هایی از بدنه از جمله دم و بال هواپیما است؛ اقدامی که نتایجی موثر در زمینه کاهش مسافت فرود و برخاست داشته و همچنین در بخش افزایش حجم سوخت و تناژ قابل حمل، خود را نشان خواهد داد.

به طور کلی باید توجه داشت که در دهه های اخیر، چه در بخش هواپیماهای تربوپراپ مثل سری سیمرغ یا در نمونه های جت، بحثی به اسم هواپیماهای منطقه ای مطرح شده که عمدتا مربوط به مدل های مسافربری با توان حمل مسافران کم تر برای مسیرهای کوتاه تر است. البته این مسئله در نمونه های جت و خصوصا با کاهش مسافران مثل مدل های VIP، به افزایش قابل توجه برد نیز منجر شده است.

هواپیمای ترابری سیمرغ

در کنار بحث حمل مسافر و کاربری غیر نظامی، پتانسیل های بالایی در این طراحی ها برای بحث های نظامی از ترابری گرفته تا اموری مثل گشت دریایی، هشدار زودهنگام هوابرد (آواکس) و حتی نمونه های مسلح شده برای پشتیانی نزدیک هوایی وجود دارد که سری سیمرغ می تواند در ادامه، همین نقش ها را برای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ایفا کند. اما در این بخش در دیگر کشورهای دنیا بویژه کشورهای غیر از تولیدکنندگان مشهور شرقی و غربی پرنده های مسافربری و نظامی، چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است؟ در این گزارش نگاهی به برخی از این طرح ها -صرفا پرنده های تربوپراپ - خواهیم داشت.

سوئدی ها و طرح های موفق از شرکت Saab

شرکت سوئدی Saab از جمله طراحان موفق در حوزه محصولات نظامی از جمله هواپیما است. در حوزه هواپیماهای منطقه ای با پیشران توربوپراپ، سری ساب ۳۴۰ و ساب ۲۰۰۰ از جمله محصولات موفق سوئدی ها در حوزه مسافربری بوده اند که دارای پتانسیل بالایی در حوزه نظامی بوده و مشتریان خاص خود را نیز داشته اند.

هواپیمای آواکس نیروی هوایی تایلند بر پایه پلتفرم ساب ۳۴۰

هر دو هواپیماهای این سری با رادارهای آرایه فازی فعال سری Erieye ساخت سوئد و با تبدیل شدن به آواکس هایی کوچک در اندازه ظاهری، اما بسیار موثر در عمل در بازار صادراتی ظاهر شده اند. در حال حاضر برای نمونه، نیروی هوایی سوئد و نیروی هوایی تایلند از آواکس ها بر پایه ساب ۳۴۰ و پاکستانی ها و سعودی ها نیز از هواپیماهای آواکس بر پایه ساب ۲۰۰۰ بهره می‌برند. در جریان رویارویی هوایی سال ۲۰۱۹ بین ارتش های هند و پاکستان، آواکس های ساخت سوئد متعلق به نیروی هوایی پاکستان دست برتر را در شناسایی و قابلیت شلیک اول به جنگنده های این کشور، در مقابل هندی ها اعطاء کردند.

آواکس نیروی هوایی پاکستان بر پایه پلتفرم ساب ۲۰۰۰

شرکت ساب سوئد همچنین قابلیت های گشت دریایی را نیز برای هواپیمای ساب ۲۰۰۰ و همچنین برای هواپیمای توربورپراپ سری Q۴۰۰ از شرکت کانادایی بمباردیر ارائه کرده که این پروژه به عنوان "اره ماهی" یاد شده و فعلا در فاز بازاریابی هستند.

ATR و بازار داغ گشت دریایی

وقتی از هواپیماهای تربوپراپ منطقه ای در جهان صحبت به میان می آید، نمی توان اشاره ای به خانواده ATR که در حال حاضر به صورت مشترک بین ایرباس فرانسه و لئوناردوی ایتالیا ساخته می شود، نداشت. این پرنده که مدل های مسافربری آن در کشور ما نیز در حال پرواز است در حوزه گشت دریایی و جنگ ضد زیردریایی نیز از جمله پرنده های با پتانسیل بالاست.

هواپیمای گشت دریایی و جنگ ضد زیردریایی بر پایه مدل ATR ۷۲ متعلق به نیروی دریایی ترکیه

در حال حاضر دو کشور همسایه ما یعنی پاکستان و ترکیه از این هواپیما در نقش گشت دریایی بهره برده و در مدل سفارش داده شده برای ترکیه، قابلیت حمل اژدر و مقابله با زیردریایی ها نیز برای این هواپیماها در نظر گرفته شده است. طیف وسیعی از سیستم های راداری، اپتیکی و البته تسلیحاتی قابلیت نصب روی این هواپیما را داشته و می توان از آن هم در زمان صلح برای بحث کنترل کل خطوط کشتیرانی و جستجو و نجات در زمان بروز درگیری نیز در بحث کنترل فضای نبرد دریایی و در صورت لزوم درگیری با شناورهای دشمن بهره برد.

یک تجربه موفق از اسپانیا

به صورت کلی و عمده باید گفت اکثر طرح ها در این بازار در انحصار تولیدکنندگان اروپایی است. در این میان شرکت اسپانیایی CASA که امروز محصولات آن بخشی از مجموعه ایرباس است، برای بازار کشور اندونزی طرحی موسوم به CN-۲۳۵ را توسعه داد. این طرح بسیار موفق هم در بحث مسافربری و ترابری غیر نظامی و هم در حوزه نظامی به تولید انبوه رسیده و پس از آن مدل توسعه یافته تر یعنی C-۲۹۵ معرفی شده است.

هواپیمای HC-۱۴۴ Ocean Sentry برای گارد ساحلی آمریکا که بر اساس مدل CN-۲۳۵ ساخته شده

مدل مسلح شده از هواپیمای سی ۲۹۵ شرکت ایرباس

در مجموع باید گفت که از این دو مدل، چیزی نزدیک به ۵۰۰ فروند هواپیما تولید شده و مشتریان بسیاری در سر تا سر دنیا را تغذیه کرده است. از گارد ساحلی آمریکا تا نیروی هوایی کانادا و کشورهایی مثل فنلاند، برزیل، جمهوری چک، هندوستان، فرانسه، پاکستان، مکزیک و مراکش از جمله کاربران این دو مدل هواپیما هستند.

مدل آواکس پیشنهاد داده شده بر اساس پلتفرم سی ۲۹۵

نکته جالب این که در سری سی ۲۹۵ برای نمونه، با اینکه با یک هواپیمای توربوپراپ دو موتوره سبک رو به رو هستیم مدل های آواکس، جمع آوری سیگنال های الکترونیکی، گشت دریایی و حتی نمونه مسلح شده به توپ، موشک و راکت های هدایت شونده برای ماموریت های پشتیبانی نزدیک هوایی بر اساس این هواپیما توسعه پیدا کرده است.

یک کار خاص از ایتالیایی ها

در حوزه طراحی هواپیماهای ترابری سبک، ایتالیایی ها در دهه ۱۹۷۰ میلادی طرحی موفق به نام G.۲۲۲ داشتند. چندین مرحله توسعه و مدرن سازی امروزه بدل به پرنده های به نام C-۲۷J از شرکت لئوناردو شده است. این هواپیمای تربوپراپ کوچک و سبک که در اصل برای بحث ترابری و حمل نیرو و محموله های نظامی توسعه پیدا کرده، به شکل جالبی برای دیگر ماموریت های نظامی نیز قابل تغییر است.

مدل جنگال و جمع آوری سیگنال بر پایه هواپیمای سری C-۲۷J متعلق به ارتش ایتالیا بر فرار عراق

این هواپیما بر اساس نیاز مشتری می تواند برای نقش هایی مثل جست و جو و نجات دریایی، کنترل و فرماندهی هوابرد، جنگ الکترونیک، شناسایی و جمع آوری سیگنال های الکترونیکی و مغناطیسی و حتی گونه مسلح شده برای پشتیبانی نزدیک هوایی نیز مجهز شود. فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی و گارد ساحلی آمریکا در کنار نیروهای هوایی کشورهایی مثل ایتالیا، استرالیا، یونان، رومانی، مراکش و ترکمنستان از کاربران مدل های مختلف این هواپیما هستند.

باید توجه داشت که هواپیمای سیمرغ ایرانی البته در ابتدای راه و انجام آزمایش های مربوط به ماموریت اولیه و اصلی خود یعنی ترابری سبک تاکتیکی است اما با نگاهی به توانایی های موجود در کشور می توان گفت که این پرنده می تواند در نقش های دیگر همانند نمونه های مورد اشاره در بالا نیز ظاهر شود بخصوص آنکه سیستم های اپتیکی که در سالهای اخیر در حجم قابل توجهی در کشور توسعه پیدا کرده اند، در کنار رادارها و سامانه های نقشه برداری و حتی انواع بمب ها و موشک های دورایستای هوا پرتاب نیز قابلیت تعریف شدن برای استفاده در این پرنده را دارند. ذکر این نکته نیز مهم است که بسیاری از این زیر سیستم ها در اندازه های کوچک و سبک تر برای نصب روی پرنده های بدون سرنشین ایرانی توسعه پیدا کرده و مشخصا در پلتفرم بزرگتری مثل سیمرغ می توان محموله هایی سنگین تر با قابلیت های بیشتر را نیز حمل و مورد استفاده قرار داد.