در این مطلب نگاهی به تاریخچه، محصولات و ارتباطات شرکت هلیکوپترسازی بل با کشورمان ایران خواهیم داشت.
بیت ران – علی محمدی: شرکت هلیکوپترسازی بل هلیکوپتر در سال ۱۹۳۳ توسط شخصی به نام لارنس دال بل بوفالو تاسیس شد.
بل از ابتدا تمرکز خود را روی هواگردهای نظامی و تهاجمی گذاشته بود.
اولین هواپیماهای تولید شده توسط بل XFM-1 Airacuda و P-39 Airacobra نام داشتند.
این شرکت بعدها هواپیمای P-59 را به عنوان اولین هواپیما جت آمریکایی‌ها و P-63 را به عنوان جانشین مدل‌های P-39 و X-1 معرفی کرد.
شروع ساخت هلیکوپترهای موفق
شرکت بل در سال ۱۹۴۱ یک مخترع به نام آرتور ام یانگ را استخدام کرد تا تحقیقاتی روی ساخت هلیکوپتر انجام دهند.
هدف بل از این پروژه ایجاد فرصت‌های اقتصادی جدید برای کمپانی بود تا وابستگی خود به قرارداد‌های دولتی را کم‌تر کنند.
اولین هلیکوپتر فول سایز هلیکوپترسازی بل ، با نام بل ۳۰ در سال ۱۹۴۲ به پرواز درآمد.
چندی بعد نیز هلیکوپتر بل ۴۷ به عنوان اولین هلیکوپتر عملیاتی غیر نظامی به جهانیان معرفی شد.
این هلیکوپتر هم در نقش‌های غیر نظامی، و هم ماموریت‌های نظامی بسیار موفق ظاهر شد.
شرکت بل آئرواسپیس یکی از سه بخش کمپانی مادر یعنی بل ایرکرفت بود.
این شرکت شامل زیر مجموعه هلیکوپترسازی نیز می‌شد.
شرکت هلیکوپترسازی بل تا کنون بیش از ۳۵ هزار فروند هلیکوپتر را در سرتاسر جهان به فروش رسانده است.
بعدها شرکت تکسترون با خریداری بل آئرواسپیس، نام واحد هلیکوپتر سازی را به بل هلیکوپتر کمپانی تغییر داد.
چند سال بعد، بل هلیکوپتر کمپانی تبدیل به بزررگ‌ترین قسمت تکسترون شد.
دلیل اصلی چنین موفقیتی، حضور گسترده مدل UH-1 در جنگ ویتنام بود.
در سال ۱۹۷۶ تکسترون، نام کمپانی را به بل هلیکوپتر تکسترون تغییر داد.
شرکت بل سپس وارد همکاری با آگوستا شد و به طور مشترک هلیکوپتر بل ۲۰۶ را توسعه دادند.
همچنین همکاری بل با آگوستا و وستلند سبب متولد شدن هلیکوپتر بل ۴۷ شد.
زمانی که آگوستا و وستلند ادغام شدند، همکاری آنها با بل نیز به اتمام رسید.
به همین دلیل نام مدل AB139 به AW139 تغییر پیدا کرد.
توسعه هواپیماهای تیلت روتر
شرکت بل سپس برای اولین بار در جهان هواپیماهای تیلت روتور را توسعه داد.
این هواپیماها می‌توانند مانند یک هلیکوپتر از روی زمین بلند شوند یا فرود بیایند.
ولی در هنگام حرکت در آسمان مانند هواپیما هستند.
هواپیماهای تیلت روتور، دو برابر هلیکوپترها سرعت دارند و می‌توانند ۳ برابر بار بیشتری را نیز حمل کنند.
همچنین شعاع حرکتی آنها نیز ۵ برابر بیشتر از هلیکوپترهای عادی است.
شرکت هلیکوپترسازی بل تا کنون بیش از ۳۵ هزار فروند هلیکوپتر را در سرتاسر جهان به فروش رسانده است.
از این نظر باید شرکت بل را در کنار شرکت سیکورسکی از موفق‌ترین هلیکوپترسازان جهان دانست.
دفتر مرکزی بل در فورت ورث تگزاس قرار دارد.
بل در ایران
رابطه شرکت بل با ایران قدمتی طولانی دارد.
در دهه ۱۹۷۰ شاه سابق ایران محمدرضا پهلوی، شروع به تست انواع مختلفی از هواگردهای غربی کرد که محصولات بل نیز شامل آنها بود.
خیلی زود ایران بزرگترین ناوگان هلیکوپتر در خاورمیانه را تشکیل داد.
در بین این ناوگان، هلیکوپترهای بل هیویی ۲۰۵، بل ۲۱۴ و بیش از ۲۰۰ فروند بالگرد رزمی AH-1K Sea Cobra دیده می‌شد.
اما شاه ایران تنها به خرید هلیکوپترهای بل راضی نمی‌شد، بلکه می خواست این هلیکوپترها داخل خاک ایران تولید شوند.
داستان تولید هلیکوپترهای بل در ایران
در حالیکه ایران به صورت گسترده‌ای اقدام به واردات هلیکوپتر می‌کرد، دولتمردان وقت کشور اقدام به امضای قراردادی با بل کردند که بر اساس آن، ایران نیمی از هزینه توسعه و تحقیقات بالگرد بل ۲۱۴ نسخه A را پرداخت می‌کرد.
همچنین قرار شد نسخه قوی‌تر از این بالگرد با نام بل ۲۱۴ ST به طور ویژه برای نیازهای ایران ساخته شود.
بر اساس این قرارداد، بل باید کارخانه‌ای بزرگ در ایران احداث می‌کرد، تا هلیکوپترها در آنجا تولید شوند.
برخی خبرهای غیر رسمی حتی از پرواز اولین نمونه تولیدی در سال ۱۹۷۷ در ایران می گویند.
در بخشی از قرارداد ایران با بل، این کمپانی موظف بود تا با انتقال فناوری به ایران، به این کشور در توسعه هلیکوپتر بومی نیز کمک کند.
کارخانه هلیکوپترسازی ایران حتی قرار بود بخشی از قطعات مورد نیاز بل را نیز برای این شرکت تولید کند.
به گفته یکی از مدیران وقت بل، این شرکت کارخانه‌ای در نزدیکی اصفهان ایجاد می‌کرد که قرار بود برای ۲ تا ۳ هزار ایرانی اشتغال مستقیم و برای ۵ هزار نفر اشتغال غیر مستقیم ایجاد کند.
آمریکایی‌ها می گویند پرسنل این کارخانه را به گونه‌ای آموزش می‌دادند که از پس هر کاری برآیند.
قطع همکاری هلیکوپترسازی بل با ایران
با این وجود با سرنگونی شاه در سال ۱۹۷۹ بل توسعه هلیکوپتر ۲۱۴ ST را بدون حضور ایران به تنهایی ادامه داد.
در سال‌های بعدی به دلیل نبود رابطه خوب ایران با غرب، ایران اقدام به مهندسی معکوس هلیکوپترهای بل کرد.
در ۳۰ سال اخیر ایران به طور گسترده‌ای توانسته هلیکوپتر تولید کند.
در سال ۲۰۰۲ ایران از هلیکوپتری با نام شاهد ۲۷۸ رونمایی کرد که آن را باید کپی برداری از یکی از هلیکوپترهای بل دانست.
پس از رونمایی از این بالگرد، بل از ایران به دلیل کپی برداری بدون اجازه از طرح این شرکت، به دادگاه شکایت کرد.
پس از رای این دادگاه، آمریکا به طور گسترده جلوی افرادی را که سعی در ارسال قطعات هلیکوپتر به ایران داشتند را گرفت.
در ادامه نگاهی به برخی از مهم‌ترین محصولات بل خواهیم داشت که در ایران نیز خدمت می‌کنند.
بل ۲۰۶
بل ۲۰۶ یک بالگرد سبک دو موتوره است که از سال ۱۹۶۲ تا ۲۰۱۷ توسط شرکت بل تولید می‌شد.
۲۰۶ را باید یکی از موفق‌ترین بالگردهای جهان دانست و بل بیش از ۷ هزار دستگاه از این بالگرد را تولید کرده است.
بل ۲۰۶ توانایی حمل ۴ سرنشین را دارد.
این هلیکوپتر دارای ۱۲.۱۱ متر طول و ۲.۸۳ متر ارتفاع است و ملخ آن ۱۰.۱۶ متر قطر دارد.
وزن این بالگرد ۱۰۵۷ کیلوگرم است و می‌تواند به حداکثر سرعت ۲۲۲ کیلومتر بر ساعت دست پیدا کند.
بل ۲۰۶ به طور گسترده‌ای توسط نیروی هوایی ایران و هوانیروز ارتش مورد استفاده قرار گرفته است.
ایران بر اساس این بالگرد یک هلیکوپتر با نام شاهد را نیز تولید کرد.
در ۳۰ سال اخیر ایران به طور گسترده‌ای توانسته است هلیکوپتر تولید کند.
هلیکوپتر AH-1 سوپر کبرا
سوپر کبرا ، یک هلیکوپتر جنگی دو موتوره است.
سوپر کبرا نسخه‌ای ارتقا یافته از هلیکوپتر تک موتور کبرا حساب می‌شود.
این هلیکوپتر از سال ۱۹۶۹ توسط بل تولید می‌شود. ایران ۲۰۲ فروند سوپرکبرا را در سال ۱۹۷۱ از آمریکا خریداری کرد.
ارزش این سوپرکبراها در زمان جنگ ایران و عراق به خوبی نمایان شد و خلبانان ماهر ایرانی توانستند به خوبی از این سلاح کارآمد علیه نیروهای مهاجم عراقی استفاده کنند.
در این دوره، ایرانی‌ها با تاکتیک‌های جنگی ابداعی توانستند به خوبی برتری ایران در بخش هلیکوپتر را نشان دهند.
با توجه به تحریم‌های تسلیحاتی زمان جنگ، ایران تغییراتی را در هلیکوپترهای سوپر کبرا اعمال کرد تا آنها توانایی حمل موشک ضد تانک ماوریک را هم داشته باشند.
از اوایل سال ۱۹۸۰ سوپر کبراهای ایرانی توانستند در نبردهای هوا به هوا تعداد زیادی از میل ۲۴ های عراقی را سرنگون کنند.
برخی منابع غربی می‌گویند نسبت پیروزی هلیکوپترهای ایران به عراق ۱۰ به یک بود.
با اینکه میل ۲۴ روسی که شوروی‌ها در اختیار عراق گذاشته بودند بزرگ‌تر و سریع‌تر از کبراهای ایرانی بود ولی کبرا قابلیت مانور بالاتری داشت.
همین موضوع برای کبرهای ایرانی یک مزیت بزرگ بود.
در طول این جنگ، حتی گزارش‌هایی از نبرد کبراها با جنگنده‌های عراقی نیز وجود دارد و کبراها موفق به سرنگون کردن حداقل ۳ میگ ۲۱ عراقی شده‌اند.
گزارش‌ها حاکی از این است که امروزه ایران همچنان نیمی از ناوگان سوپرکبراهای خود را به صورت عملیاتی در اختیار دارد.
سوپر کبرا با طول ۱۳.۹۴ متر و قطر ملخ ۱۳.۳۹ متر دارای وزن ۲ هزار و ۹۹۸ کیلوگرم است.
حداکثر سرعت این هلیکوپتر ۲۸۲ کیلومتر بر ساعت است و برد آن نیز به ۵۷۶ کیلومتر می‌رسد.
بل ۲۱۴
بل ۲۱۴ یک هلیکوپتر سایز متوسط است که از سال ۱۹۷۲ تا ۱۹۸۱ تولید می‌شد.
ایران اولین کاربر ۲۱۴ در جهان بود.
ایران در زمان پهلوی دوم بیش از ۲۸۰ فروند از این هلیکوپتر را به آمریکا سفارش داد.
۲۱۴ جزو هلیکوپترهایی بود که ایران قصد تولید آن در کشور را داشت.
بل ۲۱۴ یک هلیکوپتر تک موتوره است و از موتوری به قدرت ۲۹۳۰ اسب بخار استفاده می‌کند.
این هلیکوپتر توانایی حمل ۱۴ سرباز را دارد و می‌تواند به سرعت ۲۶۰ کیلومتر بر ساعت دست پیدا کند.
