آشنایی با توپ های خودکششی ارتش آمریکا

ارتش آمریکا به دنبال یک هویتزر خودکشش چرخدار است و بدین منظور رقابتی بین ۵ گزینه موجود برگذار کرده است که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

هویتزر نوعی توپخانه است که ویژگی‌های خمپاره و توپ را با هم دارد. بدین معنی که کالیبر و سرعت دهانه توپ را داشته و همچون خمپاره می‌تواند گلوله‌هایش را با زاویه بالا شلیک کند. منظور از خودکشش بودن نیز این است که توپ روی یک شاسی متحرک چرخدار یا زرهی با شنی سوار شده و نیازی به کشیدن آن توسط خودورهای دیگر نیست.

M109A7

در حال حاضر ارتش ایالات متحده آمریکا تنها هویتزر زرهی M109A6 پالادین (Paladin) و نمونه ارتقا یافته آن موسوم به M109A7 PIM را در خدمت دارد که توپ ۱۵۵ میلی‌متری داشته و به لطف شنی (زنجیر) می‌تواند روی هر سطحی حرکت کنند. با این حال به دلیل وزن بالا و عدم داشتن چرخ، علی رغم این که روی هر سطحی می‌توانند حرکت کنند، سرعت و چالاکی پایین‌تری نسبت به انواع چرخدار دارند.

از این رو ارتش تصمیم گرفت تا دست به خرید یک هویتزر خودکشش چرخدار با کالیبر ۱۵۵ میلی‌متر بزند و برای یافتن بهترین گزینه رقابتی برگذار نمود و به ۵ نمونه اجازه شرکت در آن را دارد. این گزینه‌ها عبارت‌اند از آرچر ساخت سوئد، آتموس ساخت اسرائیل، سزار ساخت فرانسه، نورا ساخت صربستان و بروتوس ساخت خود آمریکا که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم. معرفی بر اساس شانش انتخاب، از کم به زیاد صورت می‌گیرد.

نورا B52

هویتزر خودکشش نورا بی 52 (NORA B52) توسط موسسه فنی نظامی بلگراد طراحی و کار ساخت آن نیز به کمپانی دولتی Yugoimport SDPR سپرده شد. این سلاح از سال 2006 وارد خط تولید شد و هدف اصلی از ساخت آن صادرات به کشورهای دیگر بود.

این هویتزر خودکشش به طور کلی بسته به مدل بین ۲۷.۴ تا ۳۴ تن وزن دارد. خودروی کشنده آن مدل روسی کاماز ۶۵۶۰ یا کامیون صربستانی FAP 2832 است که البته نمونه پیشنهادی به آمریکا روی کشنده آلمانی MAN TGS سوار می‌شود. هر سه خودرو پیکربندی 8×8 دارند.

توپ نورا ۱۵۵ میلی‌متری است که استاندارد ناتو برای کالیبر یک هویتزر محسوب می‌شود. نورا بی ۵۲ به سیستم گلوله گذار خودکار مجهز است و می‌تواند تا ۶ گلوله در دقیقه شلیک کند. این گلوله گذار مجموعا ۲۲ گلوله درون خود دارد و پس از خالی شدن بایستی مجددا بارگذاری شود که این فرایند نیز به صورت خودکار انجام می‌شود.

توپ از زاویه منفی 3 تا مثبت 65 درجه بالا و پایین می‌رود. همچنین تا 60 درجه به اطراف می‌چرخد. برد آتشش نیز بسته به نوع گلوله حداکثر به 56 کیلومتر می‌رسد. این توپ می‌تواند همه مهمات 155 میلی‌متری ناتو به خصوص انواع هدایتی نظیر دو گلوله آمریکایی M982 اکسکالیبور (Excalibur) که از هدایت داخلی و ماهواره‌ای برخوردار است و یا M712 کوپرهد (Copperhead) با هدایت لیزری را شلیک کند.

این هویتزر خودکشش چرخدار به 5 خدمه نیاز دارد. برای محافظت از آن‌ها یک تیربار 7.62 یا 12.7 میلی‌متری که روی یک برجک کنترلی سوار است نیز روی هویتزر نصب می‌شود. علاوه‌بر این امکان نصب یک توپ 20 میلی‌متری هم محور با توپ اصلی نیز وجود دارد. کابین خودرو نیز به حفاظت NBC و تصفیه هوا با سیستم تهویه مطبوع مجهز است تا در محیط‌های آلوده به عوامل رادیواکتیو، شیمیایی و بیولوژیکی از خدمه محافظت کند. این کابین تحت فشار همچنین در برابر گلوله و انفجار مین نیز از خدمه حفاظت می‌کند.

نورا سیستم کنترل آتش خودکار دارد. سیستم هدایتی آن از نوع داخلی و ساخت فرانسه است و خبری از سیستم هدایتی ماهواره یا پیوند داده نیست. در حالی که ارتش آمریکا تاکید دارد که تسلیحاتش علاوه بر قابلیت کارکرد به صورت مستقل، بایستی توانایی شرکت در نبر شبکه محور را نیز داشته باشند که این امر ملزم به داشتن سیستم هدایت ماهواره‌ای و سیستم پیوند داده است.

برد خودروی حامل با یک بار سوختگیری و پیمایش با سرعت ۸۰ کیلومتر بر ساعت به ۱۰۰۰ کیلومتر می‌رسد. حداکثر سرعت آن نیز روی آسفالت ۹۰ کیلومتر بر ساعت و روی سطح ناهموار ۱۵ کیلومتر بر ساعت است.

در حال حاضر بنگلادش، قبرس، کنیا، میانمار و صربستان کاربران نورا بی 52 هستند و آمریکا نیز مشغول بررسی و مقایسه آن با 4 نمونه دیگر است. آمریکا تاکنون سابقه نداشته از شرق تسلیحات بخرد و با توجه به مشخصات این هویتزر به نظر نمی‌رسد شانس بالایی در مقابل رقبای غربی خود به ویژه آرچر داشته باشد. هرچند صرب‌ها از طریق کمپانی آمریکایی Global Ordinance آن را به رقابت وارد کردند.

آتموس آیرون سیبر

هویتزر خودکشش چرخدار بعدی که به معرفی آن می‌پردازیم آتموس آیرون سیبر (ATMOS Iron Sabre) است که با نام آتموس 2000 نیز شناخته می‌شود. این هوتیزر توسط کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی اسرائیلی البیت سیستمز ساخته و شعبه آمریکایی‌اش آن را به ارتش آمریکا پیشنهاد داد. نمونه نخست این هویتزر در سال 1999 تولید شد و در طول زمان همواره ارتقا یافت.

وزن آتموس 22 تن است که امکان حمل آن با هواپیماهای ترابری متوسط و تاکتیکی نظیر C-130 را نیز میسر می‌کند. به دلیل وزن کم این سیستم روی یک خودروی کشنده با پیکربندی 6×6 نیز سوار می‌شود.

توپ ۱۵۵ میلی‌متری این هوتیزر توسط اسرائیل ساخته شده است که انواع گلوله‌های ۱۵۵ میلی‌متری را شلیک و برد آتشش به ۵۶ کیلومتر می‌رسد. این توپ تا ۷۰ درجه بالا می‌رود و قابلیت چرخش تا ۵۰ درجه دارد.

هر خودرو ۳۲ گلوله با خود حمل می‌کند. بر خلاف نورا، این هویتزر بارگذار خودکار ندارد، بلکه به سیستم دستیار بارگذار مجهز است که کار را برای دو خدمه انسانی که مسئول گلوله گذاری توپ هستند را آسان می‌کند و نرخ آتش آن را به ۸ گلوله در دقیقه می‌رساند. البته در صورت خواست مشتری می‌توان این توپ را به گلوله گذار خودکار مجهز نمود و تعداد خدمه را به تنها ۲ نفر کاهش داد.

با این وجود این هویتزر به کامپیوتر کنترل بالستیک و سیستم ناوبری مجهز است که بخشی از سیستم کنترل آتش می‌باشند. این سیستم اطلاعات هدف را از نیروهای خودی دریافت و به صورت خودکار زاویه و جهت توپ را تنظیم می‌کند. البته امکان تنظیم دستی نیز وجود دارد. از دیگر قابلیت‌های آن می‌توان به پشتیبانی از سیستم شبکه C4I اشاره کرد که آگاهی محیطی را افزایش داده و برای نبرد شبکه محور مفید است.

بیشینه سرعت خودروی کشنده ۸۰ کیلومتر بر ساعت و برد آن نیز ۱۰۰۰ کیلومتر است. در حال حاضر علاوه بر اسرائیل کشورهای آذربایجان، بوتسوانا، کامرون، فیلیپین، تایلند، رومانی، رواندا، اوگاندا و زامبیا کاربران این هویتزر خودکشش چرخدار هستند.

بروتوس

هویتزر خودکشش بروتوس (Brutus) توسط دو کمپانی آمریکایی AM General و Mandus Group طراحی و در سال 2018 تولید شد. این هویتزر به توپ 155 میلی‌متری M777 ساخت انگلستان مسلح است که به لطف فناوری لگد نرم آبی – بادی، لگدی که توپ دارد به شدت کاهش یافته است. آمریکا شدیدا به این فناوری علاقه دارد، زیرا سبب کاهش وزن و امکان نصب توپ روی خودروهای سبک می‌شود و این موضوع برگ برنده بروتوس است.

این توپ خودکشش به شدت سبک و تنها 13.4 تن وزن دارد. این وزن کم سبب می‌شود حتی هلیکوپترهای ترابری سنگین نظیر CH-53E/K نیز قادر به حمل آن باشند. وزن کم و همچنن سیستم لگد نرم سبب می‌شود هویتزر تحرک و بقاپذیری بالایی داشته باشد.

همچنین نیاز آن به تعمیر و نگهداری بسیار کم باشد. همه این ویژگی‌ها سبب افزایش مرگباری آن می‌شود. هویتزر قادر است شلیک و فرار کند تا هدف قرار نگیرد. همچنین توانایی بالایی در حرکت روی مسیرهای ناهموار دارد و خودرویی بسیار چالاک است.

توپ این هویتزر انواع مهمات ۱۵۵ میلی‌متری را با نرخ آتش حداکثر ۵ گلوله در دقیقه شلیک کرده و برد آتش آن به ۳۰ کیلومتر می‌رسد. البته می‌تواند اکسکالیبور را تا ۴۰ کیلومتر شلیک کند. این توپ از زاویه منفی ۵ تا ۷۲ درجه بالا و پایین می‌شود و قابلیت چرخش ۳۶۰ درجه دارد. گلوله گذاری این در توپ کاملا به صورت دستی صورت می‌گیرد و خبری از گلوله گذار خودکار یا دستیار گلوله گذاری نیست.

این سامانه حداقل ۵ و حداکثر ۷ خدمه دارد. در زمینه تجهیزات الکترونیکی بروتوس از دو نمونه قبلی مجهزتر است. این هویتزر به سیستم کنترل آتش خودکار دیجیتال و همچنین اپتیکی مجهز است. سیستم اپتیکی دارای تلسکوپ پانورامیک جهت هدف گیری دستی است.

سیستم کنترل آتش خودکار دیجیتالی آن به سیستم هدف یابی و نشانه روی خودکار مجهز است. همچنین می‌تواند اطلاعات از دیگر نیروهای خودی و مستقلا هدف گیری و آتش کند. سیستم هدایت داخلی و سیستم هدایت ماهوراه‌ای، رادار سرعت دهانه، کامپیوتر کنترل بالستیک، سیستم دید مستقیم آتش و فاصله یاب لیزری از دیگر تجهیزات این سیستم کنترل آتش هستند.

سزار

هویتزر خودکشش چرخدار CAESAR ساخت کمپانی فرانسوی نکستر (Nexter) است و نام آن کوتاه شده عبارت “CAmion Équipé d’un Système d’ARtillerie” به معنی «کامیون مسلح به سیستم توپخانه‌ای» است. سزار در سال 2003 تحویل ارتش فرانسه گردید تا مورد ارزیابی قرار گیرد. در سال 2008 نیز رسما وارد خدمت شد.

این سیستم روی یک کامیون با پیکربندی 6×6 مدل Sherpa 10 ساخت رنو یا پیکربندی 8×8 ساخت T815 ساخت کمپانی تاترا واقع در جمهوری چک سوار می‌شود؛ این دو نمونه به ترتیب 60 و 80 کیلومتر بر ساعت سرعت داشته و برد هر دو نیز 600 کیلومتر است. خودروی حامل این توپ  سزار در مدل 6×6 دارای وزن 17.7 تن و در مدل 8×8 نیز 28.4 تا 30.2 تن وزن دارد. مدل سبک‌تر را می‌توان با هواپیمای ترابری متوسط نیز جابجا کرد، اما مدل سنگین‌تر همچون نورا، تنها با هواپیماهای ترابری سنگین و راهبردی نظیر A400M حمل می‌شود.

مدل ۶×۶

توپ 155 میلی‌متری مدل FH77 این هویتزر همه مهمات ناتو را تا برد 55 کیلومتر شلیک می‌کند؛ البته برد آتش آن با گلوله‌های هدایتی KATANA ساخت نکستر به 60 کیلومتر نیز می‌رسد. مدل سبک این هویتزر نیز همچون آتموس سیستم دستیار گلوله گذار دارد و با نرخ آتش 6 گلوله در دقیقه شلیک می‌کند. در مدل سنگین یک گلوله گذار خودکار جایگزین سیستم نیمه خودکار شده و نرخ آتش به 8 گلوله در دقیقه رسیده است. در مدل 6×6 خودرو 18 گلوله آماده به شلیک جهت بارگذاری دارد. در حالی که در مدل 8×8 به 36 گلوله افزایش یافته است.

زاویه توپ منفی ۴ تا مثبت ۷۰ درجه در جهت عمودی و تا ۳۴ درجه در جهت افقی تنظیم می‌شود. سزار در حالت زاویه مستقیم می‌تواند گلوله‌های ضد تانک را تا برد ۲ کیلومتری شلیک کند. این حالت برای دفاع از خود است. یک تیربار سنگین ۱۲.۷ میلی‌متری نیز سلاح ثانویه آن برای دفاع از خود است.

مدل ۸×۸

این سامانه 3 تا 5 خدمه دارد و کابین علاوه بر حفاظت بالستیک در برابر گلوله، در برابر بمب‌های کنار جاده‌ای موسوم به IED نیز مقاوم است. همچنین حفاظت NBC (رادیواکتیو، بیولوژیکی و شیمیایی) و سیستم تصفیه هوا و تهویه مطبوع دارد.

این سامانه به سیستم هدایت داخلی مشابه نورا و همچنین سیستم هدایت ماهواره‌ای مجهز است. کامپیوتر کنترل آتش، کامپیوتر کنترل بالستیک، سیستم هماهنگی توپخانه‌ای C2، رادار سرعت دهانه، سیستم ارتباطی، شبکه C4I، سیستم مشخص کننده توالی شلیک، نمایش دهنده وضعیت توپ و مهمات، سیستم مدیریت بارگذاری مجدد مهمات و دوربین حرارتی از دیگر تجهیزات الکترونیکی آن هستند.

سزار می‌تواند اطلاعات هدف را از نیروهای خودی دریافت و به صورت خودکار نوع گلوله را انتخاب و نشانه روی کند. کامپیوتر کنترل آتش این سامانه می‌تواند چند گلوله را با منحنی مختلف شلیک کند تا همگی به صورت همزمان به یک نقطه برخورد کنند.

جهت عملکرد بهتر هنگام حرکت روی سطوح مختف و همچنین حفظ تحرک و چالاکی بالا، خودرو به سیستم خودکار ضد پنچر شدن و تنظیم فشار تایر مجهز است. سزار با تحرک بالای خود کمتر از ۳۰ ثانیه مستقر و در یک دقیقه ۶ تا ۸ گلوله شلیک می‌کند. سپس طی ۳۰ ثانیه مجددا آماده حرکت شده به سرعت از آن نقطه فرار می‌کند. کشورهای فرانسه، اندونزی، لبنان، عربستان و تایلند کاربران هویتزر سزار هستند.

و اما آرچر؛ کماندار اسکاندیناوی

هویتزر Archer با اختلاف بهترین هویتزر خودکشش چرخدار است. کار طراحی این سامانه در سال 1995 توسط کمپانی تسلیحاتی سوئدی بوفورس (Bofors) آغاز و در سال 2005 تولید شد.

در همان سال کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی انگلیسی BAE سیستمز بوفورس را خریداری و آن به زیر مجموعه‌ای از شعبه سوئدی خود تبدیل کرد. در حال حاضر نیز امتیار آن متعلق به BAE است و شعبه آمریکایی آن را به ارتش آمریکا پیشنهاد داد. این توپ از سال 2016 وارد خدمت شد و سوئد تنها کاربر آن است.

این سامانه توسط یک کشنده ولوو A30D که پیکربندی 6×6 دارد حمل و وزن کلی آن 30 تن است. خودروهای دیگر و کشنده‌های 8×8 نیز قادر به حمل آن هستند. خودروی حامل تا 70 کیلومتر بر ساعت سرعت داشته و با یک بار سوخت گیری 700 کیلومتر را می‌پیماید.

همچنین قابلیت تحرک و چالاکی بالایی داشته و روی انواع سطوح می‌تواند حرکت کند. سیستم تنظیم فشار لاستیک و ضدپنچری نیز تحرک پیذیری بالای آن را تضمین می‌کند. از آن جا که این هویتزر خودکشش برای سوئد و نروژ طراحی شد، می‌تواند در برف تا عمق ۱ متری نیز حرکت کند.

توپ 155 میلی‌متری آن مدل FH77 ساخت سوئد است که انواع گلوله‌ها را شلیک می‌کند و بردش هنگام شلیک اکسکالیبور به 60 کیلومتر می‌رسد. شلیک مستقیم مهمات ضد زره آن نیز 2 کیلومتر برد دارد. توپ چرخش 360 درجه داشته و منفی 5 تا 70 درجه (بنابر برخی منابع تا 80 درجه) بالا و پایین می‌رود. ضمن اینکه به سیستم دفع لگد نیز مجهز است.

این سامانه گلوله گذار سریع کاملا خودکار داشته و نرخ آتشش تا ۹ گلوله در دقیقه است. در حالت انفجاری نیز می‌تواند ظرف مدت ۱۳ ثانیه ۳ گلوله شلیک کند که البته برای طولانی مدت قادر به حفظ این نرخ آتش نیست، زیرا فشار زیادی وارد می‌کند. خشاب آن نیز ۲۱ گلوله در خود دارد. ۲۰ گلوله دیگر نیز آماده جایگزینی دارد و یک خودرو مجموعا ۴۱ گلوله همراه خود دارد که همگی به صورت خودکار بارگذاری می‌شوند.

آرچر نیز همچون سزار می‌تواند گلوله‌های ضد تانک Bonus که مشترکا توسط بوفورس و نکستر ساخته شدند را تا برد 35 کیلومتر شلیک کند؛ این گلوله‌ها حمله از بالا هستند و تانک را از بخش فوقانی زره که ضعیف‌‌ترین بخش است هدف قرار می‌دهد. این گلوله هوشمند و هدایتی به صورت منحنی شلیک شده و پس از رسیدن بالای تانک روی آن شیرجه می‌زنند.

آرچر قابلیت شلیک و فرار دارد. این سامانه ظرف مدت ۲۰ ثانیه جاگیر می‌شود، سپس شلیک‌هایش را انجام داده و پس از آن مجددا ظرف مدت ۲۰ ثانیه آماده فرار می‌شود. تمام فرایند مستقر شدن، شلیک و آماده حرکت شدن خودکار صورت می‌گیرد و نیازی به پیاده شدن خدمه از خودرو نیست.

این امر حفاظت از 3 خدمه آرچر را افزایش می‌دهد؛ البته این خودرو قابلیت کار با 2 خدمه را نیز دارد. کابین خودرو تحت فشار است و دستگاه تصفیه هوا و تهویه مطبوع دارد. سیستم محافظتی NCB و زره فولادی نیز از خدمه محافظت می‌کنند. زره کابین و شیشه پنجره در برابر گلوله، ترکش، انفجار مین و بمب کنار جاده‌ای مقاوم است. سیستم محافظت از خدمه در برابر صدای شلیک توپ و سیستم آتش خاموش کن از دیگر تجهیزات آرچر هستند.

بالای کابین این وایکینگ یک برجک کنترل از راه دور قرار دارد که یک تیربار ۷.۶۲ یا ۱۲.۷ میلی‌متری روی آن نصب و از داخل کابین کنترل می‌شود. این برجک به کمک ژیروسکوپ پایدار شده و دارای دوربین تلویزیونی، سیستم تصویرساز فروسرخ برای دید در شب، غبار، مه، دود و فاصله یاب لیزری است. همچنین می‌توان روی آن پرتابگر نارنجک دودزا نیز نصب کرد تا با ایجاد پرده دود، خود را مخفی کند.

آرچر کاملا خودکار و خومختار است. کامپیوتر کنترل آتش می‌تواند اطلاعات هدف را از نیروهای خودی دریافت و با توجه به نوع هدف خود گلوله را انتخاب، زاویه توپ را تنظیم و نشانه روی و سپس شلیک کند. تمام این مراحل را بدون دخالت کاربر انسانی انجام می‌دهد. کامپیوتر همچنین این قابلیت را دارد که ظرف مدت ۳۰ ثانیه ۸ گلوله را با منحنی مختلف شلیک کند که همزمان به یک هدف برخورد کنند.

سیستم هدایت داخلی مشابه سزار و همچنین سیستم هدایت ماهواره‌ای، کامپیوتر کنترل بالستیک، رادار سرعت دهانه، سیستم ارتباطی، شبکه C4I، سیستم وضعیت گلوله و توپ، دوربین تلوزیونی حرارتی جهت دید راننده و همچنین شلیک مستقیم از دیگر تجهیزات الکترونیکی یک هویتزر خودکشش چرخدار آرچر هستند.

سزار، رقیب سرسخت آرچر

به گفته تمامی کارشناسان آرچر بدون شک برترین هویتزر خودکشش چرخدار موجود در دنیاست و توانایی نبرد شبکه محور در کنار عملکرد مستقل را دارد. فناوری‌های پیشرفته و سیستم ماژولار آن را به سلاحی کم رقیب تبدیل می‌سازد که فقط سزار فرانسوی توان رقابت با آن را دارد. حال بایستی منتظر بود و دید ارتش آمریکا در نهایت کدام را انتخاب خواهد کرد. آرچر و نورا آزمایش‌های ارتش آمریکا را با موفقیت پشت سر گذاشته و ۳ نمونه دیگر همچنان در حال بررسی هستند.