متخصصان کشورمان چند سالی است که بمب‌های هوشمند و قدرتمندی را برای پهپادها می‌سازند.
پهپادها و استفاده از آن‌ها امروزه به یکی از مولفه‌های تعیین کننده و موثر در جنگ‌های مختلف تبدیل شده اند، به نحوی که چند سالی است که جنگنده‌ها و هواپیماها تقریبا از چرخه نبردهای گوناگون خارج و پهپادها جایگزین آن‌ها شده‌اند. علت آن هم ابعاد کوچک تر، هزینه کمتر و قابلیت حمل انواع بمب‌های تهاجمی و تخریبی بر علیه مواضع دشمنان است. یعنی دقیقا همان کاری که پیش‌تر بر عهده جنگنده‌ها و هواپیماهای رزمی بود.
پهپادهای موجود در جهان در انواع مختلف چندین سال است که جای جنگنده‌ها و هواپیماهای تهاجمی را گرفته اند و وظایف مهمی همچون شناسایی، رهگیری، رزمی، تهاجمی، انتحاری و وظایف دیگری را انجام می‌دهند. قسمت مهمی از این وظایف پیش‌تر بر عهده هواپیماها و جنگنده‌های گوناگون بود. اما با ظهور تکنولوژی نوینی به نام پهپاد بیشتر این وظایف بر عهده این تجهیزات گذاشته شد.
ایران اسلامی هم از دوران دفاع مقدس به این صنعت روی آورد و حاصل هم اندیشی متخصصان ایران پرنده بدون سرنشین و ساده ای بود به نام پهپاد مهاجر که نخستین پهپاد بومی ایران نام دارد. این پهپاد وظیفه تهاجمی داشت و با گلوله‌های آر پی جی مجهز می‌شد تا اهداف مورد نظر را نابود کند.
جنگ که تمام شد؛ ایران کار طراحی و ساخت پهپادهای جدید و مدرن‌تر با قابلیت‌های متنوع را دنبال کرد. حاصل آن هم شد تولید انواع گسترده پهپادها که ما آن‌ها را با نام‌های خانواده مهاجر، خانواده ابابیل، فطرس، خانواده شاهد، کرار، سریر و انواع دیگر می‌شناسیم.یکی از مهم‌ترین وظایف پهپادها در سال‌های اخیر انجام عملیات‌های رزمی است که از طریق رهاسازی انواع بمب‌ها و موشک‌ها انجام می‌شود. کشورمان هم به عنوان یکی از تولیدکنندگان پهپادهای گوناگون در سال‌های اخیر بمب‌های مخصوص به آن‌ها را نیز به شکل بومی طراحی کرده و ساخته است.
بمب‌های قائم
خانواده بمب‌های قائم یکی از انواع بمب‌های هوشمند هوا به سطح هستند که در چند نوع و با ویژگی‌های مختلف ساخته شده اند. شکل ظاهری این بمب‌ها به صورت یک استوانه با استفاده از دو سِری بالک‌های بزرگ با زاویه به سمت عقب است. بمب‌های قائم با تجهیز به انواع سامانه‌های جستجوگر لیزری، مرئی، حرارتی و سیلندری می‌توانند در برد ۸ کیلومتری به دقت نقطه زنی در حدود ۰/۵ متر برسند. نصب جستجوگرهای مختلف در این نوع از بمب‌ها به کاربر آن کمک می‌کند تا بتواند از این بمب‌ها در همه شرایط شب و روز و آب و هوای بد و همچنین اهداف ثابت و متحرک استفاده کند.
این بمب به دلیل عملکرد خوب خود می‌تواند بر روی انواع پهپاد، بالگرد و جنگنده‌ها نصب شود. ویژگی این نوع از بمب‌ها قابلیت استفاده برای انهدام استحکامات، محل‌های استقرار دشمن و اهداف متحرک است.
یکی دیگر از ویژگی‌های این نوع بمب‌ها، وجود قابلیت نقطه زن بودن آن‌ها در ارتفاع بین ۴ تا ۱۰ هزار پایی با نصب سر جنگی ترکشی و نفوذی است. مهمات سری قائم بر روی پهپادهای ایرانی مانند شاهد ۱۲۹، حماسه و مهاجر۶ نصب می‌شوند و اهداف مورد نظر را به صورت نقطه زن منهدم می‌کنند. سر جنگی کوچک و دقت بالا باعث می‌شود تا این مهمات را بتوان حتی در شرایط نزدیک بودن نیروهای خودی یا غیرنظامیان به هدف مورد نظر نیز استفاده کرده و نگران تلفات جانبی نبود.
نوع دیگری از بمب‌های قائم با نام قائم M در نمایشگاه ماکس ۲۰۱۷ روسیه به نمایش درآمد. این نوع از بمب‌های قائم ویژگی‌های خاص تری نسبت به سایر اعضای این خانواده دارد؛ برد این موشک در بازه بین۵۰۰ متر الی ۶ کیلومتر تخمین زده می‌شود، وزن آن نیز ۲۰ کیلوگرم است که وزن کلاهک جنگی آن در حدود ۱/۷ کیلوگرم اعلام شده است. طبق اعلام سازندگان این بمب، پس از برخورد بمب قائم M به اهداف مشخص شده، در حدود ۵۰۰ عدد ترکش از آن پخش می‌شود. این بمب‌ها پس از شلیک به سوی اهداف خود به سرعتی در حدود ۲۴۰ الی ۳۱۰ متر بر ثانیه می‌رسد.
قائم M می‌تواند با اهدافی با سرعت ۱۴۴ کیلومتر بر ساعت درگیر شود و با این سرعت توانایی مورد اصابت قراردادن انواع پهپادها و بالگردهای مهاجم را دارد. موشک قائم M می‌تواند از پرتاب‌گرهای موشک طوفان نیز شلیک شود.
بمب سدید
بمب سدید از انواع بمب‌ها و موشک‌های مخصوص شلیک از انواع پهپادها و بالگردهاست که نوع موشکی آن بر روی بالگردها و نوع بمب آن نیز بر روی پهپادهای مختلف نصب می‌شود. نخستین نمونه از خانواده این موشک‌ها با نام سدید - ۱ در سال ۱۳۸۹ بر روی بالگردهای شاهد ۲۸۵ و ۲۱۶ و در نمایشگاه هوایی کیش به نمایش درآمد.
سال ۱۳۸۹ بود که ایران موشک سدید - ۱ را بر روی پهپاد شاهد ۱۲۹ نصب کرد. اما این نوع نسبت به نوع قبلی که بر روی بالگرد شاهد ۲۸۵ نصب شده یک تفاوت اساسی داشت و آن هم وجود جستجوگر تلویزیونی در دماغه آن بود. علاوه بر موشک، دو نوع بمب دیگر از خانواده سدید نیز رونمایی شد که یک نوع از آن‌ها دارای هدایت تلویزیونی و در نوع دیگر آن که جستجوگر حرارتی داشت لایه نور ورودی به جستجوگر حرارتی حذف شده بود.
بمب رونمایی شده با نام بمب سدید ۳۴۲ معرفی شد که به موشک‌های خانواده توفان شباهت بسیاری داشت و تقریبا ویژگی‌های فنی همان را داشت. حرکت این نوع بمب به صورت هواسُرشی پس از شلیک انجام می‌شود که وظیفه حرکت آن در آسمان به سوی زمین بر عهده بالک‌های کنترلی آن قرار دارد. بارگذاری بمب و موشک سدید نیز با یکدیگر متفاوت است به نحوی که موشک سدید در داخل غلاف‌های شلیک بر روی بالگردها نصب شده و بمب سدید با استفاده از آویزهای مخصوص بر روی بدنه پهپادها بارگذاری می‌شود. در این نوع بمب‌ها نیز بالک وجود دارد که در برخی از گونه‌ها این بالک‌ها جمع شونده و برخی هم دارای بالک ثابت هستند.
نوع دیگری از بمب‌های سدید در نمایشگاه ماکس ۲۰۱۷ روسیه به نمایش درآمد. این نوع از بمب‌های سدید مشخصاتی همچون ۳۴ کیلوگرم وزن، طول ۱۶۳۰ میلی متری، قطر ۱۵۲ میلی متری، کلاهک جنگی انفجاری، برد موثر ۳۰ متری دارد که برای نصب بر روی انواع پهپادها مانند سیمرغ نصب و کاربردی می‌شود.
بمب های سدید با نام ها و مشخصات مرصاد ۳۴۱ با وزن ۱۵ کیلوگرمی، مرصاد ۳۴۲ با وزن ۲۰ کیلوگرمی و مرصاد ۳۴۵ وزن ۲۵کیلوگرمی معرفی شده بود که بر روی برخی از پهپادهای به نمایش درآمده در نمایشگاه اخیر دستاوردهای هوافضا به نمایش در آمدند.
بمب هدایت شونده یاسین
این بمب از انواع بمب‌های هدایت شونده و دورایستاست که توانایی شلیک از فاصله ۵۰ کیلومتری به سوی اهداف مشخص شده را داراست. بمب هوشمند یاسین می‌تواند اهداف مشخص شده را از فاصله ۵۰ کیلومتری مورد اصابت قرار دهد.
این بمب علاوه بر قدرت تخریب بالا، این قابلیت را دارد که در تمامی شرایط آب و هوایی در شبانه‌روز استفاده شود. علاوه بر این بمب یاسین این توانایی را دارد که به دور از تیررس، تقریباً تمامی سیستم‌های پدافند هوایی کوتاه برد و بخشی از سیستم‌های پدافندی میان برد، را به راحتی از بین ببرد. این توانایی خصوصاً در حمله به اهداف گروهک‌های تروریستی مجهز به سیستم‌های دفاع هوایی کوتاه برد و دوش پرتاب بسیار مؤثر بوده و امنیت پرنده‌های خودی را تضمین می‌کند. البته در طول زمان با اضافه کردن سیستم‌های جستجوگر لیزری، اپتیکی یا اضافه کردن سیستم‌های پیشران به این بمب‌ها، می‌توان برد و دقت آن‌ها را نیز افزایش داد و حتی از آن‌ها برای درگیر شدن با اهدافی متحرک در فاصله بالای ۱۰۰ کیلومتر هم استفاده کرد.
قابلیت نصب روی هواپیماهای سرنشین‌دار و بدون سرنشین، افزایش امنیت و ایمنی سامانه و قابلیت انجام عملیات در بُرد کوتاه و بلند از دیگر ویژگی‌های بمب هوشمند یاسین است.
نحوه عملکرد بمب هوشمند هدایت‌شونده «یاسین» به این صورت است که ابتدا مختصات نقطه هدف بر روی کامپیوتر پرواز بمب توسط کاربر بارگزاری می‌شود و سپس با توجه به بُرد مورد نظر و با توجه به جدول تیر بمب، نقطه رهایش، سرعت و ارتفاع رهایش در اختیار خلبان قرار می‌گیرد و پس از رهایش بمب از هواپیمای حامل، بال‌های تاشو باز شده و بمب به سمت نقطه هدف پرواز می‌کند و بمب در طول مسیر با استفاده از سطوح کنترلی تعبیه‌شده روی بال‌ها و بالک‌های افقی، مسیر خود را اصلاح کرده تا به نقطه هدف اصابت کند.
بمب هوشمند بالابان
بمب هوشمند بالابان از انواع بمب‌های هوشمند ساخت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است که ۱۵ مرداد ۱۳۹۸ با حضور امیر سرتیپ حاتمی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح رونمایی شد. بالابان با وزنی در حدود ۱۴۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم که ۴۱ کیلوگرم از آن مربوط به کلاهک جنگی موشک بالابان است می‌تواند از فاصله ۲۵ کیلومتری از پهپاد یا جنگنده، جداشده و اهداف ترسیمی را تا مرحله انهدام دنبال کند. نوع ماده سر جنگی این بمب برد بلند، H ۶ است.
بمب هوشمند و هدایت شونده «بالابان» جهت افزایش دقت و برد، از سیستم‌های هدایت تلفیقی مبتنی بر INS، GPS، GLONASS بهره می‌برد. اپراتور شلیک کننده بمب بالابان مختصات نقطه هدف بر روی کامپیوتر پرواز بمب را بارگذاری کرده و بالابان پس از رسیدن به نقطه رهایی اقدام به رهاسازی بمب می‌کند و بمب با بالک‌های کنترلی خود، اصلاح مسیر کرده و به سمت هدف حرکت می‌کند.
این بمب هوشمند که به لحاظ شکل ظاهری به بمب هدایت‌شونده SDB شباهت دارد، قادر به انهدام اهداف ثابت در زمین و دریاست و در کمترین سطح از دقت اصابت، تا شعاع ۳۰ متری هدف را مورد اصابت قرار می‌دهد. به گفته فرماندهان نیروی دریایی، بمب بالابان اکنون بر روی پهپاد «کرار» نصب و تست شده است.
این بمب هدایت‌شونده که تعداد بال‌های آن در طرفین دو عدد و بالک‌های آن در انتها نیز چهار عدد است، از زمان پرتاب قابلیت حفظ تعادل خودکار دارد.
مجموعه تسلیحات جدید برای سوخو ۲۲ از جمله بمب خوشه‌ای (شماره ۱)، موشک بینا (شماره ۲) و بمب‌های یاسین (شماره ۳)
بمب هدایت شونده و دورایستای یاسیندر عین حال، در جریان رزمایش نیروی هوایی ارتش در دی ماه سال ۹۵ نیز برای اولین بار تصاویری از یک بمب جدید منتشر شد که زیر جنگنده‌های اف ۷ نهاجا نصب شده بود. این بمب همان یاسین بود که مدتی قبل در خدمت فیتر‌های سپاه دیده شده بود. در اخبار مربوط به رزمایش ارتش مشخص شد که این بمب یاسین نام داشته و حدود ۶۰ کیلومتر برد دارد.
جنگنده‌های اف ۷ در حقیقت کپی چینی از روی جنگنده میگ ۲۱ ساخت شوروی سابق که در تعداد بسیار بالا توسط این کشور تولید شده و هم در نیروی هوایی چین وارد خدمت و هم در حجم بالایی به متحدین این کشور صادر شده است. اف ۷ در سال‌های پس از پایان جنگ تحمیلی و به عنوان یک هواپیمای جت آموزشی و دفاع هوایی نقطه‌ای وارد سازمان رزم نیروی هوایی ارتش شد. این هواپیما در خدمت نیروهای ارتش ایران، قبلا به غیر از توپ، موشک‌های هوا به هوای هدایت فروسرخ و البته بمب‌های سقوط آزاد و راکت‌های غیر هدایت شونده، توان رزمی دیگری نداشت.
جنگنده اف ۷ نهاجا مجهز به بمب دورایستای یاسینتوان پرتاب بمب از فاصله حدود ۶۰ کیلومتری هدف به این معنا است که این پرنده می‌تواند به دور از تیررس تقریبا تمامی سیستم‌های پدافند هوایی کوتاه برد و بخشی از سیستم‌های پدافندی میان برد، به راحتی عمل کرده و به هدف خود حمله کند. این توانایی خصوصا در حمله به اهداف گروهک‌های تروریستی مجهز به سیستم‌های دفاع هوایی کوتاه برد دوش پرتاب بسیار مؤثر بوده و امنیت پرنده‌های خودی را تضمین می‌کند. البته در طول زمان با اضافه کردن سیستم‌های جستجو گر لیزری، اپتیکی یا اضافه کردن سیستم‌های پیشران به این بمب‌ها، می‌توان برد و دقت آن‌ها را نیز افزایش داد و حتی از آن‌ها برای درگیر شدن با اهدافی متحرک در فاصله بالای ۱۰۰ کیلومتر نیز بهره برد.
اما در جریان رزمایش اخیر نهاجا به نام مدافعان آسمان ولایت ۹۹ که به میزبانی پایگاه هوایی شهید بابایی اصفهان برگزار شد شاهد بودیم که فانتوم‌های نهاجا نیز به بمب‌های سری یاسین مجهز شده اند.
نصب بمب یاسین در زیر جنگنده فانتوم در جریان رزمایش مدافعان آسمان ولایت ۹۹نکته مهم در خصوص این دستاورد این است که فانتوم اولین جنگنده غربی موجود در ایران است که به این کلاس از تسلیحات مجهز می‌شود چراکه پرنده‌های پیشین در این رده که در داخل کشور ما به این بمب مجهز شده بودند ساخت بلوک شرق هستند. این مسئله نشان می‌دهد که کارشناسان ایرانی به یک نرم افزار و سیستم پذیرش جامع بر روی هم پرنده‌های شرقی و هم غربی موجود در داخل کشور رسیده و می‌توانند بمب‌های مورد نظر را بر روی تمام پلتفرم‌های موجود در کشور نصب کنند. می‌توان این طور گمانه زنی کرد که احتمالا کاندید بعدی نصب بمب‌های هدایت شونده سری یاسین، پرنده‌های ضربتی سوخو ۲۴ نیروی هوایی ارتش باشند. در هر صورت این توان تهاجم دورایستا یک گام بسیار مهم در افزایش توان رزمی کشور و خصوصا جنگنده‌های اف ۴ فانتوم است.
تا به امروز مشخص نیست که فرآیند دستیابی نیروهای مسلح کشورمان به بمب‌های هدایت ماهواره‌ای به چه صورت بوده، اما هرچه است این مسئله در یک سکوت رسانه‌ای و با تلاش و برنامه‌ریزی فراوان در اوج شرایط تحریم و بدون نیاز به مشاوره‌ها و تجهیزات خارجی به انجام رسیده و حالا امروز نشانه‌هایی از آن آشکار شده؛ اقدامی که می‌تواند یک انقلاب در توان رزمی نیروی هوایی سپاه و ارتش ایجاد کند و جوابی غافلگیرانه به آن‌هایی باشد که دستیابی نیروهای مسلح کشورمان به نسل جدید سلاح‌های هواپرتاب را غیرممکن می‌دانستند.
