هواپیما ترابری نظامی سی-130
| مشخصات هواپیمای ترابری نظامی: هرکولس سی-130 / Hercules C-130 |
| نوع هواپیما: هواپیمای ترابری نظامی |
| کشورسازنده: ایالات متحده آمریکا |
| شرکت سازنده: لاکهید آمریکا |
| تاریخ نخستین پرواز: 1954/08/23 |
| تاریخ رونمایی: دسامبر 1956 |
| وضعیت کنونی: در حال تولید ، در حال خدمت رسانی |
| بکار گیرنده ها: ارتش ایالات متحده آمریکا / نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران |
| آغاز ساخت: 1954 |
| تعداد ساخته شده: 2262 فروند |
| قیمت هر فروند: 66/5 میلیون دلار آمریکا |
سی-۱۳۰ هرکولس هواپیمای ترابری نظامی با چهار موتور توربوپراپ است که توسط شرکت لاکهید آمریکا ساخته می‌شود.
سی-۱۳۰ یکی از موفق‌ترین هواپیماهای نظامی تاریخ به شمار می‌رود که تولید آن از اوایل دهه ۱۹۵۰ تاکنون ادامه یافته و در عملیاتهای نظامی، غیرنظامی و بشردوستانه بی‌شماری از آن استفاده شده‌است. این هواپیما که تا سال ۲۰۰۹ حدود ۲۳۰۰ فروند از آن ساخته شده طولانی‌ترین دوره تولید مستمر را در بین تمامی هواپیماهای نظامی به خود اختصاص داده‌است. در سال ۲۰۰۷ این هواپیما پنجمین هواپیمای نظامی (پس از اینگلیش الکتریک کانبرا، بی-۵۲، توپولف تو-۹۵ و بوئینگ کاسی-۱۳) شد که به پنجاهمین سال فعالیت مستمر نظامی خود در کشور کاربر اصلی آن (آمریکا) رسیده‌است.
تاریخچه ساخت هرکولس:
در جنگ کره (53-1950) هواپیماهای ترابری ارتش آمریکا عمدتا متعلق به جنگ جهانی دوم بودند و ارتشآمریکا نیاز به هواپیماهای جدیدتری داشت.
بنابر این در سال 1951 مناقصه ای برای ساخت یک هواپیمایترابری نظامی به اجرا گذاشته شد . در این مناقصه طرح شرکت لاکهیدبرنده و سی-130 نامیده شد که بعدها به هرکولس شهرت یافت .پس از گذراندن آزمایش های متعدد در سال 1956 خط تولید هرکولس راه اندازی شد. به زودی صادرات هرکولس هم آغاز شد و به نیروهای مسلح کشور های دیگر از جمله ایران راه یافت .هرکولس در جنگ ویتنام قابلیت های خود را به خوبی نشان داد . و به راحتی در باند های کوچکی که یک یا دو کیلومتر با ویت کنگ ها فاصله داشتند عملیات نشست و برخاست را انجام می داد . در چنین شرایطی برای اجتناب از برخورد با آتش دشمن ، گاهی زاویه فرود چنان تند بود که خلبان حتی قبل از تماس با زمین ، رانش ملخ های هواپیما را معکوس می کرد !!!! .... و همه این عملیات ها در نامناسب ترین باندها انجام می شد . هرکولس از هر نوع باند شنی ، چمنی ، خاکی و حتی باندهای آلوده به راحتی پرواز می کند . این هواپیما علاوه بر ترابری نظامی به عنوان هواپیمای تجسس و نجات ، گشتزنی ، پیش اخطار هوابرد و حتی بمب افکن هم به کار گرفته شده است. طراح این هواپیما ( ویلس هاکینز ) یکی از برجسته ترین مهندسان شرکت لاکهید بود که هواپیمای سی-130 شاهکار او محسوب می شود. هاکینز در سال 1937 مدرک کارشناسی خود در زمینه مهندسی هوافضا را از دانشگاه میشیگان دریافت نمود و همان سال وارد شرکت لاکهید شد. در سال 1951 که نیروی هوایی ایالات متحده از شرکت هایی چون بویینگ ، داگلاس ، فیرچایلد و لاکهید در خواست کرد یک هواپیمای بابری مقاوم طراحی کنند که ترکیبی از جیپ و کامیون و هواپیما باشد ، گروه طراحی هاکینز دست به کار شدند و هرکولس را طراحی کردند . اما سر طراح لاکهید کلارنس جانسون معتقد بود این طرح فاقد کارایی لازم است و با ارائه آن به نیروی هوایی آمریکا مخالفت می کرد. سرانجام طرح هرکولس و طرح های دیگر همزمان به نیروی هوایی ارائه شدند و ارتش آمریکا هرکولس را از میان رقبای دیگر برگزید . در حال حاضر بیش از 2260 فروند از هواپیماهای سی-130 در 70 نوع مختلف ساخته شده اند که در 67 کشور مشغول به خدمت اند . واین افتخاری بزرگ برای ویلس هاکینز به حساب می آید .
در 14 خرداد ماه سال 1342 نیروی هوایی ارتش به یکی از رویایی ترین هواپیماهای خود یعنی هواپیمای ترابری سی-130 ( هرکولس) مجهز شد . این هواپیماها امکانات ترابری ارتش را به مقیاس فوق العاده ای افزایش دادند. هرکولس دارای 4 موتور است و حداقل به 5 نفر خدمه ( خلبان . کمک خلبان .مهندس پرواز. ناوبر و مامور بارگیری ) نیازمند است. ارتش پس از سال 42 هم مدل های جدیدتر این هواپیما را در قیاس وسیعی به عهده گرفت . ایران در طول جنگ به طور گسترده از هرکولس ها برای تخلیه جروحین،رساندن آذوقه و مهمات به رزمندگان ، جابه جایی نیروها و پیاده کردن چترباز استفاده کرد.
مشخصات:
ایالات متحده آمریکا در شرایطی وارد جنگ کره شد که همهٔ هواپیماهای ترابری نظامی‌اش مثل سی-۴۶ و سی-۴۷ و سی-۱۱۹ (فلائینگ بوکس کار) و سی-۱۲۱ (کانستیلیشن) موتورهای پیستونی داشتند و طرح‌های‌شان متعلّق به جنگ جهانی دوم بود. بنابراین در دوم فوریه ۱۹۵۱ نیروی هوایی ایالات متحده طرح هواپیمای ترابری نظامی با مشخصات زیر را به مناقصه گذاشت:
- قدرت حمل حدود ۱۷۱۴۵ کیلوگرم بارمزد
- امکان پرواز از روی باند صحرایی
- پرواز با سرعت زیاد از ارتفاع پایین
- برد عملیاتی زیاد
هرکولس قابلیت حمل 92 سرباز مسلح ، یا 64 نفر چترباز ، یا 74 نفر بیمار روی برانکارد و یا 22 تن بار را داراست. در زلزله بم هم 14 فروند از این هواپیماها مامور کمک رسانی به زلزله زدگان شدند . این نکته هم جالب است که در تاریخ 7 آبان 1344 یک فروند از این هواپیماها با خدمه و خلبانان ایرانی ، برای اولین بار بر فراز اقیانوس اطلس در آمریکای شمالی فرود آمد ( 25 آبان 1344 ) .هواپیمای ترابری سی-130 هرکولس را باید بدون تردید اسب بارکش نه تنها نیروی هوایی کشورمان ، بلکه بسیاری از نیروهای هوایی کشورهای دیگر جهان به شمار آورد . نیروی هوایی ایران ابتدا در دهه 60 میلادی تعدادی ( سی-130 ) مدل بی را خریداری نمود، ولی بعدا آن ها را به پاکستان فروخته و انواع پیشرفته تر آن یعنی( سی-130 ) ایی و اچ را جایگزین نمود ، که با وجود عمر و کارکرد فراوان ، همچنان سرپا و توانا می باشند.
دولت ایران پیش از انقلاب ۱۳۵۷، ۶۶ فروند از این نوع هواپیما را خریداری کرده بود. گمان می‌رود امروز تنها حدود ۱۵ فروند سی-۱۳۰ در ناوگان هوایی ایران در خدمت باشند. این هواپیما دارای ۴ موتور توربو پراپ است تا در صورت از کار افتادن ۱ یا ۲ موتور، به راحتی قابل پرواز و کنترل باشد.
سانحه های سی-130 در ایران:
فروند آن سقوط کرده اند که در سوانح سقوط این هواپیما تا کنون بیش از ۵۰۰ تن جان خود را از دست داده اند و سرنشینان یکی از این هواپیماها فرماندهان کلیدی جنگ ایران و عراق بوده اند.
- ۶ دسامبر۲۰۰۵ ۱۲۸ کشته، هدر هنگام بازگشت برای فرود اضطراری در فرودگاه مهرآباد با ساختمانی مسکونی برخورد کرد.
- ۲۵ ژوئن۲۰۰۳ ۷ کشته، به خاطر مشکلات فنی سقوط کرد.
- ۲ فوریه۲۰۰۰ ۱۰ کشته، هنگام بلند شدن از فرودگاه مهرآباد سقوط کرده و به یک ایرباس ۳۰۰هواپیمایی هما برخورد کرد.
- ۱۳ مارس۱۹۹۷ ۸۶ کشته، به خاطر نقص موتور نزدیکی مشهد سقوط کرد.
- ۱۷ مارس۱۹۹۴ ۳۲ کشته، بر فراز ارمنستان سرنگون شد.
- ۲ نوامبر۱۹۸۶، ۹۸ کشته
- ۲۹ سپتامبر۱۹۸۱، ۸۰ کشته
- ۱۹ ژوئن۱۹۷۹، ۵ کشته
- ۱۹ سپتامبر۱۹۷۸، ۹ کشته
- ۲۱ دسامبر۱۹۷۶، ۹ کشته
- ۴ ژوئیه۱۹۷۴، تلفات نامشخص
- ۲۸ فوریه۱۹۷۴، ۱۰ کشته
- ۷ آوریل۱۹۶۹، تلفات نامشخص
- ۱۸ آوریل ۱۹۶۷، ۲۳ کشته
دلایل مهمی که هرکولس را تبدیل به سنگین‌ترین بمب‌افکن ایرانی کرد
هرکولس ها علیه جنگل های ویتنام
برای اولین بار ایالات متحده آمریکا به عنوان کشور طراح و سازنده هواپیمای C-130 ، در دوره جنگ ویتنام استفاده به نوعی رزمی از هرکولس را آغاز کرد. این هواپیما حامل بمب های دیزی کاتر بود که نوعی بمب ترموباریک محسوب می شد و با پرتاب این بمب ها، در جنگل های انبوه ویتنام مساحتی لازم برای فرود بالگردهای آمریکایی پاکسازی می شد. البته در حال حاضر بمب معروف به مادر تمام بمب ها یا MOAB نیز قابلیت حمل و پرتاب از سی 130 را دارد.
پرتاب دیزی کاتر از سی 130 آمریکایی
روش اجرای آن هست به این صورت است که هم بمب دیزی کاتر و هم مادر تمام بمب ها بر روی یک صفحه متحرک قرار گرفته و صفحه مورد نظر و بمب روی آن از هواپیما به بیرون پرتاب می شود و بعد از جدا شدن بمب از صفحه مورد نظر، بسته به ارتفاع پرتاب و زمان مورد نظر برای رسیدن به هدف، چتری از پشت بمب باز شده یا ممکن است چتر استفاده نشود و بمب به سمت زمین روانه می شود.
بمب های اس دی بی زیر بال هرکولس
هرکولس البته در نقش رزمی دیگری نیز وارد کار شده و تا به امروز نیز در این نقش باقی مانده است و آن هم بحث توپخانه پرنده است. در مدل های جدید سری AC-130 ، در کنار توپ ها تعدادی بمب های هدایت ماهواره ای مثل سری SDB نیز بر روی این بمب افکن نصب شده و قابلیت پرتاب را دارند.
هرکولس های نهاجا در نقش بمب افکن
هواپیمای ترابری C-130 همچون بسیاری دیگر از ارتش های جهان، به نوعی اسب بارکش نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی خصوصا در سالهای جنگ تحمیلی بوده است. این پرنده خوش ساخت شاید میلیون ها ساعت تا به امروز برای این سرزمین پرواز و نقشی شاید کمتر دیده شده اما بسیار مهم در سالهای دفاع مقدس و در سالهای بعد از جنگ در توان دفاعی کشور ما ایفاء کرده است. حمل مهمات، نیروهای نظامی، آذوقه، مجروحین و بسیاری موارد دیگر همه و همه از جمله وظایف این پرنده 4 موتوره محسوب می شود. این هواپیما در مدل اچ که در کشور ما وجود دارد حدودا توان حمل 20 تن بار را دارد. مشخصات ابعاد بخش بارگیری در هرکولس از این قرار است : طول در حدود 12 متر ، عرض در حدود 3 متر و ارتفاع در حدود 2.75 متر است.
هرکولس بمب افکن؛ برای کجا و چه هدفی؟
شاید برای تقریبا همه شما این سوال پیش بیاید که اصولا تبدیل یک هواپیمای ترابری 4 موتوره به یک بمب افکن اقدامی مفید است؟ برای پاسخ به این سوال باید به شرایط ویژه ایران ، منطقه خاورمیانه و البته تجربیات اخیر خصوصا در سوریه و عراق اشاره کرد. زمانی شما با دشمنی رو به رو هستید که به صورت غیر متقارن و شبیخون مانند مبارزه می کند و مشخص نیست در چه زمانی از روز یا شب به شما حمله خواهد کرد. روش استاندارد پاسخ گویی به چنین دشمنی از راه هوا مشخصا استفاده از هواپیماهای جنگی و بالگردها است.
اما اگر به هر دلیلی این وسایل در دسترس نبود و آنچه شما صرفا داشتید یک هواپیمای باربری بود چه؟ یا آنکه نیاز به استفاده از حجم وسیعی مهمات جهت جلوگیری از پیشرفت این دشمن بود؟
پرتاب بمب های سبک تمرینی از هرکولس نهاجا
در حقیقت هرکولس های نهاجا تغییر کاربری نداده اند بلکه صرفا به عنوان یک توانایی جدید برای آن ها بحث حمل بمب و پرتاب آنها تعریف شده است. هرکولس هواپیمایی است که توان نشست و برخاست در شرایط غیر استاندارد را نیز دارد و می توان در بدترین شرایط ممکن نیز بمب ها را در این هواپیما بار زده و بر روی هدف تخلیه کند.
پرتاب بمب های دو هزار پوندی از هرکولس نهاجا
مشخصا این حرکت نوعی ایده آل از عملیات بمباران هوایی علیه دشمن نخواهد بود ولی در شرایطی که دشمن مورد نظر در حال حمله به مواضع خودی است می توان از این روش برای رساندن قدرت آتش و پشتیبانی از نیروهای خودی استفاده کرد. فراموش نکنید در سناریوهایی مثل عملیات های ضد تروریستی و در شرایطی که دشمن مورد نظر فاقد توان هوایی یا ضد هوایی خاصی است، سی 130 می تواند با فراغ بال و بدون نگرانی از بحث تهدیدات ضد هوایی یا هوایی برای مدت زیادی روی هدف مورد نظر باقی مانده و در صورت لزوم بمب های خود را بر روی منطقه مورد نظر پرتاب کند.
مسئله مدت زمان پرواز روی هدف یکی از مهم ترین و چالش برانگیز ترین بحث ها در زمینه عملیات های پشتیبانی نزدیک هوایی خصوصا در جنگ هایی با شرایط فعلی عراق و سوریه است که شما با یک دشمن منظم و یونیفورم پوش طرف نیستید و دشمن چریک می تواند هر لحظه به شما حمله کند. برای داشتن پوشش هوایی در حالت عادی و در حجم آتش بالا، به یک جنگنده به همراه پشتیبانی سوخت رسان نیاز خواهد بود که این کار، هزینه های عملیاتی را شدیدا افزایش می دهد اما در مورد پرنده ای مثل هرکولس این امکان وجود دارد که زمان بسیار بیشتری روی هدف مورد نظر باقی ماند تا در صورت نیاز اقدام به پرتاب بمب ها کند.
با توجه به اینکه پیش از این نیز، سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه از ساخت بمبی 10 تنی توسط این نیرو (با نام کنایه آمیز "پدر همه بمب ها") خبر داده بود که با هواپیمای باری ایلوشین، امکان پرواز و پرتاب آن علیه هر دشمنی وجود دارد، مشخص می شود که هم سپاه و هم ارتش، این قابلیت مهم را در پرنده های باری خود مورد توجه قرار داده و عملیاتی کرده اند. با این اوصاف، مشخص است که چنین تمرین و مهارتی، جهت تامین بخشی از نیازهای کشورمان در مقابله با یک دشمن خاص است و بر همین اساس، تجارب به دست آمده از حضو مستشاران نظامی کشورمان در جبهه های دوردست مقابله با تروریست های تکفیری - صهیونیستی، اکنون و در مراحل مختلف، تبدیل به سامانه ها و تاکتیک های جدید در زمین و آسمان می شود.
دانلود کتاب خاطرات خلبانان سی 130 نهاجا (جلد اول)
