همه ما اغلب در خبرها خوانده یا شنیده ایم که در پی سانحه هوایی ، خلبان هواپیما با چتر نجات از مرگ حتمی رهایی یافته است . برای آشنایی با این فرایند و اینکه چگونه جان خلبان ها رو نجات می دهد به بحث در این تاپیک می پردازیم.لطفا دوستان هم نقطه نظرات خودشون رو برای پربارتر شدن تاپیک ارایه کنند.
سیستم eject به این صورت عمل می کند که خلبان در اولین مرحله باید پوشش شیشه ای یا کاناپی هواپیما را از سر راه بردارد که برای این منظور در اطراف شیشه مواد منفجره مخصوص پیش بینی شده است که پس از کشیدن طناب مخصوص کاناپی از هواپیما جدا شده و سپس خلبان کلید eject را فشار می دهد تا راکتهای نصب شده در زیر صندلی خلبان را در مدت 1.8 ثانیه به ارتفاعی بالغ بر 100 متر پرتاب نماید . شرایط پرش باید طوری باشد که خلبان به صورت عمودی از هواپیما به بیرون پرتاب شود ، در غیر اینصورت ممکن است در اثر پائین بودن هواپیما با زمین اصابت کند . چتر خلبان داخل صندلی قرارداد و خلبان با صندلی پرتاب می شود .اجکت اکثراً زمانی صورت می پذیرد که دیگر هیچ شانسی برای ادامه پرواز وجود نداشته باشد و نجات جان خلبان در اولویت باشد.
خلبانان نظامی فقط در صورت ضرورت نسبت به خروج اضطراری اقدام می کنند و دلیل اصلی این موضوع نگرانی از دست دادن و منهدم شدن جنگنده نیست ، بلکه ترس از رویارویی با موقعیت خطرناک و ترسناکی است که جان سالم به در بردن از آن از توانایی اکثر خلبانان خارج است ، در واقع معمولی ترین آسیب هایی که یک خلبان در حین انجام خروج اضطراری در معرض آن قرار خواهد گرفت کوفتگی شدید عضو های در تماس با کمربند ایمنی و شکستن استخوان جناغ سینه است .
باید بدانید که «خروج اضطراری» سر فصل کلاس آموزشی پیچیده و طولانی مدتی است که هر خلبانی قبل از انجام اولین پرواز خود ملزم به گذراندن آن است ، پایه ای ترین قسمت این کلاس مربوط به یادگیری فرمان های مربوطه است که یک خلبان در شرایط خاص با استفاده از آن ها کمک خلبان خود را نسبت به انجام عملیات خروج اضطراری آگاه می کند ؛ هنگامی که خلبان کلمه "Eject” را به زبان می آورد ، کمک خلبان در می یابد که باید در ظرف 30 ثانیه خود را برای خروج اضطراری آماده کند ولی اگر جنگنده صدمه جدی تری دیده باشد و فرصتی برای آماده سازی وجود نداشته باشد خلبان با دادن فرمان "bailout! Bailout! Bailout” کمک خلبان خود را نسبت به لزوم انجام فوری عملیات خروج اضطراری آگاه می کند .
هر خلبان و یا کمک خلبان قبل از شروع عملیات پروازی چتر نجاتی عظیم الجثه و تعبیه شده در یک کوله پشتی را با خود حمل می کند ، علاوه بر این نیاز است تا خلبان قبل از شروع پرواز از بسته بودن کمربند ایمنی خود اطمینان حاصل نماید ، در دو طرف صندلی خلبان دو اهرم جاگذاری شده که با کشیدن یک و یا هر دوی آن ها عملیات خروج اضطراری آغاز می شود ، سپس در کسری از ثانیه شیشه های کابین خلبان شکسته و موشک زیر صندلی وی فعال می شود ، بلافاصله خلبان به همراه صندلی اش با شتاب فوق العاده ای به فضای بیرون از جنگنده پرتاب خواهند شد .
در مرحله بعد خلبان از صندلی جدا شده و اگر در ارتفاع مناسبی باشد چتر نجات وی به صورت خودکار باز خواهد شد و نهایتا اگر خلبان خوش شانس باشد با سرعت نسبتا مناسبی بر زمین فرود خواهد آمد و اگر شانس با او یار نباشد بر اثر شدت برخورد با زمین جان خود را از دست خواهد داد .
خروج اضطراری در ارتفاع بیشتر از 14000 پایی می تواند مرگ دردناک و سریعی را برای خلبان به دنبال داشته باشد ، در این سطح از ارتفاع اکسیژن کافی برای تنفس وجود ندارد و گرچه با فشار دادن یک اهرم خاص خلبان می تواند از ذخیره اکسیژن جاسازی شده در کوله پشتی اش استفاده کند اما برودت هوا در این ارتفاع معمولا مجال زیادی به وی نخواهد داد .
بنا به تجربه خلبانان بهترین ارتفاع برای انجام عملیات خروج اضطراری بین 10000 تا 14000 پا است ، اگر خلبان در ارتفاعی کمتر از 10000 پا نسبت به خروج اضطراری اقدام کند فرصت زیادی برای آماده سازی خود به منظور فرود مناسب بر سطح زمین نخواهد داشت و احتمال کشته شدن وی در اثر شدت ضربه وارده پس از فرود افزایش می یابد .
باید بدانید که خلبان ممکن است در چند ثانیه مجبور به انجام عملیات خروج اضطراری شود ، در نتیجه وی گاهی اوقات نمی تواند جنگنده را به خشکی برساند و مجبور است تا بر روی سطح دریا ، دریاچه و یا اقیانوس اقدام به خروج اضطراری نماید ، در قسمت زیرین کوله پشتی هر خلبانی محفظه نگه دارنده وسایل ضروری وجود دارد که مواردی همچون قایق بادی یک نفره ، چاقو ، اسلحه پرتاب منور ، جعبه کمک های اولیه ، نارنجک های دود زا به منظور علامت دهی به نیرو های پشتیبانی هوایی و دیگر عناصر لازم برای زنده ماندن در شرایط سخت در آن جاگذاری شده است ، هنگام فرود بر روی سطح آب خلبان می تواند با کشیدن ضامنی که بر روی کوله پشتی اش قرار گرفته قایق را به سرعت باد کند ، در غیر این صورت سنسور موجود بر روی قایق پس از تشخیص فرود در آب فعال شده و به طور خودکار قایق را باد خواهد کرد .
همان طور که گفتیم به هنگام انجام عملیات خروج اضطراری هیچ تضمینی برای حفظ سلامتی خلبان وجود ندارد ولی اگر وی موفق شود تا زنده فرود آید وارد فاز جدیدی از شرایط خاص خواهد شد ؛ نیرو های پشتیبانی معمولا قادر نخواهند بود تا به سرعت موقعیت مکانی وی را پیدا کنند و بسته به محیطی که خلبان در آن فرود آمده ، عملیات نجات وی ممکن است از چندین ساعت تا چندین روز به طول بیانجامد .
در این شرایط خلبان باید تا رسیدن نیروهای نجات صبر کند ، وسایل ضروری تعبیه شده در کوله پشتی خلبان به او اجازه می دهند تا بتواند چند روزی را زنده بماند ، قرص هایی در داخل بسته لوازم ضروری وجود دارد که مواد ضروری بدن را تامین کرده و در شرایطی که وی به هر دلیلی قادر به تامین غذا نیست می توانند چند روزی او را از تهیه غذا بی نیاز کنند .
خروج اضطراری از جنگنده معمولا با ترک خوردن استخوان ها و پاره شدن ربات های پا همراه است و در این شرایط این میزان مهارت و تخصص تیم نجات است که سرنوشت خلبان را تعیین خواهد کرد .
صندلی پرتاب شونده:
eject Seat یا همان صندلی پرتاپ شونده ، دقیقآ مانند چتری است که چتربازان موقع پرش از هواپیما از آن استفاده می کنند . این چتر که البته مجهز تر از نوع چتر بازان است در زیر صندلی خلبان تعبیه شده است . و کمر بند های ایمنی صندلی در حقیقت بند های همان چتر است که خلبان قبل از پرواز و بعد از نشستن روی صندلی آن را از روی شانه های خود عبور داده و به قلاب های صندلی وصل می نماید .
تست پرش در کارخانه ی مارتین بیکر
تصویری از صندلی پرتاب شونده استفاده شده در انواع F-14 ساخت مارتین بیکر [/align]
صندلی پرتاب شونده فقط مخصوص هواپیماهای شکاری است و در هواپیماهای مسافربری تعبیه نمی شود. وقتی خلبان شکاری مورد هدف قرار می گیرد .یا این که به دلایل نقص فنی هواپیما تعادل خود رو از دست می دهد ، و خلبان بعد از این که مطمئن می شود که هیچ امیدی به حفظ هواپیما نیست ، با فشار دادن دگمه ای یا کشیدن دستگیره پرتاب(در برخی انواع این عمل دو مرحله ای است) با فشار به بیرون پرتاپ می گردد و به دنبال آن چتر به طور اتوماتیک باز شده و جان خلبان رو نجات می دهد .بیان این نکته خالی از لطف نیست که بدانید در زمان جنگ تحمیلی بسیاری از خلبانان ما باوجودی که هواپیمای آن ها آسیب دیده بود و یا بخاطر اصابت گلوله مسلسل آتش گرفته بود ، تا آخرین لحظات بفکر سالم نشاندن هواپیما بوده و در این راه به شهادت رسیدند .
در هنگام اجکت برای یک لحظه فشاری بیش از +18 جی به بدن انسان وارد می آید که اگر لباس های آنتی جی(جی سوت ) نباشند، قطعاً فرد در همان دم به دلیل افت کلی فشار خون (اختلاف فشار خارج بدن و عروق) جان خواهد سپرد. در ضمن، در بعضی مواقع، اجکت به صورت ناقص صورت می گیرد و ممکن است قسمتی از بدن خلبان به کابین برخورد کند (مانند برخورد کتف یکی از خلبانان F-4 در هنگام اجکت بر فراز عراق). در ضمن خلبان باید برای اجکت حتماً سرهای خود را تقریباً تا میان پاهایش بیاورد تا گردن او در هنگام اجکت از جا کنده نشود. یکی از خلبانان F-15C که حین تمرین در خلیج مکزیک، با سرعت 5/1 ماخ و در حالی که نوک هواپیما به سمت زمین بود، بیرون پرید و از 23 نقطه دچار شکستگی شدید شد ضمن اینکه 8 ماه تمام در بیمارستان بستری بود.
البته عمل ایجکت تبعات بعدی را برای خلبان ایجاد می کند. بیشتر ایجکتها به علت فشاری که به کمر یا گردن خلبان وارد می کنند باعث آسیب دیدگی میشن ولی اگر سرعت و حرکت جنگنده به طور نرمال باشه یعنی سرعتی بیش از 700 یا 800 کیلومتر نداشته باشه و در حال سقوط سریع نباشد، ایجکت کم خطرتر انجام می شود.
برخی صندلی های پرتاب شونده مثل نوعی که در میگ29 یا 31 به کار برده شده طبق ادعای سازنده یعنی شرکت زوزدای روسیه، میتواند در هر ارتفاع و سرعتی، جان خلبان رو نجات بده. البته به شرطی که خلبان از لباس و کلاه مخصوص ضدفشار که شبیه به لباس و کلاه فضانوردی هستش، استفاده کرده باشد.
