اورهال یا تعمیر اساسی و سنگین وسایل پرنده، چه هواپیماهای سرنشین دار یا بدون سرنشین و چه بالگردها، یکی از علوم و توانی های فنی سطح بالاست که برای زنده نگاه داشتن ناوگان پروازی یک کشور امری حیاتی به حساب می آید. در پروسه خرید و عمر عملیاتی یک پرنده، یکی از مباحث مهم، دوره های تعمیراتی و بازبینی های نوبه ای است که در سطوح مختلف انجام شده و در نهایت به دوره تعمیر اساسی یا همان "اورهال" خواهیم رسید. کشوری که توانایی انجام این مرحله از تعمیرات را داشته باشد تقریبا به طور کامل به بحث تعمیرات وسیله پرنده مورد نظر تسلط پیدا کرده است. دهه هاست جمهوری اسلامی ایران از جمله دارندگان این توانایی به حساب آمده و می توان بحث توان اورهال را یکی از مهم ترین نقاط قوت در بخش صنایع هوایی کشور ما اعلام کرد؛ هرچند در میان افکار عمومی و رسانه ها این موضوع زیاد جا نیفتاده است.

یکی از دلایل توسعه و پیشرفت بحث توانایی تعمیر و نگهداری سنگین در کشور ما تحریم ها بوده است. در بسیاری از کشورهای دنیا در حال حاضر برخی از چک های اولیه قبل و پس از پرواز در داخل کشور انجام می شود ولی در نهایت برای تعمیر سنگین نهایی کشور دارنده مجبور به ارسال پرنده مذکور به کشور سازنده برای این پروسه است. پروسه ای زمان بر و گران قیمت که سوای بحث هزینه های آن در مدتی مشخص دارایی مورد نظر را از کشور هدف خارج می کند. این مسئله در صورت بروز شرایط اضطراری می تواند برای کشور دارنده مشکلاتی را ایجاد کند.  

عملیات اورهال در پایگاه هوایی شهید دوران شیراز مربوط به سال ۱۳۹۹

در مورد کشور ما مسئله تعمیر و نگهداری در کنار نهضت قطعه سازی از جمله مواردی است که از همان روزهای ابتدای بروز جنگ تحمیلی ذهن مسئولین امر را به خود معطوف کرد. در دوران دفاع مقدس و به دلیل بسته شدن مسیر خرید سلاح و قطعات یدکی، فشار سنگینی به نیروی هوایی ارتش به صورت خاص وارد شد و متخصصان کشور مجبور بودند در بسیاری از موارد با باز کردن قطعات از روی جنگنده های مختلف، تعدادی هواپیما را به صورت عملیاتی حفظ کنند. بعد از پایان جنگ تحمیلی و بحث فروپاشی شوروی سابق و انجام یک خرید سنگین تسلیحاتی از روسیه نیز بحث فشار آمریکا و توافق دو کشور باعث شد تا حد زیادی پشتیبانی روسیه از پرنده هایی مثل میگ ۲۹ و سوخو ۲۴ نهاجا، به صورت علنی و رسمی قطع شود.

 

در سالهای بعد از جنگ و با توجه به افزوده شدن برخی جنگنده های شرقی به سازمان رزم نیروهای مسلح و البته قطع شدن پشتیبانی رسمی در این بخش، لازم بود تا یک برنامه ریزی طولانی مدت برای بحث تعمیر و نگهداری این پرنده ها انجام شود. در بحث خاص پرنده ای مثل سوخو ۲۴ که تمرکز عمده این گزارش روی آن است وجود سامانه هایی مثل رادار تعقیب عوارض زمینی و بالهای متغیر، کار را برای نهاجا که بیشتر داشته های فنی اش، مربوط به هواپیماهای غربی بود بسیار مشکل تر کرد.

چرا سوخو ۲۴ مهم است؟

بمب افکن ضربتی سوخو ۲۴ که در کشور ما ناوگان آن متشکل از نمونه هایی با منشأهای مختلف بوده، پرنده ای است که بر اساس تفکر دوران جنگ سرد و در پاسخ به اف ۱۱۱ آمریکایی توسعه پیدا کرد. توان پرواز در ارتفاع بسیار پایین و انجام حملات دقیق در شب یا روز از جمله توانایی های مهم و اصلی مد نظر این پرنده است. البته وجود سلاح هایی مثل موشک ضد رادار KH-۵۸ و بمب سنگر شکن KAB-۱۵۰۰ اهمیت این پرنده را برای نیروی هوایی ارتش دو چندان کرده است. امروزه در دنیا هم این پرنده با انجام ارتقاء های مختلف همچنان در خط اول خدمت رزمی در کشورهای بسیاری حضور دارد و به عنوان یک پرنده تهاجمی کار بلد روی آن حساب های خاصی باز شده است.

سوخو ۲۴ نهاجا و تسلیحات مورد استفاده در پایگاه هوایی شیراز

پایگاه هوایی شیراز میزبان اصلی و پایگاه مادر بمب افکن های سوخو ۲۴ ایران است که یکی از اولین خبرها در خصوص اورهال کامل سوخو ۲۴ در کشور مربوط به سال ۱۳۹۳ باز می گردد. یکی از نکات جالب و قابل توجه به نوعی سرریز دانش و تخصص در خصوص اورهال سوخو ۲۴، در بحث فعال کردن ناوگان سوخو ۲۲ برای نیروی هوافضای سپاه قابل مشاهده است چراکه هر دو هواپیمای سوخو ۲۴ و سوخو ۲۲ از موتور توربوجت AL-۲۱ بهره می برند و هر دو پرنده نیز از مکانیزم بال متغیر استفاده می کنند. ایجاد توانایی در بحث تعمیر و نگهداری سوخو ۲۴، در حقیقت کمک شایانی کرد تا یکی دیگر از پرنده های مهم برای نیروهای مسلح مجددا فعال شده و در نیرویی متفاوت وارد خدمت شود.

 

حداقل دو فروند سوخو ۲۴ در پایگاه هوایی شیراز در حال طی کردن مراحل مختلف اورهال

طی ماههای اخیر نیز شاهد ۲ مورد تحویل سوخو ۲۴ اورهال شده هستیم. مورد اول مربوط به شهریور ماه امسال مورد جدیدتر نیز مربوط به هفته گذشته است. نکته جالب این که در تصاویر مربوط به اورهال و تحویل سوخو ۲۴ جدید در پایگاه شیراز حداقل دو فروند سوخو ۲۴ در حال تعمیر هستند و یک فروند سوخو ۲۴ نیز به یگان عملیاتی تحویل داده شده است. می توان گفت با این وضعیت و حداقل توان اورهال ۳ یا ۴ فروند سوخو ۲۴ به صورت سالانه در این پایگاه وجود دارد. نکته مهم و قابل توجه در این خصوص این است که در مبحث اورهال، وضعیت کلی هواپیما نیز مد نظر است. ممکن است برخی از پرنده های مورد نظر به دلیل بروز برخی حوادث دچار مشکلاتی شده باشند یا به دلایل مختلفی برای مدت طولانی در وضعیت غیر عملیاتی نگهداری شده باشند که مشخصا در این شرایط زمان و هزینه های اورهال افزایش پیدا خواهد کرد.

انچه از تصاویر منتشره می توان به دست آورد این موضوع مهم است که برخی جنگنده های سوخو در حال اورهال یا آماده پرواز، به شدت آسیب دیده و دچار مشکلات فراوان ظاهری و فنی بوده اند اما تخصص علمی و امکانات فنی نیروی هوایی ارتش به اندازه ای در اورهال و ارتقاء این جنگنده ها رشد کرده که نه فقط امکان بازآماد بلکه ارتقاء و به روزرسانی چنین پرنده هایی نیز برای نیروهای مسلح کشورمان فراهم شده؛ موضوعی که جایگاه و ویژگی های این بخش را در میان ارتش های مهم دنیا، کم نظیر می کند.

کار روی ترابری ها ادامه دارد

بحث دیگر در خصوص پایگاه هوایی شیراز تعمیر و نگهداری دو پرنده ترابری کشور یعنی سی ۱۳۰ و ایلوشین ۷۶ است. این دو پرنده بخش مهمی از توان ترابری هوایی کشور ما را تشکیل داده اند و خصوصا در حدود یک دهه اخیر فشار بسیار زیادی را در بحث حمایت لجستیکی از جبهه مقاومت متحمل شده اند. نکته جالب و قابل توجه که در گزارش تهیه شده در خصوص تعمیر هواپیمای ایلوشین ۷۶ بوده اشاره به آسیب به یک قطعه داخلی در یکی از موتورهای این هواپیما و سپس ساخت نمونه در داخل و جایگزینی آن است. نکته دیگر در این گزارش اشاره به تولید قطعات مربوط به نگاه دارنده مخازن سوخت در هواپیمای هرکولس است که با موفقیت در کشور طراحی و ساخته شده.

موضوع پایانی که باید در انتهای این گزارش به آن اشاره کرد، این است که امروز و حدود ۴۲ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی حجم قابل توجهی از تجربیات و تخصص در حوزه تعمیر و نگهداری در کشور ما در بخش هوایی ایجاد شده که طیف بسیار گسترده ای از هواگردهای شرقی و غربی، نظامی و غیر نظامی را شامل می شود که می تواند خصوصا در فضای پس از تحریم تسلیحاتی یک منبع درآمد و ایجاد اشتغال مناسب برای کشور ما باشد. فراموش نکنیم که بحث اورهال صرفا عده ای متخصص و کارگر اطراف پرنده نبوده و بخش قطعه سازی نیز در کنار این بخش می تواند به درآمد و اشتغال زایی مناسبی برسد.