بررسی عملیات بغداد
سال 1979 -هاوانا-کوبا
اجلاس سران کشورهای غیر متعهد در کوبا در حال برگزاری بود و صدام رییس جمهوری عراق تمامی تلاش خود را برای گرفتن میزبانی این اجلاس و برگزاری آبرومند ان جهت نشان دادن چهره ای صلح طلب و دیپلمات از خود انجام داد و در نهایت موفق به گرفتن میزبانی این اجلاس برای سال 1983 شد
مدت کمی پس از این اجلاس جنگ ایران و عراق شروع شد و هر دو کشور سعی میکردند با تمامی امکانات خود اعم از نظامی و سیاسی و دیپلماتیک دشمن را تضعیف و منزوی کنند که در این مرحله برخی اقدامات شتاب زده و ناشی از هیجانات جوانی برخی عزیزان دانشجو بود و متعاقب آن موضع گیری کشور و ورود به یک تنش گسترده با اغلب کشورهای غربی در واقع بزرگترین اجلاس سران کشورهای غیر متعهد در کوبا در حال برگزاری بود و صدام رییس جمهوری عراق تمامی تلاش خود را برای گرفتن میزبانی این اجلاس و برگزاری سنگ تمام برای ان جهت نشان دادن چهره ای صلح طلب و دیپلماتیک از خود انجام داد و در نهایت موفق به گرفتن میزبانی این اجلاس برای سال 1983 شد.
مدت کمی پس از این اجلاس جنگ ایران و عراق شروع شد و هر دو کشور سعی میکردند با تمامی امکانات خود اعم از نظامی و سیاسی و دیپلماتیک دشمن را تضعیف و منزوی کنند که در این مرحله برخی اقدامات شتاب زده و ناشی از هیجانات جوانی برخی عزیزان دانشجو و متعاقب آن موضع گیری کشور و ورود به یک تنش گسترده با اغلب کشورهای غربی در واقع بزرگترین کمک‌را به عراق برای سواستفاده از این وضعیت برای پوشش جنایات خود کرد
نبردی همه جانبه
پس از شروع جنگ ، نبرد در عرصه دیپلماتیک هم در دستور کار قرار گرفت که هدف از ان منزوی کردن طرف مقابل و جلوگیری از ایجاد اتحاد و شراکتش با دیگر کشورها بود تا متعاقبا باعث ایجاد فشار اقتصادی هم شود
دراین راستا جلوگیری از برگزاری هرگونه گردهمایی و نشست های بین المللی با ایجاد بمباران شهرها و ایجاد ناامنی در دستور کار قرار گرفته بود
و در همین راستا عراق دست به بمباران گسترده شهرهای ایران میزد بخصوص اگر چنین گردهمایی های بین المللی در در پیش بود بگونه ای که حتی فعالیت های ورزشی هم بندرت در ایران میزبانی میشد
در چنین وضعیتی در پیش بودن اجلاس سران و برگزاری آن در عراق از حساسیت دو چندانی برای طرفین برخوردار بود و برگزاری شدن آن پیروزی بزرگی برای عراق بحساب می آمد و عدم برگزاری آن شکستی بسیار سنگین بود برای برنامه های صدام و اقدامات دیپلماتیک وی بود زیرا در صورت برگزاری اجلاس ریاست دوره ای کشورهای غیر متعهد ها به عراق میرسید و این میتوانست امتیاز بزرگی در دست صدام باشد زیرا میتوانست با استفاده از ریاست خود بر سازمان از برخی امتیازات ان بر علیه ایران استفاده کند از جمله درخواست حلسات اضطراری و اعمال نفوذ جهت انتشاراعلامیه و‌بیانیه های مشترک که میتوانست تاثیر به سزایی در تصمیمات شورای امنیت و مجمع عمومی داشته باشد
تحرکات دیپلماتیک
با نزدیک شدن به موئد برگزاری اجلاس ایران تمام تلاش خود را جهت جلوگیری از برگزاری اجلاس بکارگرفت و در سال 1980 ایران طی نامه ای به فیدل کاسترو رهبر کوبا که ریاست وقت شورا را برعهده داشت هشدار داد که ایران در حال جنگ با عراق است و به هیجوجه تضمینی برای سلامت حاضرین در این اجلاس نمیدهد و امکان وقوع هر حادثه ای وجود خواهد داشت
در مقابل عراق برای برگزاری این اجلاس تدارک گسترده ای دیده بود و از مدتها قبل ساخت ساختمان اصلی و ساختمانهای فرعی جهت برگزاری را شروع کرده بود و به موازات آن دست به خرید گسترده و نصب تجهیزات دفاع هوایی از روسها و فرانسوی ها در کنار تجهیز کردن نیروی هوایی خود با جنگنده های جدید و مدرن تر کرده بود
روسها آنچنان برنامه‌ایجاد دفاع هوایی چند لایه ای برای بغداد تدارک دیده بودند ،که کارشناسان نظامی آن را با پدافند مسکو‌قیاس میکردند و‌آن را ورژن کوچکتری از دفاع هوایی مسکو میدانستند که برای ان یک پدافند لایه لایه ایجاد نموده بودند
جنگنده های ایرانی برای عبور از اسمان عراق و رسیدن به بغداد ابتدا باید پس از ورود به عراق از سد دفاعی عراق در مناطق عملیاتی مرزی عبور میکردند پس از آن وارد منطقه تحت پوشش جنگنده های گشتی میراژ پایگاه شعیبیه و میگ های 23 پایگاه الرشید میشدند که با یک اسکادران آلرت میگ پایگاه بغداد پشتیبانی میشدند پس از نزدیک شدن به بغداد باید از سد موشک های سام -2 و سام 3 و سام 6 که یک دیوار پدافندی چند لایه موشکی را تشکیل داده بودند عبور میکردند پس از گذشتن از سد دفاع موشکی به دیوار آتش 3 لایه اطراف بغداد میرسیدند که از 3 لایه از اتش پدافندی که توسط توپهای 56 میلیمتری هدایت راداری روسی و 23 میلیمتری و 14/5 میلیمتری ایجاد میشد عبور میکردند آنوقت به آخرین حلقه دفاع هوایی عراق که موشک های دفاع هوایی رولند و شکاری های میگ -۲۱ تشکیل میداد برخورد میکردند
در آنزمان ریسک عملیات برای جنگنده های اف -۴ فانتوم 85 تا 90 درصد برآورد میشد که این رقم یعنی غیر ممکن.
در سال 1981 سفیر کوبا در عراق نامه ای از سوی رهبر کوبا به صدام حسین میدهد که در در مورد هشدار ایران و‌نگرانی وی و دیگر اعضای جنبش صحبت شده صدام طی تماس های بعدی با کاسترو و برخی اعضای بزرگ و پرنفوذ از جمله‌هند که بصورت جدی خواستار انتقال میزبانی به این کشور بود، تضمین داد ایران هیچ گونه توانی برای حمله به بغداد نخواهد داشت در آن زمان ایران فاقد تسلیحات موشکی تهاجمی بود و توان حملات ایران منحصرا به نیروی هوایی خود بود
نیروی هوایی ایران در سال ۱۳۵۹ و سال ۱۳۶۰ بخوبی عراق را زمینگیر کرده و حتی در سال ۱۳۵۹ با حملات گسترده خود باعث انهدام پالایشگاهها و مراکز نفتی عراق شد و تولید نفت عراق نزدیک به صفر شد ولی چند موضوع سبب قطع روند موفقیت نیروی هوایی ایران شد
اول اینکه در ابتدای شروع جنگ سازمان ملل دو‌کشور ایران و عراق را تحریم تسلیحاتی کرد و ایم مساله دستیابی ایران به قطعات یدکی و مهمات را بشدت محدود کرد،
از طرفی بخاطر بهم ریختگی نیروهای مسلح ایران و عدم آمادگی یگانها ، در بدو حمله عراق ایران تلاش نمود توسط نیروی هوایی جلوی پیشروی عراق را سد نماید و به این صورت نیروی هوایی در واقع هم باید وظایف خود را انجام میداد و هم جور عدم آمادگی نیروی زمینی را میکشید ، وهمین موضوع سبب بالا رفتن ساعات پروازی هواگردها شد و بخاطر استفاده گسترده و بیش از اندازه استاندارد سبب مستهلک شدن بخشی از هواگردهای خود شد و بسرعت قطعات یدکی خریداری شده در زمان حکومت گذشته هم رو به اتمام گذارد و همین مسئله سبب شد جنگنده های ایران مانند قبل نتوانند دست به پروازهای گروهی و پوشش یکدیگر بزنند و‌نهایتا در حد دو یا سه فروندی دست به حمله میزدند و همین راه را برای نیروی هوایی عراق که از هواگردهایی به مراتب ضعیف تر و سطح پایین تر بهره میبرد هموار کرد تا با استفاده از تعداد بالای هواگردهای خود ، ضعف انها پوشش داده و جبران کند و دیگر مانند قبل هواپیماهای ایرانی در آسمان عراق امنیت نداشتند
دوم : اصرار ایران بر ادامه جنگ در اوایل سال 1980 که میانجگریهایی از سوی برخی کشورها انجام گرفت و تاکید بر اینکه ایران خود را برای یک جنگ 20 ساله آماده کرده و اعلام اینکه شرط اساسی ایران برای ترک مخاصمه ، برکناری صدام است سبب شد که کشورهای دیگر آنرا مداخله در امور داخلی عراق تلقی کنند و لذا از سال 1981 تحریم تسلیحاتی عراق لغو ولی ایران همچنان زیر تحریمی قرار گرفت که تا پایان جنگ روی نیروهای نظامی ایران سایه انداخت
با لغو‌تحریم های عراق این کشور که حالا بر اثر دوسال جنگ و‌تجربه آن بخوبی آبدیده شده بود و نقاط ضعف و‌قوت خود و ایران را شناسایی کرده بود دست به سرمایه گذاری گسترده ای بر روی توان پدافند موشکی خود در کنار تقویت نیروی هوایی خود زد
از این به بعد اتفاق دیگری که افتاد عراق همکاری نظامی خود را با اتحاد شوروی که بشکل سنتی متحد راهبردی عراق بود کاهش داد و بسمت خرید سلاح از فرانسه و برزیل رفت ، درواقع صدام میدانست که با نسخه های دانگرید شده تسلیحات روسی قادر به مقابله با ایران نیست لذا از یک سو با این اقدام دست به تجهیز ارتش خود زد و از سوی دیگر این پیام را به شوروی داد که در صورت ادامه فروش تسلیحات بی کیفیت بازار عراق را از دست خواهد داد و از قضا این استراتژی موثر افتاد و شوروی دست به فروش نسخه های کارامدتری از تانک تی -۷۲ و جنگنده های سوخو-۲۴ و میگ 29 به عراق زد که البته جنگنده ها به جنگ نرسیدند
در بعد دفاع هوایی هم متخصصان و مستشاران روسی یک دفاع موشکی بسیار قدرتمند که توسط تعداد پرشماری توپهای دفاع هوایی با هدایت راداری پشتیبانی میشد ایجاد نمودند، به همین دلیل صدام از سران جنبش درخواست کرد که یک هیئت برای بازدید از امکانات عراق به بغداد اعزام کنند و اگر این هیئت تایید کرد که توان عراق برای میزبانی تمام و کمال از برگزاری اجلاس کافی نیست آن گاه هر تصمیمی را که اتخاذ کنند عراق به آن احترام خواهد گذاشت
قرار شد در ژوئیه سال 1982 هیئتی از طرف سازمان کشورهای غیر متعهدها وارد بغدادشوندو صدام برنامه ریزی کرد که ضمن پذیرایی مفصل در مجلل ترین هتل بغداد هدایای نفیسی هم به اعضای هیئت اهدا شود و‌در کنار آن دست به دعوت گسترده از خبرگزاریها و رسانه های خارجی برای پوشش این بازدید زد و جهت براه انداختن جارو جنجال رسانه ای اعلام شد تمامی خبرنگارانی که وابسته به رسانه های مطرح و بزرگ هستند هزینه رفت و برگشت و اسکان آنها در طول مدت بازدید توسط دولت عراق تقبل میشود و به این ترتیب دهها خبرنگار از معتبرترین بنگاه های خبری وارد عراق شدند عراق قصد داشت تا با این کار و اثبات عدم توانایی ایران در انجام حمله به شهرهای عراق ایران را تحقییر کند
ستاد نیروی هوایی -تهران خرداد سال ۱۳۶۱
جلسه ای در ستاد نیروی هوایی تشکیل شد هدف پیدا نمودن راهکاری برای ترتیب دادن حمله ای موفق و موثر به بغداد بود میزان تخریب مهم نبود فقط مهم این بود که حمله ای به بغداد انجام پذیرد تا در حضور خبرنگاران خبرگزاری ها و هیئت اعزامی جنبش اثبات شود ایران اگر اراده کند قادر به حمله است و بیشتر هدف نا امن ساختن بغداد بود ولی مشکل این بود که میزان ریسک عملیات بسیار بالا بود و از عهده هر خلبانی ساخته نبود .....
ادامه دارد ....
نویسنده: سرکار خانم گلرو
