پس از اعلام برنده شدن طرح YF-22 در برنامه تولید جنگنده پیشرفته (ATF)، جنگنده ی F-22 موسوم به Raptor براساس نمونه ی اولیه YF-22 طراحی شد.
برنامه تولید F-22 ، پروژهای در جهت ساخت
جنگندهی برتری هوایی نسل بعد است جهت مقابله سریع با هرنوع اقدام در هر
نقطهای از جهان. این هواپیمایی است که باید به حریم هوایی دشمن نفوذ کند و
قابلیت دید اول – شلیک اول را بر علیه اهداف گوناگون، داشته باشد. (First-look, First-kill)مهمترین
مشخصه ی F-22 کمتر دیده شدن در رادار دشمن، مانورپذیری بالا، سیستم های
پروازی (آویونیک) یکپارچه شده و طراحی آیرودینامیک ویژه است که اجازه می
دهد جنگنده بدون استفاده از پس سوز موتورها، به سرعت بالای صوت برسد. (عدم
استفاده از پس سوز، امکان رهگیری هواپیما توسط دشمن را بسیار کم می کند)
ویژگی پنهان کاری (Stealth)این
مشخصه، کمک زیادی به بقا و ادامه ی نبرد F-22 می کند و باعث می شود تا
دشمن نتواند اطلاعات مهمی از انجام عملیات توسط این جنگنده بدست بیاورد.
ویژگی یکپارچه سازی سیستم های پروازی (Integrated Avionics)این
مشخصه به خلبان F-22 کمک فوق العاده ای میکند تا اطلاعات بسیار دقیقی از
وضعیت دشمن بدست آورد. این اطلاعات میتواند وضعیت پروازی جنگندههای دشمن،
نحوهی آرایش نیروهای زمینی، شناسایی سیستمهای راداری منطقه و . . .
باشد. ضمن اینکه سیستمهای الکترونیکی پیشرفتهی F-22 این امکان را (به
خلبان اف22) میدهد تا حتا از آرایش قبلی نیروهای دشمن آگاه شود.
(Off-Board Information) این اطلاعات براساس حرارت برجای مانده از موتور
وسائل نقلیهی دشمن یا حرارت موشکها و مهمات شلیک شده بدست می آید.
نمایی از کابین دیجیتالی و بسیار پیشرفته ی F-22
سوپر کروز (Super cruise)این
مشخصه «افزایش دقت مهمات استفاده شده» است که (به اف22) این امکان را
میدهد که با سرعت بیشتری از میدان نبرد خارج شود و بدین طریق امکان ضربه
خوردن یا رهگیری توسط دشمن را کم میکند.
موتورهااولین
انتظاری و قابلیتی که از موتورهای F-22 می رود این است که بدون آنکه از
پسسوز استفاده کند به سرعت فراتر از صوت دست یابد ضمن اینکه مصرف سوخت
مناسبی در این حالت داشته باشد زیرا در سایر جنگنده ها، دست یابی به
سرعتهای فراصوت، با استفاده از پسسوز ممکن می شود که همراه با مصرف سوخت
بسیار بالاست. با این مشخصه، اف22، مدت زمان بیشتری می تواند پرواز کند.البته
این انتظار نیز (از موتورهای اف22) میرود که در پروازهای زیرصوت نیز
عملکرد خوب خود را حفظ کرده و مصرف سوخت بسیار کمی نیز داشته باشند.
سیستم تغییردهنده خروجی موتور (تغییر بردار رانش)
اولین وظیفهی تعریف شده برای F-22 نبرد
هوایی است که برای این کار، حمل 6 موشک میان برد AIM-120C (آمرام) به همراه
2 موشک کوتاه برد AIM-9M (سایدوایندر) پیش بینی شده است.برای نبرد هوا
به زمین (Ground Attack)، اف22 با 2 عدد بمب هدایت شوندهی 1000 پوندی
بسیار دقیق JDAM ، 2 موشک AIM-120C و 2 موشک AIM-9M تجهیز میشود.(JDAM = Joint Direct Attack Munitions)JDAM
ها، بمبهایی هستند که به وسیله سیستم مکان یابی ماهواره ای (GPS)، هدایت
میشوند. این بمبها، به اف22 این امکان را میدهند که در هوای نامناسب جوی
(ابر، مه، برف و . . .) بتواند تکمیل کننده ماموریت (ناتمام ماندهی)
جنگندهی F-117 یا جنگندهی JSF در حمله به اهداف زمینی باشد.(JSF = Joint Strike Fighter)
F-22 در نگاه اول، جنگندهای تمیز و عاری
از مهمات به نظر میرسد. این مشخصه به دلیل آن است که مهمات در محفظههای
مخفی داخل بدنه حمل میشوند و برخلاف سایر جنگندهها، از محفظههای خارجی
بدنه برای حمل مهمات در اف22 به طور معمول استفاده نمیشود. این ویژگی مهمی
برای حفظ قابلیت پنهان کاری اف22 از رادار دشمن است. زیرا نصب مهمات باعث
بازتابش امواج رادار دشمن شده و ویژگی پنهانکاری اف22 را از بین میبرد.
همچنین مخفی بودن مهمات، از میزان پسا (اصطکاک هوا) کم می کند امری که برای
پرواز فراصوت بدون استفاده از پس سوز بسیار لازم است. کم شدن پسا، برد
پروازی اف22 را نیز به میزان قابل توجهی افزایش میدهد زیرا باعث کاهش مصرف
سوخت میشود.
اف22 همچنین چهار مقر حمل مهمات در خارج
بدنه دارد که هرکدام میتوانند تا 5000 پاوند بار را حمل کنند. در اف22، از
یک طراحی منحصر به فرد در ساخت محفظه های خارجی (حمل بار) استفاده شده است
که در جلو و عقب بدنه تعبیه شده اند، اتصال انتهای بدنه دارای اتصالهای
الکتریکی، سوخت و هوا است. در این محفظه، مخزن سوخت 600 گالونی یا دو پرتاب
کنندهی موشک به نام LAU-128/A بسته به نوع ماموریت، نصب میگردد.
دو حالت کلی برای محفظه های خارجی حمل بار در اف22 وجود دارد:*
چهار مخزن 600 گالونی حمل سوخت، بدون حمل سلاح. این پیکربندی برای وقتی
استفاده میشود که برد پروازی زیاد مدنظر باشد یا قصد جابهجایی جنگنده
مطرح باشد. برای حمل محفظهی سوخت، از گیرهی نگدارندهی مخصوصی به نام
BRU-47/A در محل اتصال هر محفظه استفاده میشود.* دو مخزن سوخت به
همراه چهار موشک. این پیکربندی برای حالتی استفاده می شود که منطقه ی مورد
عملیات ایمن، فضای منطقه تحت کنترل نیروهای خودی بوده و زمان بیشتری جهت
پشتیبانی هوایی منطقه (CAP = Combat Air Patrol) مورد نیاز باشد. در این
حالت نیز، مخازن سوخت خارجی به وسیلهی گیرهی BRU-47/A روی بدنهی اصلی
متصل میشوند، ضمن اینکه محفظههای خارج از بدنهی اصلی هواپیما، به دو
گیرهی پرتاب کنندهی موشک به نام LAU-128/A متصل میشوند.
همهی موشکهایی که در محفظههای خارجی نصب
میشوند (دو موشک در هر مکان)، این قابلیت را دارند که با انجام تغییرات
فنی در داخل بدنه نصب شوند و با مهمات درونی یکپارچه شوند، اما نیروی هوایی
به توانی بیش از آنچه (برای حمل مهمات) خواسته بود اعلام نیاز نکرده است.
فراز و نشیب های پردردسر F-22 قبل از ورود رسمی به خدمتپیش
از آنکه تیم سازندهی نمونهی اولیهی YF-22 به عنوان برندهی رقابت در
طراحی جنگندهی ATF انتخاب شوند، به مدت 54 ماه آزمونهای تست و خطا تحت
این برنامه انجام داده بودند. آنها شدیدن درگیر رفع عیوب مختلف اف22 نظیر
مشکلات بدنه، کاناپی و انجام تستهای پروازی بر روی دو فروند نمونهی
اولیهی YF-22 بودند.
نمونهی
اولیهی موتورها، موتور YF119 ساخت «پرات اند ویتنی» و موتور YF120 ساخت
«جنرالالکتریک» بودند که در جریان برنامهی ATF بارها مورد آزمایش قرار
گرفتند.برنامههای آزمون و خطا (dem/val) به تاریخ سپتامبر 1990 تکمیل
شدند. که همهی این کارها توسط شرکت بوئینگ در سیاتل، لاکهید در پالمدیل
کالیفرنیا و جنرالداینامیکز در تگزاس اجرا و تکمیل شدند. همچنین نمونههای
اولیهی هواپیما (Prototype)، در محل شرکت لاکهید در پالمدیل (Palmdale
شهری در جنوب لوسانجلس و ایالت کالیفرنیا) مونتاژ شدند. امکانات مناسب
آنجا نیز باعث شد اولین پرواز YF-22 در آن مکان انجام شود.پس از آنکه
مونتاژ و مدیریت کلی برنامهی تولید هواپیما بر عهدهی شرکت لاکهید گذاشته
شد، ادامهی برنامهی YF-22 به جهت آزمایشات و تولید نهایی، به شهر ماریتا
(Marietta = شهری در شمال غربی ایالت جورجیا) منتقل گشت.F-22 دومین
آزمایش مهم خود را در سال 1991 با موفقیت از پیش رو گذراند. در آن زمان،
نیروی هوایی اعلام کرد که به تعداد 548 جنگندهی F-22 به ارزش هرکدام 6/68
میلیون دلار نیاز دارد. پس رفع اشکال و تجدیدنظر نهایی هواپیما به تاریخ
سپتامبر 1993، تعداد مورد نیاز نیروی هوایی، به رقم 442 فروند و به قیمت
تخمینی هر فروند 6/71 میلیون دلار کاهش یافت. آن زمان قرار بود حداکثر تا
پایان سال 2002، تمام این جنگندهها جایگزین جنگندههای F-15 و F-16 های
نیروی هوایی شوند.قرارداد 55/9 میلیارد دلاری مهندسی، تولید و توسعهی
اف22، آگوست 1991 به تیم مهندسی شرکت بوئینگ و لاکهیدمارتین واگذار شد. اما
پیمانکار پس از مدتی ارزیابی، اعلام کرد که این مبلغ باید تا حدود 11
میلیارد دلار افزایش یابد. تحت شرایط جدید پیمانکار، تیم اف22، طراحی
هواپیما را تکمیل نمود و تجهیزات و خطوط تولید لازم برای ساخت این هواپیما
را تهیه نمود و 9 آزمایش موفق هوایی و دو آزمایش بر روی زمین انجام داد.یک
تیم ارزیابی از ستاد مشترک نیروهای مسلح، کار بررسی بر روی برنامهی تولید
اف22، قیمت تمام شده و برنامهی زمانبندی تحویل اف22 ها به نیروی هوایی
را آغاز کرد. این تیم پس از مدتی اعلام کرد که این جنگنده به زمان بسیار
بیشتری برای مهندسی و تولید نهایی نیاز دارد. این امر به دلیل کاهش دادن
میزان خطرپذیری این جنگنده در هنگام ورود به خدمت بود. زیرا در هنگام
بررسی، به مشکلات ریز و درشتی در تولید این هواپیما پی برده بودند.تیم
ارزیاب، همچنین برآورد کرده بود که کل مبلغ طراحی اولیه حدود ۱.۴۵ میلیارد
دلار افزایش خواهد یافت. همچنین کل مبلغ تولید حدود 13 میلیارد دلار افزایش
خواهد داشت. که بدین ترتیب کل رقم تولید از 48 میلیارد دلار به 61 میلیارد
افزایش مییافت مگر آنکه از هزینههای جانبی تولید کاسته میشد.در
نتیجهی گزارشات تیم ارزیاب، برنامهی تولید اف22 مورد تجدیدنظر قرار گرفت.
از این رو میبایست رقم ۲.۲ میلیارد دلار به برنامهی مهندسی مجدد و تولید
نهایی اف22 اضافه میشد. ضمن اینکه این موضوع (تجدیدنظر در طراحی) باعث
میشد که برنامهی زمانبندی جهت تولید نهایی، 12 ماه زیاد شود تا محصول
نهایی بتواند بدون مشکل وارد خدمت شود.برنامهی مهندسی مجدد اف22، باعث
شد سه فروند نمونهای که از قبل ساخته شده بودند، از سیستم حذف شوند و
برنامهی تولید، بسیار به کندی پیش رود. احتمال افزایش هزینهها در تولید
اف22، از طریق کاهش برخی هزینههای رسمی در بودجه پیشبینی شده بود.فرماندهان
عالی وزارت دفاع (پنتاگون)، برنامهی تجدیدنظر اف22 را مورد ارزیابی قرار
دادند. سپس به تاریخ 11 فوریه 1997 یاداشت رسمی در تایید تغییرات و
تجدیدنظر انجام شده (بر روی اف22) از طرف پنتاگون صادر شد.در گزارش
نشریه داخلی وزارت دفاع که هر 3 ماه یکبار منتشر میشود، در نشریه منتشره
به تاریخ 15 می 1997 اعلام کرد که تعداد کل اف22 مورد نیاز از 438 به 339
فروند کاهش یافته است. این امر به دلیل کند شدن تولید 70 فروند اولیه که
تنها 58 فروند از آنها ساخته شد و همچنین کند شدن تولید سالانه از 48 فروند
پیشبینی شده به 36 فروند بود. زیرا وزارت دفاع آزمونهای مختلف و در شرائط
گوناگونی از جنگندههای جدید به عمل میآورد و کم شدن تعداد اولیه، باعث
کند شدن زمان آزمایشات مورد نیاز وزارت دفاع میگشت.F-22 با طراحی و
مهندسی مجدد، به تاریخ 7 سپتامبر 1997 اولین پرواز خود را باموفقیت انجام
داد. آزمایشات اولیهی پرواز که در شهر ماریتا (ایالت جورجیا) انجام شده
بود، به سال 2001 در پایگاه «ادواردز AFB» ادامه یافتند.آهنگ ضعیف
تولید اف22 در سال 1999 آغاز شد. سپس نرخ تولید هواپیما به 36 فروند در سال
(2004) افزایش یافت و تا میزان تولید کلی به تعداد 339 فروند ادامه خواهد
یافت، که انتظار میرود کل این تولید به سال 2013 پایان یابد. همچنین اولین
اسکادران عملیاتی در دسامبر 2005 وارد خدمت شدند.
پایان کار F-15جنگندههای
F-15 انبوهی از مشکلات و نواقص (نسبت به اف22) در سیستمهای آویونیک
دارند و هنگامی که آخرین اف22 به سال 2013 وارد خدمت میشود، بهترین
جنگندهی F-15 عمری برابر 30 سال خواهد داشت. ولی انتظار میرود استفاده از
F-15 های موجود در نیروی هوایی، به دلیل اقتصادی بودن، تا سال 2015 ادامه
یابد ولی هیچکدام از 918 فروند جنگندهی F-15 که تا جولای 1992 در لیست
اموال نیروی هوایی ثبت شده بودند، به دلیل غیراقتصادی بودن و افزایش
هزینههای تعمیر و نگهداری، پس از سال 2014، در سرویس نخواهند ماند.
مشخصات فنی F-22ماموریت: جنگندهی برتری هوایی (جایگزین F-15)
سازندگان:* Lockheed Martin Aeronautical Systemsمدیریت
کل پروژه، طراحی بدنه و دماغه (Fuselage)، کابین و کاناپی، ورودیهای هوای
موتورها، طراحی محل اتصال بالها، طراحی قسمت عقب (بالچهی عقب یا پره
ماهی)، فلپها، شهپرها، چرخها و سیستم ارابهی فرود و مونتاز نهایی قطعات
هواپیما.
* Lockheed Martin Tactical Aircraft Systemsطراحی
قسمت میانی بدنه، مدیریت طراحی محفظههای درونی حمل مهمات، طراحی سیستم
«یکپارچه کنندهی ناوبری و سیستم جنگ الکترونیک» یا (INEWS)، طراحی
سیستمهای مخابراتی، ناوبری، شناسایی (CNI) و سیستم پشتیبانی از تسلیحات.CNI = Communications, Navigation, and IdentificationINEWS = Integrated Navigation and Electronic Warfare Systems
* Boeingبالها، قسمت
انتهایی بدنه (شامل طراحی قسمتهای مورد نیاز برای موتورها و اتصالات
مربوطه)، سیستم رادار، آزمایش سیستم یکپارچه شدهی ناوبری، ساخت شبیه ساز
آموزشی و مدیریت پروازهای آزمایشی.
* Pratt & Whitneyساخت موتور F119-PW-100
* برخی پیمانکاران فرعیNorthrop Grumman و Hughes Radar Systems و Texas Instruments و MotorolaKidde-Graviner Ltd و Allied-Signal Aerospace و Harris و Fairchild DefenseGEC Avionics و Lockheed Sanders و Kaiser Electronics و Digital Equipment CorpRosemount Aerospace و Curtiss-Wright Flight Systems و Dowty Decoto و EDO CorpLear Astronics Corp و Parker-Hannifin Corp و Simmonds Precision و Sterer EngineeringTRW و XAR و Hamilton Standard و Sanders/GE Joint Venture و Menasco Aerospace
پیشرانهدو موتور توربوفن ساخت «پرات اند ویتنی» مدل F119-PW-100 با کشش هر موتور 35000 پاوند = 15875 کیلوگرم
طول هواپیما: 08/62 فوت = 90/18 مترارتفاع: 67/16 فوت = 08/5 مترفاصله دو سر بالها: 5/44 فوت = 56/13 مترسطح بالها: 840 فوت مربع = 03/78 متر مربعفاصله دو سر بالچههای انتهایی: 29 فوت = 84/8 مترحداکثر سرعت: 8/1 ماخ بدون پس سوز و در پرواز سوپر کروز = 5/1 ماخخدمه: 1 نفر
تسلیحات:دو موشک کوتاه برد AIM-9 (سایدوایندر)شش موشک میان برد AIM-120C (آمرام)یک مسلسل 20 میلیمتریدو بمب 1000 پاوندی JDAM
اولین پرواز سری اصلاح شده: 7 سپتامبر 1997شروع تحویل: سال 2002تاریخ عملیاتی شدن: سال 2004
قیمت:قیمت نوع اولیه = 8 / 102 میلیون دلار (برای 76 فروند از کل 362 فروند)قیمت نوع اصلاح شده بدون ابتکار کاهش هزینه = 2 / 128 میلیون دلار (برای 70 فروند از کل 368 فروند)قیمت نوع اصلاح شده با ابتکار کاهش هزینه = 4 / 92 میلیون دلار (برای 70 فروند از کل 368 فروند)
قیمت جدید (۲۰۰۶) به دلیل کاهش سفارش نیروی هوایی: ۲۵۰ میلیون دلار
۹۱/۰۱/۰۷
۰
۰
مصطفی نداف