سیستم دفاع موشکی اس ۴۰۰ میتواند به کلی قاعده بازی در میدان نبرد را تغییر می دهد. در واقع قدرت اصلی و تعیین کننده این سیستم در این است که اس ۴۰۰ موشک های رهگیری متفاوتی می تواند شلیک کند. این سیستم چهار نوع مختاف موشک را پشتیبانی خواهد کرد: موشک های با برد بسیار بلندی که تا ۴۰۰ کیلومتر برد دارند، موشک های برد بلندی که تا ۲۵۰ کیلومتر برد دارند، موشک های برد متوسط با برد ۱۲۰ کیلومتر و در نهایت موشک های برد کوتاه با برد ۴۰ کیلومتر. اگر بخواهید مقایسه کنید سیستم دفاع موشکی پاتریوت ایالات متحده تنها دارای یک نوع موشک رهگیر است که برد آن نیز از ۱۰۰ کیلومتر (دقیقا ۹۶ کیلومتر) فراتر نمی رود.
اما این تمام ماجرا نیست. موشک های برد متوسط این سامانه با نام ۹M96E2 از بهترین بخش های اس ۴۰۰ هستند. این موشک ها با سرعت ۱۵ ماخ (۵ کیلومتر در ثانیه و ۱۸.۵۰۰ کیلومتر در ساعت) پرواز می کنند و می تواند در ارتفاعی پایین در حد ۵ متر از سطح زمین نیز با هدف خود درگیر شود و نیرویی با قدرت بیش از ۲۰ جی (نیروی جاذبه ای) تولید کند در حالی که انسان با لباس ها و کلاه های ضدفشار مخصوص و تنها برای چند ثانیه می تواند نیرویی با قدرت کشش حداکثر ۹ جی را تاب بیاورد. این موشک برای هدف قرار دادن هواپیماها یا موشک هایی که در ارتفاع بسیار پایین حرکت کرده و هدف قرار دادن آن ها با موشک های کروز ممکن نیست بسیار موثر خواهد بود.
دکتر کارلو کوپ، یکی از شناخته شده ترین کارشناسان علوم هوافضای جهان، می گوید که اس ۴۰۰ دارای رادارهای انتخابی دریافت اطلاعات است که قابلیت شکست دادن هواپیماهای پنهانکار مدرن مانند اف ۲۲ و اف ۳۵ را نیز دارد. این رادارها از باندهای فرکانسی متعددی از جمله وی اچ اف و ال که توانایی شناسایی جنگنده های بسیار پنهانکار را دارند استفاده می کنند. جنگنده های رادارگریز امروزی طوری ساخته شده اند که توسط رادارهای باند ایکس که بیشترین استفاده را در صنعت رادارهای نظامی دارند شناسایی نشوند. جنگنده اف ۳۵ بیشتر در قسمت جلوی خود دارای خاصیت پنهانکاری است که بدین معنا خواهد بود که در صورت بازگشت پس از انهدام هدف یا پشت کردن به آن بسیار آسیب پذیر خواهد بود. در حال حاضر تمامی سیستم های دفاع موشکی ایالات متحده و متحدانش اغلب از باند ایکس استفاده می کنند که با روی آوردن روسیه و چین به ساخت هواپیماها و موشک های پنهانکار دیگر عملاً بلااستفاده خواهند بود.
علاوه بر پیشرفت های فوق العاده در زمینه راداری که ممکن است به مشتریان خارجی داده شده و یا داده نشود، روسیه یک سیستم دفاع هوایی یکپارچه خوفناک دارد اگر چه سایز ناوگان هوایی حقیقتاً مدرن آن در مقایسه با ایالات متحده و ناتو بسیار کوچک است. روسیه به مدت یک دهه، نبرد در زمینه ساخت هواپیماهای جنگی را به دلیل نداشتن منابع مالی کافی برای توسعه این جنگ افزارها به کلی باخته بود و شرایط اقتصادی کنونی آن نیز به سختی امکان ساخت و توسعه تجهیزات نظامی مدرن را میسر می سازد. در واقع یکی از دلایلی که روسیه سیستم دفاع موشکی خود را توسعه داده نه تنها مقابله با هواپیماهای پنهانکار و موشک های کروز ایالات متحده بلکه این واقعیت است که توانایی ساخت و توسعه یک ناوگان مدرن بزرگ و پرتعداد از هواپیماهای جنگی را ندارد.
بدین ترتیب روسیه به جای تمرکز بر مولفه های تهاجمی در این بخش از ارتش خود، روی تجهیزات دفاعی متمرکز شده است؛ موضوعی که توسط مقامات آمریکایی نادیده گرفته می شود. سیستم اس ۴۰۰ که یک سیستم دفاع ضد موشکی برد بلند است برای هدف قرار دادن هواپیماهای فرماندهی دشمن و هواپیماهای جاسوسی آواکس طراحی شده است.این هواپیماها که توسط ایالات متحده و کشورهای عضو ناتو مورد استفاده قرار می گیرند در پایگاه هایی در ژاپن و امارات متحده عربی نیز مستقر هستند و بدین ترتیب در برابر این سیستم دفاع موشکی به شدت آسیب پذیر می باشند. به دلیل برد بلند این سیستم ضد موشکی، تمامی هواپیماهایی که تاکنون از خطر دیگر سیستم های دفاعی روسیه در امان بودند دیگر ایمن نخواهند بود. بدین ترتیب شاید زمان بازنشستگی آواکس که از دهه ۱۹۶۰ وارد سرویس شد فرا رسیده است.
اس ۴۰۰ همچنین در مقابله با موشک های کروز نیز بسیار توانمند بوده که بیش از همه عاملی برای جلب توجه عربستان سعودی بوده است هر چند هنوز کسی در مورد میزان کارآیی این سیستم در برابر موشک های کروز چیزی نمی داند. تصمیم عربستان سعودی برای خرید سامانه دفاع موشکی اس ۴۰۰ بی ارتباط با خرید سیستم اس ۳۰۰ وی ام و تصمیم برای خرید اس ۴۰۰ توسط مصر نیست. روسیه با فروش این سامانه به کشورهای عضو ناتو که آینده آن ها در این اتحادیه چندان امیدوار کننده نیست اتفاقی غیرمنتظره را رقم زده است.
همچنین روسیه توانسته نظر برخی کشورهای قدرتمند منطقه مانند عربستان و امارات که همواره مشتری سلاح های آمریکایی بوده اند را برای خرید این سامانه جلب کند که به شدت به وجهه ایالات متحده آسیب وارد خواهد کرد. علاوه بر این امارات به زودی اولین جت های جنگنده چند منظوره سوخوی ۳۵ را دریافت خواهد کرد که پیشرفته ترین جنگنده ناوگان هوایی روسیه به شمار می آید. بدون شک ایالات متحده هیچ هماوردی برای اس ۴۰۰ نداشته و با گسترش این سامانه در میان کشورهای جهان دیگر برای نگرانی بسیار دیر شده است.
کلیات
سامانه زمین به هوای اس-۴۰۰ «پیروزی» نسل جدید سیستم پدافند هوایی روسیه است که توسط «مرکز طراحی الماس» (Almaz Central Design) طراحی شده و به عنوان یک بهبود از خانواده پدافند هوایی اس-۳۰۰ به‌شمار می‌رود.
اس - ۴۰۰ در سامانه نام‌گذاری در ناتو با نام اس‌آ-۲۱ (SA-۲۱) شناخته می‌شود، این سیستم قبلاً با نام اس-۳۰۰پ‌ام‌یو-۳ (S-۳۰۰PMU-۳) شناخته می‌شد. این سامانه زمین به هوا قابلیت‌های سیستم‌های دیگر از سری اس-۳۰۰ را به چالش می‌کشد و برد آن حداقل دو بار بیشتر از برد ام‌آی‌ام-۱۰۴پاتریوت (MIM-۱۰۴ Patriot) است.
مشخصات فنی
به گفته منابع روسی و دیگر کشورها، اس-۴۰۰ قادر به تشخیص ۱۰۰ هدف به‌طور هم‌زمان و درگیر شدن با ۱۲ هدف به‌طور هم‌زمان از محدوده ۴۰۰ کیلومتری است. این هدف‌ها می‌توانند از جمله انواع هواگرد، هواپیما، موشک‌های کروز و موشک‌های بالستیک باشند.
اس-۴۰۰ با داشتن قابلیت ۳ موشک مختلف، بسیار دوربرد ۴۰ان۶ (۴۰N۶)، دوربرد ۴۸ان۶ (۴۸N۶)، و موشک‌های با برد متوسط ۹ام۹۶ (۹M۹۶) قادر به پوشش کل عمل‌کرد مورد نیاز است. هر یک از این موشک‌ها دارای قابلیت‌های متفاوت است.
پیشرفت
روند پیشرفث توسعه سیستم اس-۴۰۰ در پایان سال ۱۹۹۰ میلادی (۱۳۶۹ خورشیدی) آغاز شد. این سیستم به‌طور رسمی توسط نیروی هوایی روسیه در ژانویه ۱۹۹۹ میلادی (دی ۱۳۷۷ خورشیدی) معرفی شد. در تاریخ ۱۲ فوریه ۱۹۹۹ میلادی (۲۳ بهمن ۱۳۷۷ خورشیدی)، اولین آزمایش در یار کاپوستین در آستراخان که موفقیت‌آمیز گزارش شده بود؛ انجام شد. با این نتیجه، سیستم اس-۴۰۰ برای به کار گرفته شدن بوسیلهٔ ارتش روسیه در سال ۲۰۰۱ میلادی (۱۳۷۹ خورشیدی) آماده می‌شد.
در نهایت این پروژه در فوریه سال ۲۰۰۴ میلادی (بهمن ۱۳۸۲ خورشیدی) اعلام شد. در ماه آوریل، یک موشک بالیستیک با موفقیت در یک آزمایش رهگیری و هدف قرار گرفت.
ویژگی‌ها
اس-۴۰۰ قادر به تشخیص ۱۰۰ هدف به‌طور هم‌زمان و درگیر شدن با ۱۲ هدف به‌طور هم‌زمان از محدوده ۴۰۰ کیلومتری است، از جمله این هدف‌ها؛ هواپیما، موشک‌های کروز و موشک‌های بالستیک است. اس-۴۰۰ با داشتن قابلیت ۳ موشک مختلف، بسیار دوربرد ۴۰ان۶ (۴۰N۶)، دوربرد ۴۸ان۶ (۴۸N۶)، و موشک‌های با برد متوسط ۹ام۹۶ (۹M۹۶) قادر به پوشش کل عمل‌کرد مورد نیاز است. هر یک از این موشک‌ها دارای قابلیت‌های متفاوت است که در ادامه به آنها اشاره می شود.
الف- ۴۰ان۶ (۴۰N۶) موشک بسیار دوربرد. قادر به نابود کردن هدف‌های هوایی در محدوده تا ۴۰۰ کیلومتر
ب-۴۸ان۶ (۴۸N۶) موشک دوربرد. قادر به نابود کردن هدف‌های هوایی در محدوده تا ۲۵۰ کیلومتر
ج- ۹ام۹۶ (۹M۹۶) موشک با برد متوسط. قادر به نابود کردن هدف‌های هوایی در محدوده تا ۱۲۰ کیلومتر
گسترش
یک گردان معمولی اس-۴۰۰ از دست‌کم هشت سکوی پرتاب با ۳۲ موشک و یک پست فرماندهی سیار تشکیل شده‌است. در تاریخ ۲۱ مه ۲۰۰۷ میلادی (۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۶ خورشیدی)، نیروی هوایی روسیه اعلام کرد سامانه اس-۴۰۰ قبل از ۱ ژوئیه ۲۰۰۷ میلادی (۱۰ تیر ۱۳۸۶ خورشیدی) برای مأموریت‌های جنگی در اطراف مسکو و روسیه مرکزی قرارخواهد گرفت. در تاریخ ۶ اوت ۲۰۰۷ میلادی (۱۵ مرداد ۱۳۸۶ خورشیدی)، اولین هنگ مجهز به اس-۴۰۰ به خدمت فعال ارتش در در نزدیکی مسکو درآمد
