رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در ماه ژوئیه اعلام کرد که بالاخره از مخالفت خود با پیوستن سوئد به پیمان امنیتی ناتو دست خواهد کشید. مجارستان که در این زمینه از سیاست مخالفت ترکیه حمایت می کرد، اعلام کرده بود در صورت چراغ سبز ترکیه، مانع پذیرش سوئد در ناتو نخواهد شد. این بدان معناست که پس از رأی گیری مرحله ای در پاییز امسال، سوئد آماده است تا به سی و دومین عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی تبدیل شود.
سوئد و ناتو از زمان پایان جنگ سرد و از زمان تهاجم اولیه روسیه به اوکراین در سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ همکاری نزدیکی با یکدیگر داشته اند. با این حال، برای مدتی طولانی، تنها اقلیتی از سوئدی ها معتقد بودند که پیوستن به این اتحاد به نفع آن ها خواهد بود.
استراتژی دیپلماتیک روسیه به دنبال جلوگیری از عضویت سوئد در ناتو، از طریق تهدید به اقدامات تلافی جویانه از جمله هدف قرار دادن بالقوه توسط سلاح های هسته ای بود. اما چنین تهدیداتی و تحرکات تحریک آمیز بمب افکن های هسته ای روسیه در مرز با سوئد و تعرض با زیردریایی ها به حریم دریایی سوئد، تنها این کشور را به ناتو نزدیک و نزدیک تر کرد. در نهایت، حمله همه جانبه روسیه به اوکراین، اکثریت سوئدی ها (و همچنین فنلاندی های همسایه) را متقاعد کرد که به امنیت بیشتر در برابر تجاوز غیرقابل پیش بینی روسیه، به این اتحاد نیاز دارند.
اما برخلاف فنلاند که در ۴ آوریل سال جاری به طور رسمی به ناتو پیوست، سوئد در معرض تحریم طولانی مدت ترکیه و مجارستان، با دولتی دوستدار ولادیمیر پوتین، قرار گرفت. اردوغان به ویژه از اینکه سوئد با جدایی طلبان کرد با اصالت ترکیه ای و تظاهرکنندگان ضداسلامی بیش از حد مسامحه می کند، شکایت داشت.
مانع تراشی اردوغان همچنین ممکن است حربه ای برای جذب بیشتر آرای مردم کشورش و انتخاب مجدد در سال ۲۰۲۳ بوده یا به عنوان یک ابزار چانه زنی برای تامین ارتقای جنگنده های اف ۱۶ از آمریکا، علی رغم روابط عمیقا آشفته مورد استفاده قرار گرفته باشد. طبیعی است که هم آمریکا و هم ترکیه وجود چنین معامله ای را رد می کنند.
دلیل هر چه که باشد، اردوغان ناگهان وتوی خود را براساس آنچه که به نظر می رسید تضمین های اندک سوئد و آمریکا باشد، کنار گذاشت. ظاهراً، حدود ۲۴،۰۰۰ پرسنل فعال در نیروهای مسلح سوئد ممکن است تقویت مهمی برای یک اتحاد دفاعی نباشد که در حال حاضر تخمین زده می شود بیش از ۳.۵ میلیون پرسنل فعال دارد. اما این امر دهه ها «بی طرفی مسلحانه» سوئد را نادیده می گیرد، سیاستی که این کشور را بسیار مجهزتر از آنچه از کشوری با این مساحت انتظار داریم، کرده باشد. علاوه بر این، چنین برآوردی، این واقعیت را نادیده می گیرد که سوئد از نظر جغرافیایی برای تقویت دفاع ناتو، در جایی که این سازمان بیشترین آسیب پذیری را دارد، در بهترین و استراتژیک ترین نقطه قرار گرفته است.
جغرافیای بالتیک
سوئد بین کشورهای عضو ناتو، نروژ و دانمارک در غرب و فنلاند در شرق قرار دارد و بین یک تا دو هزار مایل خط ساحلی در دریای بالتیک دارد. این مساله از آن جهت حائز اهمیت است که ناوگان بالتیک روسیه نیروهای قابل توجهی را در منطقه برون خاک (منطقه ای غیرمتصل به سرزمین اصلی) کالینینگراد در «لولایی» بین لهستان و لیتوانی و سپس در سن پترزبورگ جمع کرده است. پیش از حمله روسیه به اوکراین، این کشور بیش از بیست ناو جنگی مسلح برای ماموریت های ضد کشتی و/یا ضد زیردریایی و تعداد زیادی آتشبار موشکی ضد هوایی، ضد کشتی و ضد حمله زمینی داشت.
با پیوستن سوئد به ناتو، کشتی های جنگی، زیردریایی ها و هواپیماهای تهاجمی روسیه بر فراز دریای بالتیک مجبور به عبور از خط ساحلی سوئد و فنلاند در شمال و خط ساحلی آلمان، دانمارک، لهستان و کشورهای حوزه بالتیک در جنوب خواهند شد. و بهتر از همه اینکه، جزیره گوتلندِ سوئد درست در مرکز بالتیک قرار دارد.
با عضویت در این پیمان، مداخله ناتو برای دفاع از سوئد تضمین می شود و سوئد نیز به نوبه خود در صورت حمله به فنلاند یا کشورهای حوزه بالتیک، در حد توان کمک خواهد کرد. البته اکنون که روسیه بخشی از قدرت نظامی خود را از دست داده و در حمله به اوکراین عظمت نظامی خود را از دست رفته دیده و دیگر اعتبار نظامی سابق را دارد، تجاوزش به کشورهای عضو ناتو بیش از پیش دور از تصور به نظر می رسد. اما تصمیم پوتین برای آغاز چنین اقدام عجولانه و مخربی دقیقاً همان چیزی است که باعث شده سوئدی ها و فنلاندی ها اعتماد نصف و نیمه خود به مقاصد روسیه را از دست داده و به دنبال عضویت در این اتحادیه هستند.
قدرت نظامی سوئد
نیروهای مسلح سوئد برای دفاع سرزمینی سوئد و آب های بالتیک مجاور آن طراحی شده اند، هر چند که ظرفیت استقرار جت ها و نیروهای حافظ صلح مکانیزه را در خارج از کشور نشان داده است. استکهلم از یک صنایع تسلیحاتی بسیار بالغ و متنوع برای کشوری با ۱۰.۵ میلیون نفر جمعیت را در اختیار دارد و جت های جنگنده، هواپیماهای هشدار اولیه، زیردریایی های پیشرفته غیر هسته ای، خودروهای جنگی پیاده نظام، سلاح های ضد تانک و توپخانه سنگین خود را در داخل تولید می کند. جت ها و خودروهای زرهی سوئدی در حال حاضر در چندین کشور عضو ناتو مورد استفاده قرار می گیرند و بنابراین با استانداردهای ناتو سازگار هستند.
نیروی هوایی سوئد ۹۴ فروند جنگنده چندمنظوره نسل چهارم Saab JAS-39 Gripen C/D را در اختیار دارد که قابل مقایسه با F – ۱۶ C های آمریکایی بوده، اما برای عملیات های پراکنده در بزرگراه ها و فرودگاه های کوچک بهینه سازی شده و بهتر هستند. این نیرو با افزودن ۷۰ جنگنده نسل ۴.۵ گریپن – ای با رادارگریزی بهبود یافته، برد بیشتر، رادار / جمر پیشرفته AESA و موتورهای توربوفن پیشرفته F۴۱۴ که امکان پرواز مافوق صوت را فراهم می کنند، تقویت خواهد شد.
از دیگر دارایی های نیروی هوایی سوئد می توان به دو هواپیمای هشدار اولیه بومی، یک هواپیمای سوخت رسان KC – ۱۳۰، پنج هواپیمای ترابری C – ۱۳۰ و بیش از ۵۰ هلیکوپتر اشاره کرد.
در دریا، نیروی دریایی سوئد پنج ناوچه کوچک سری کلاس Visby را با تسلیحات ضد زیردریایی و موش های ضد کشتی RBS – ۱۵ Mk با برد حدود ۷۰ کیلومتر در اختیار دارد. همچنین نیروی دریایی این کشور چهار ناوچه قدیمی تر را در خدمت دارد، هر چند نقش دو فروند از آن ها به طور موقت به قایق های گشتی تنزل پیدا کرده است. با این حال، نیروی دریایی سوئد به دلیل نقش بالتیک محور خود فاقد کشتی های جنگی بزرگ تر و دوربرد با توان دفاع هوایی قابل توجه است.
اما این نیرو، سه زیردریایی کلاس گاتلند (و یک زیردریایی از نسخه قبل تر) را نیز در اختیار دارد که نیروی محرکه مستقل از هوا دارند، که به نوبه خود به آن ها توانایی گشت زنی در زیر آب با سرعت آهسته برای چند هفته – بسیار بیشتر از زیردریایی های دیزلی – الکتریکی معمول- را می دهد.
دارایی های قابل توجه پشتیبانی دریایی سوئد شامل ۱۱ قایق گشت زنی با قابلیت حملات ضد زیردریایی، ۹ مین روب و حدود ۱۵۰ قایق تهاجمی سریع CB۹۰ چابک و با موتور واترجت است. این تسلیحات می توانند توسط دو گردان دریایی آبی خاکی فعال نیروی دریایی سوئد مورد استفاده قرار گیرند. اگرچه استکهلم آتشبار های دفاع ساحلی ثابت خود را بازنشسته کرده، اما تفنگداران سوئدی از سال ۲۰۱۶ موشک های کوتاه برد RBS – ۱۷ مبتنی بر هلفایر را در نقش ضد کشتی به کار گرفته اند.
از نظر زره سنگین، نیروهای زمینی سوئد با وجود اینکه این کشور یک ششم جمعیت بریتانیا را دارد، اما در واقع تقریباً با ارتش تازه کوچک شده بریتانیا برابری می کند. نیروی زمینی این کشور دارای ۱۲۲ دستگاه تانک ۱۲۰ Stridsvagen، بیش از ۳۵۴ دستگاه خودروی زرهی شنی دار CV9040 (که به شکل غیرمعمولی به شدت زره پوش و مسلح به توپ های ۴۰ میلی متری هستند) و بیش از ۳۰۰ نفربر سبک تر فنلاندی Patria ۶ – یک نفربر زرهی هشت چرخ – نیز هست. برای عملیات های شناسایی، نیروز زمینی سوئد از هشت پهپاد تجسسی میان برد RQ-7 Shadow استفاده می کند.
با این حال، ارتش سوئد از نظر پرسنل کوچک باقی می ماند، کشوری با نیروی فعال تنها ۱۶,۸۵۰ نفری که بین شش گردان مکانیزه (تانک و نفربر)، دو گردان موتوری (خودروهای چرخ دار)، چهار گردان تفنگدار و یک گردان تکاور هوابرد و پیاده نظام کوهستانی Jaeger تقسیم شده است.
در حالی که سوئد از دیرباز تانک های خود – از جمله تانک بدون زره S و تانک سبک L – ۶۰ – را می ساخت، استریدسواگن ۱۲۲ یک نسخه به شدت سفارشی شده از تانک آلمانی لئوپارد ۲A5 با زره کامپوزیتی سنگین تر و پیشرفته تر، سیستم استتار مادون قرمز Barracuda، نارنجک های دودی GALIX فرانسوی و بیسیم ها و سیستم های کنترل آتش بومی است.
واحدهای پشتیبانی قابل توجه ارتش سوئد شامل چهار گردان توپخانه مجهز به Archer، دو گردان مهندسی، و دو گردان دفاع هوایی با سیستم های کوتاه برد RBS – ۷۰ و IRIS – T و همچنین موشک های میان برد HAWK (AKA RBS – ۹۷) است که با سیستم های پاتریوت آمریکایی جایگزین خواهند شد.
گارد ملی، نیروی ذخیره سوئد، می تواند ۴۰ گردان پیاده سبک دیگر را که از ۲۲،۰۰۰ پرسنل گرفته شده اند، به این قدرت رزمی اضافه کند. سالانه حدود ۴,۰۰۰ سوئدی جوان به صورت سربازگیری محدود به گارد ملی می پیوندند. در حالی که نیروهای مسلح سوئد چندان بزرگ نیستند، اما ارزش مهمِ مجاورت با مکان هایی را دارند که ناتو در صورت درگیری با روسیه باید آن ها را تقویت کند؛ یعنی کشورهای بالتیک و فنلاند.
نیروی هوایی و نیروی دریایی سوئد می توانند در روز اول درگیری به دفاع جمعی از این کشورها کمک کنند، در حالی که نیروهای زمینی می توانند سریع تر برای کمک به فنلاند همسایه یا از طریق ارتباط هوایی و دریایی، به کشورهای عضو بالتیک اعزام شوند. خطوط ارتباطی اضافی که سوئد باز کرده و به ناتو اجازه می دهد تا بالتیکی های آسیب پذیر را تقویت کند، بسیار ارزشمند هستند، زیرا آن ها وابستگی به سووالکی گپ – یک کریدور باریک زمینی بین بلاروس و کالینینگراد هم مرز با روسیه – را کاهش می دهند.
از بی طرفی تا عضویت در ناتو
سوئد که زمانی یک قدرت نظامی فاتح و رقیب اتحاد جماهیر شوروی بود، با کاهش وسعت جغرافیایی وارد قرن بیستم شد و به دنبال حمایت از سیاست عدم همگرایی بی طرفانه بود. با این حال، سوئدی های دست راستی همچنان درگیر تهدید امپراطوری همسایه خود، شوروی، بودند، در حالی که چپ گرایان (به درجات مختلف) این نگرانی ها را اغراق آمیز دانسته و از دموکراسی های غربی انتقاد می کردند.
هنگامی که اتحاد جماهیر شوروی در نوامبر ۱۹۳۹ در اقدامی فرصت طلبانه به فنلاند حمله کرد، سوئد کمک های نظامی شامل ۲۶ هواپیمای جنگی، بیش از ۳۴۰ قطعه توپخانه و ۸,۰۰۰ جنگجوی داوطلب را به کمک این کشور ارسال کرد. با این حال، سوئد با حمله متعاقب نازی ها به نروژ مخالفت نکرده و در ادامه جنگ جهانی دوم با هر دو طرف مراوده داشت.
در طول جنگ سرد، سیاستمداران ایده آل گرای سوئدی مانند داگ هامارسکولد، دبیرکل سازمان ملل متحد و اولاف پالمه موضعی بین شکاف شدید شرق و غرب اتخاذ کردند و پالمه به شدت سرکوب بهار پراگ توسط اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۶۸ و بمباران ویتنام توسط آمریکا را محکوم کرد. او همچنین به شدت از حمایت آمریکا از دولت السالوادور و جوخه های مرگ آن در دهه ۱۹۸۰ انتقاد کرد.
با این حال، اتحاد جماهیر شوروی کشتی ها و زیردریایی هایی را برای محک زدن و جاسوسی از توان دفاعی سوئد در بالتیک اعزام کرد، و بدنبال آن، ارتش سوئد استراتژی «دفاع مطلق» را در برابر تهاجم بالقوه شوروی آماده اجرا کرد که شامل بسیج گسترده جمعیت غیرنظامی و پراکنده کردن هواپیماهای جنگی سوئد در فرودگاه های کوچک و حتی بزرگراه هایی بود که به آن ها اجازه می داد از حملات پایگاه هوایی جان سالم به در ببرند.
تنش ها در اکتبر و نوامبر ۱۹۸۱ در جریان حادثه موسوم به «ویسکی روی صخره ها» زمانی به اوج خود رسید که یک زیردریایی دیزلی-الکتریکی کلاس Whiskey شوروی که در آب های کم عمق سرزمینی سوئد در نزدیکی جزیره تورومسکار کمین کرده بود – احتمالاً در شرایطی که یک سلاح هسته ای داشت – به گل نشست. پیش از آنکه اتحاد جماهیر شوروی با اجازه دادن به سوئدی ها برای بازجویی از افسران فرمانده زیردریایی و کشیدن زیردریایی به دریا موافقت کند، رویارویی پرتنشی بین نیروهای سوئدی و ناوگان نجات شوروی رخ داد.
پس از این واقعه، نیروی دریایی سوئد حتی بیشتر از قبل درگیر ردیابی زیردریایی های شوروی در آب های خود شد، هر چند تحقیقات بعدی نشان داد که برخی از تماس های سونار ممکن است ناشی از خروج شدید باد معده شاه ماهی ها بوده باشد.
با سقوط اتحاد جماهیر شوروی، سوئد به اتحادیه اروپا پیوست و همکاری نزدیکی را با ارتش های غربی آغاز کرد. این همکاری از سال ۱۹۹۴ شامل ناتو نیز شد، زمانی که سوئد مشارکت در ماموریت های حافظ صلح در بوسنی، کوزوو، افغانستان و لیبی را آغاز کرد. آن ها همچنین رهبری ناوگروه جداگانه نوردیک اتحادیه اروپا را که در سال ۲۰۰۸ تشکیل شد، بر عهده دارند. اما در حالی که سوئدی های راستگرا می خواستند به ناتو بپیوندند، بیشتر مردم این کشور احساس می کردند که این کار غیرضروری و بالقوه مضر است.
اقدامات تهاجمی روسیه در اوکراین در نهایت به تغییر این دیدگاه منجر شد. محکومیت حملات اولیه پوتین در سال ۲۰۱۴ توسط استکهلم منجر به تلافی روسیه با گشت زنی های تهاجمی توسط بمب افکن های با قابلیت هسته ای در نزدیکی حریم هوایی سوئد و نفوذ زیردریایی هایی این کشور به حریم آبی سوئد شد که دیگر قابل ارجاع به باد معده ماهی ها نبود. در پاسخ، سوئد و فنلاند به طور فزاینده ای به اعضای افتخاری ناتو تبدیل شدند، که حق استقرار ایجاد پایگاه های موقت به نیروهای ناتو را تمدید کرده و میزبان مانورهای بزرگ ناتو مانند ترایدنت جانکچر شدند.
اما این تهاجم همه جانبه روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ بود که در نهایت اکثریت سوئدی ها را متقاعد کرد تا از پیوستن به ناتو حمایت کنند. در آغاز، سوئد کمک های نظامی گسترده ای را در اختیار اوکراین قرار داد، که با سیستم های ساده و قابل حملی آغاز شد که نیروهای اوکراینی می توانستند به سرعت از آن ها استفاده کنند – از جمله ۱۵,۰۰۰ موشک ضدتانک AT۴، موشک های زمین به هوای قابل حمل RBS – ۷۰، موشک های هدایت شونده ضدتانک NLAW و BIL، مسلسل، تفنگ های تک تیرانداز Barret و بیش از ۵,۰۰۰ دست جلیقه ضد گلوله.
این کمک به تجهیزات بسیار سنگین تری از جمله ۱۰ تانک استرایدر ۱۲۲، بیش از ۵۰ خودروی زرهی CV۹۰۴۰C، سخت افزار دفاع هوایی، موشک های ضد کشتی RBS – ۱۷ Hellfire و (در نهایت) هشت کامیون هویتزر ۱۵۵ میلی متری آرچر منجر شده است. این خودروهای قدرتمند سوئدی در تیپ ۲۱ مکانیزه اوکراین که به تازگی تاسیس شده و در سوئد نیز آموزش دیده است، به کار گرفته شده اند.
