در شرایطی که هواپیماهای دارای چهار موتور که گاهی با نام quadjets به معنای دارای چهار موتور جت شناخته می شوند، بسیار کمیاب هستند، هواپیماهای شش موتوره بسیار مدرن و جدید به شمار می آیند. واقعیت این است که تعداد هواپیماهای شش موتوره در مقایسه با هواپیماهای دو، سه و چهار موتوره بسیار کمتر بوده است. هواپیماهای شش موتوره در پایان دهه ۱۹۳۰ شروع به ظهور کردند. در ابتدا، این هواپیماها برای کمک به ایجاد پلی بین هواپیماهای دارای موتور پیستونی و هواپیماهای هنوز غیرقابل اعتماد دارای موتور توربینی طراحی شده بودند که به نمونه های پیستونی برد و سرعت کروزی مشابه نمونه های توربینی می داد.
با تولید موتورهای جت قابل اعتمادتر در اوایل دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، طرح های پیشگام شش موتوره ای که در دهه های قبل کنار گذاشته شده بودند بار دیگر مورد توجه قرار گرفته و راه برای هواپیماهایی بزرگ با ظرفیت باری قابل توجه و بردهای بسیار زیاد باز شد. تا به امروز، تنها ۴۰ هواپیمای شش موتوره مختلف ساخته شده است. برخی از این هواپیماها هرگز از فاز نمونه اولیه خارج نشده و برخی دیگر مدت کوتاهی قبل از شروع تولید انبوه، کنار گذاشته شدند. روی هم رفته، تنها تعداد معدودی از هواپیماهای شش موتوره آنقدر خوش شانس بودند که وارد مرحله تولید انبوه شوند. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با ۷ فروند از بهترین هواپیماهای شش موتوره جهان آشنا کنیم.
۷- North American XB-70 Valkyrie
برنامه North American XB-70 Valkyrie که در ابتدا به عنوان یک بمب افکن با ارتفاع پروازی بالا و سرعت بیش از ۳ ماخ با قابلیت حمل سلاح های هسته ای توسعه یافته بود، پیش از اینکه نمونه اولیه ساخته شود، کنسل شد. اما، کمپانی نورث آمریکن تصمیم به ادامه این پروژه بدون مشارکت نظامی دولت ایالات متحده گرفت. نمونه جدید که کاربرد آن به یک هواپیمای آزمایشی برای تست آیرودینامیک و سیستم پیشرانه هواپیماهای سوپرسونیک تغییر کرده بود، با طراحی مجدد و گسترده بخش های زیادی از بمب افکن قبلی همراه شد و در نهایت به عنوان یک هواپیمای غیرنظامی از خط تولید بیرون آمد. مخازن بمب این هواپیما به فضاهایی برای سنسورهای بیشتر و باک های سوخت تبدیل شد.
کابین خلبان به تمامی تغییر کرده و صندلی های اکنون اضافیِ مسئول پرتاب بمب و مسیریاب حذف شد تا راه برای ابزارهای پرواز و سنسورهای بیشتر باز شود. در ابتدا این هواپیما توسط نیروی هوایی ایالات متحده برای تست تاثیر شکست دیوار صوتی روی زیرساخت های حیاتی به کار گرفته شد و XB-70 در نهایت در نوامبر ۱۹۶۶ توسط تیم مشترک نیروی هوایی و ناسا شد. با انجام تست های مختلفی؛ از اینکه XB-70 تا چه سرعتی می تواند پیش برود تا اضافه کردن دو تیغه به دماغه این هواپیمای سوپرسونیک برای بهبود ثبات آن، داده های جمع آوری شده، بنیانی برای طراحی هواپیماهای سوپرسونیک در دهه های آینده را شکل دادند.
داده های بدست آمده از این تست های پروازی در طراحی Boeing 2707, B-1 Lancer و Tupolev Tu-144 (از طریق جاسوسی) موثر بودند. بدین ترتیب Valkyrie شاید مهم ترین هواپیما در رقابت برای ساخت سریع ترین هواپیمای سوپرسونیک بود.
۶- Saunders-Roe Princess
به عنوان آخرین هواپیمایی که توسط کمپانی Saunders-Roe ساخته شد، پیش از اینکه این کمپانی مجبور به ادغام با Westland Aircraft شده و نام هر دو به Westland Helicopters تغییر کند، هواپیمای با نام بامسمای Princess یکی از بهترین هواپیماهای تجاری بود که هرگز به پرواز درنیامد. این هواپیما که در همان سال های اول پس از جنگ جهانی دوم طراحی و ساخته شده بود، بزرگ ترین قایق پرنده تمام فلزی جهان بود و با توجه به تمام معیارها اعم از طول، طول بال ها و حداکثر وزن هنگام بلند شدن، بزرگ ترین و اولین در نوع خود به شمار می رفت.
در واقع هواپیمای Saunders-Roe Princess چنان بزرگ بود که بخش هایی از آن باید در فضای باز ساخته می شد زیرا آشیانه های دفتر مرکزی کمپانی سازنده در جزیره وایت برای جای دادن به هواپیمای غول پیکر SR.45 Princess بسیار کوچک بودند. وقتی ساخت اولین نمونه اولیه در نهایت در اواسط دهه ۱۹۵۲ به اتمام رسید، حداکثر وزن آن هنگام بلند شدن (MTOW) به رقم خیره کننده ۱۵۶,۵۰۱ کیلوگرم رسید که تنها بعد از هواپیمای ترابری آمریکایی H-4 Hercules در رتبه دوم قرار می گرفت. همچنین این هواپیما بزرگ ترین هواپیمایی بود که از توربین های گازی برای شش موتور توربوپراپ Bristol Proteus استفاده می کرد.
Princess که در میان بزرگ ترین هواپیماهایی بود که ارتفاع پروازی بسیار کمی داشته، بسیار سرد بوده، هوای داخل آن ها فشرده نبوده و کنترل آن ها چه در هوا و چه روی آب دشوار بود، مانند بسیاری دیگر از همتایانش هرگز به پرواز درنیامده و وارد تولید انبوه نشد. این اولین هواپیمای ساخت بریتانیا بود که دارای سیستم تهویه هوای سرد و گرم و کنترل های پرواز یکطرفه برقی بود و همزمان یکی از اولین هواپیماهایی بود که بدنه آن به لطف طراحی دو طبقه ای «دو حبابه» دارای سیستم فشرده سازی بود.
حتی در شرایطی که هواپیماهای تجاری دارای موتور جت در حال از رده خارج کردن طرح های قایق های پرنده پس از جنگ جهانی دوم بودند، Princess این مسیر را تغییر داده و سعی داشت خود را به عنوان یک هواپیمای نظامی بزرگ مخصوص حمل و نقل سربازان یا یک هواپیمای باربری غیرنظامی وارد بازار کند. ارتش ها و شرکت های حمل و نقل هوایی امپراطوری بریتانیا و کشورهای دیگر علاقه زیادی به طرح های Princess داشتند اما هیچکدام تعهد کافی نداشته و در اواسط دهه ۱۹۵۰ بود که این هواپیما برای همیشه بایگانی شد.
۵- Blohm & Voss BV 238
هواپیمای Blohm & Voss BV 238 که با هدف انتقال فرماندهان ارشد نازی به آمریکای جنوبی در صورت شکست آلمان در جنگ جهانی دوم طراحی شده بود، به معنای واقعی کلمه غول پیکر بود. در زمان اولین پروازش در سال ۱۹۴۴، هواپیمای BV 238 سنگین ترین هواپیمای جهان، بزرگ ترین هواپیمای ساخته شده توسط کشورهای متحد و دارنده چهارمین طول دو بال در میان هواپیماهایی که تا آن زمان ساخته شده بود به شمار می رفت که نشان از ویژگی های قابل توجه این هواپیمای آلمانی دارد. اما این چیزها نبودند که BV 238 را چنین مشهور ساخته بودند بلکه این تجهیزات نظامی و سلاح های آن بودند.
در سناریوهای فرماندهی کل آلمان هنگام طراحی BV 238 ، آلمان می دانست که بزودی شکست خواهد خورد. دیگر نیروی هوایی و دریایی وجود نداشت که از فرماندهان و سیاستمداران ارشد نازی محافظت کند و نیروی زمینی نیز تا برلین عقب رانده شده بود. بدین ترتیب، BV 238 باید نه تنها به تنها و با اتکای صرف به خودش از آلمان خارج شود بلکه رهبران کشور را نی با خود خارج کند در شرایطی که دشمنان از همه جهات آن را محاصره کرده بودند. این موضوع باعث شده بود که نصب ۲۰ مسلسل سنگین ۱۳ میلیمتری و دو توپ خودکار ۲۰ میلیمتری روی این هواپیما با میدان آتش ۳۶۰ درجه ای کاملاً ضروری و حیاتی باشد.
علاوه بر این، بال های هواپیما چنان بزرگ بود که می توانست ۲۰ بمب ۲۵۰ کیلوگرمی را در داخل خود و تا ۴,۰۰۰ کیلوگرم بمب، موشک و اژدر را روی بدنه خود از بیرون حمل کند. با احتساب این همه سلاح، BV 238 یک قلعه پرنده واقعی بود. به همین خاطر بود که وقتی متفقین در خاک آلمان پیشروی کردند، هم نیروهای آمریکایی و هم بریتانیایی با هدف صرف نابود کردن این هواپیما به دریاچه Schaal حمله کردند. اگر چه این هواپیمای آبی خاکی در سال ۱۹۴۵ غرق شد اما هنوز کسی نمی داند که چطور غرق شده است، زیرا هم نیروهای بریتانیایی و هم آمریکایی ها مدعی غرق کردن این هواپیمای غول پیکر شده اند.
حتی بعد از پایان جنگ جهانی دوم نیز، متفقین غربی از اجازه به مقامات آلمانی برای بیرون کشیدن بقایای این هواپیما یا تمام کردن ساخت دو فروند نمونه اولیه ناتمام یا حتی ساخت یک فروند دیگر BV 238 از ابتدا، به خاطر ترس از اینکه شاید یک بار دیگر، حتی در دهه ۱۹۶۰، علیه آن ها مورد استفاده قرار گیرد خودداری کردند.
۴- Convair B-36 Peacemaker
هواپیمای Convair B-36 Peacemaker که در طول جنگ جهانی دوم به عنوان سدی در مقابل احتمال تسلیم شدن بریتانیا ساخته شده بود، وقتی پای هواپیماهای غول پیکر با بردی قابل توجه به میان می آمد در صدر فهرست هواپیماهای مشابه قرار داشت. این هواپیما که از لحاظ جثه در زمان خود بسیار بزرگ تر از هواپیماهای نظامی آمریکایی بود و برای پرواز بی وقفه از شرق ایالات متحده تا اروپا و بازگشت به نقطه اول طراحی شده بود؛ قابلیتی که در اوایل دهه ۱۹۴۰ به هیچ عنوان در هیچ هواپیمای دیگری دیده نشده و حتی ایده آن نیز غیرقابل تصور بود.
تنها هواپیمای با ماهیت مشابهی که آن زمان در حال توسعه بود، هواپیمای Amerikabomber بود که در آلمان ساخته می شد و با هدف مشابه و زمانی ساخته می شود که بتوانند بریتانیایی ها را شکست دهند. برخلاف B-36، نمونه آلمانی هیچ وقت از مرحله طراحی های اولیه فراتر نرفت. اما جثه غول پیکر B-36 آنقدر ساخت این هواپیما را به تعویق انداخت که در زمان پایان جنگ جهانی دوم نیز هنوز کامل نشده بود. اما این بدان معنا نبود که حیات در سرویس این هواپیما پیش از اینکه آغاز شود به پایان رسیده است.
با تغییر کاربری به عنوان یک بمب افکن هسته ای دوربرد، B-36 که اکنون نام Peacemaker را یافته بود به اولین هواپیمای دارای توانایی حمل سلاح های هسته ای موجود در زرادخانه ایالات متحده تبدیل شد و مهم ترین بمب افکن هسته ای جهان از سال ۱۹۴۸ تا ۱۹۵۵ بود. نکته جالب اینکه اگر چه اولین پرواز این هواپیما بیش از ۷۵ سال پیش و در آگوست ۱۹۴۶ انجام شده، B-36 هنوز هم دو رکورد جهانی را در اختیار دارد: بزرگ ترین هواپیمای با موتور پیستونی رسیده به تولید انبوه و بلندترین طول بال در میان هواپیماهای جنگی که تاکنون ساخته شده است با طول ۷۰ متر.
۳- Boeing B-47 Stratojet
اگر چه Boeing B-47 Stratojet بیشتر تحت الشعاع پسرعمویش B-52 Stratofortress قرار گرفت اما این هواپیمای شش موتوره هواپیمای بسیار بهتری بود، اگر چه خدمت ۳۰ ساله آن با نزدیک به ۷۰ سال خدمت Stratofortress قابل مقایسه نیست. علیرغم سرویس کوتاه مدت تر Stratojet، این هواپیما هنوز هم پرتولیدترین بمب افکن دارای موتور جهان است. با بیش از ۲,۰۰۰ فروند (ساخته شده بین سال ۱۹۴۷ و ۱۹۵۵)، تعداد بسیار بیشتری از این جت بمب افکن در مقایسه با دومین بمب افکن پرتولید، یعنی Tu-16 با کمی بیش از ۱۵۰۰ فروند، ساخته شده است. اما بویینگ و نیروی هوایی ایالات متحده هنگام ساخت Stratojet تنها به دنبال کمیت نبوده و کیفیت را نیز مد نظر قرار دادند.
این هواپیما که در ابتدا تنها یک بمب افکن استراتژیک بود، بعدها به بویینگ و نیروی هوایی ایالات متحده نشان داد که یک قابلیت دیگر نیز دارد و آن عملیات های تجسسی و اطلاعاتی بود. این هواپیما در ابتدا به عنوان یک هواپیمای تجسسی مناسب همه شرایط آب و هوایی به کار گرفته شد که از ثبات پرواز قابل توجه آن ناشی می شد اما بعدها Stratojet به عنوان یکی از اولین هواپیماهای Electronic Signals Intelligence (ELINT) به کار گرفته شد و بعد از آن نسخه های دیگری از آن برای جنگ های الکترونیکی ساخته شد.
حتی یک فروند از Stratojet توسط Canadair با طراحی شبیه CL-52 ساخته شد و به نیروی هوایی سلطنتی کانادا برای تست موتورهای جدید Orenda Iroquois و سپس موتورهای در حال توسعه CF-105 Arrow اجاره داده شد. در سال ۱۹۵۳، Stratojet به عنوان سنگ بنایی برای یک هواپیمای مخصوص سوختگیری در هوا با لنگر چتری به کار گرفته شد.
۲- Scaled Composites Stratolaunch
وقتی به Stratolaunch نگاه می کنید قابل درک است که فکر کنید نوعی هواپیمای آزمایشی مربوط به دوران اولیه جت ها بوده است و تا حدودی نیز حق با شماست. اگر چه نمونه اولیه این هواپیما کامل شده و Stratolaunch چندین پرواز موفق برای مشتریان تجاری و تست های پرواز متعدد داشته اما هنوز هم یک هواپیمای آزمایشی به شمار می آید. بخشی از این ماجرا به خاطر طراحی آن است که دارای بدنه دوگانه و دو دوقلو است که خود ایده ای مطرح شده از طرف پل آلن، موسس مشترک مایکروسافت، بود. بخشی از این موضوع به خاطر انتظار استفاده از این هواپیما به عنوان یک هواپیمای مادر به خاطر به پرواز درآوردن راکت هایی است که از هوا به سمت مدار زمین پرتاب می شوند.
به دلیل طراحی منحصر به فرد و مورد استفاده شان، Stratolaunch ها در زمره بزرگ ترین هواپیماهای جهان قرار می گیرند. با بیش از ۷۳ متر طول، این هواپیما بلندتر از Airbus A380 بزرگ است. برای انجام وظیفه اش، Airbus A380 دارای حداکثر وزن ۵۸۹,۶۷۰ کیلوگرم در هنگام بلند شدن از زمین است که آن را تنها در رتبه دوم بعد از An-225 Mriya قرار می دهد، در حالی که بلندترین طول بال ها برای یک هواپیما را با ۱۱۷ متر در اختیار دارد.
برای درک این اعداد باید بدانید که حداکثر وزن این هواپیما هنگام بلند شدن معادل وزن ۱,۰۰۰ پیانو بزرگ و طول بال های آن کمی بلندتر از سه برابر طول مسیری است که برادران رایت در اولین پرواز خود در سال ۱۹۰۳ طی کردند. به همین دلیل است که طراحان این هواپیما به آن لقب «سیمرغ» داده اند که بر اساس افسانه ها می توانست یک فیل را نیز از زمین بلند کند.
۱- Antonov An-225 Mriya
An-225 که نام بامسمای Mriya به معنای «رویا» در زبان اوکراینی را یدک می کشد، توسط کمپانی آنتونوف که در اوکراین مستقر است، در دوران اتحاد جماهیر شوروی طراحی و ساخته شده و هواپیمایی بسیار بزرگتر از هواپیمای روسی An-124 است. در واقع Mriya چنان بزرگ است که هنوز هم یکی از بزرگ ترین هواپیماهایی است که تاکنون توسط بشر ساخته شده و چندین رکورد جهانی دیگر را نیز در اختیار دارد؛ از جمله بیشترین وزن در هنگام بلند شدن از زمین و طولانی ترین طول بال در میان هواپیماهای در سرویس.
از دیگر رکوردهای Mriya می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حمل طولانی ترین محموله هوایی با ۱۳۸ فوت که مربوط به تیغه های دوربین های بادی بود
- حمل سنگین ترین محموله منفرد جهان از راه هوا که یک ژنراتور گازی به وزن ۱۸۹,۹۸۰ کیلوگرم به مقصد آمریکا بود
- سنگین ترین پرواز باری جهان که شامل ۴ تانک به وزن ۲۵۳.۸۲ تن
جدای از توانایی رکوردشکنی و حفظ این رکوردها برای دهه های متوالی، Mriya نقش مرکزی در برنامه فضایی اتحاد جماهیر شوروی داشت. حتی چین نیز بارها از علاقه خود به استفاده از Mriya برای برنامه هسته ای خود گفته بود. به خاطر جثه غول پیکر و همچنین جایگاهش به عنوان یک نماد ملی و منبع درآمد برای کشور، اوکراین بعد از آسیب دیدن این هواپیمای غول پیکر بدنبال حمله روسیه به اوکراین در سال جاری میلادی، از قصد خود برای بازسازی آن گفته است.
