بزرگ ترین هواپیمای ترابری نظامی در اختیار ارتش ایالات متحده، یکی از بزرگ ترین هواپیماهای جهان نیز هست و بیش از پنج دهه فعالیت آن در ارتش بسیاری قابل توجه است. با توانایی جای دادن یک تانک غول پیکر ۵۰ تنی و انتقال آن ها به قاره ای دیگر، هواپیمای ترابری C-5 Galaxy بخشی کلیدی از سیستم لجستیکی ارتش ایالات متحده است. جان لیلاند، تاریخ نگار نیروی هوایی ایالات متحده درباره این هواپیما می گوید: «[ C-5 Galaxy] نماد جثه، قدرت، توان و شکوه نیروی هوایی ایالات متحده است». برای نیم قرن، هواپیمای C-5 Galaxy توانسته محموله هایی حیاتی را به دست نیروهای نظامی، متحدان و دانشمندانی در نقاط دوردست برساند و انتظار می رود که همچنان به این نقش ادامه بدهد.
تازه ترین نسخه این هواپیمای ترابری با نام C-5M، طولی برابر با ۲۴۷ فوت (بیش از ۷۵.۲ متر) دارد که ۱۲ فوت (۳.۶ متر) بلندتر از هواپیمای مسافربری سوپرجمبوجت ایرباس A380 است. طول بال های این هواپیمای ترابری نظامی به ۲۲۲.۸ فوت (بیش از ۶۷.۶ متر) می رسد و بر این اساس، طول هر بال به اندازه طول یک زمین بسکتبال است. این هواپیما ارتفاعی به طول ۶۵ فوت (حدود ۲۰ متر) دارد که معادل یک ساختمان شش و نیم طبقه است. Galaxy آنقدر غول پیکر است که داخل آشیانه جا نمی شود. در برخی از موارد، یک C-5 به سختی در آشیانه جا می شود و نیروی هوایی سوراخی در درهای کشویی آشیانه ایجاد می کند تا دم به شکل نهنگ آن از آشیانه بیرون بماند و بقیه مواقع در خارج از آشیانه پارک می شود.
C-5 طوری ساخته شده که بیش از هر هواپیمای ترابری دیگری بار جابجا کند. نسخه C-5M می تواند بیش از ۲۵۰ هزار پوند (حدود ۱۱۵ تن) و تقریبا ۳۴,۰۰۰ فوت مربع محموله در انبار بزرگ خود جای دهد که فضای کافی برای جای دادن یک تانک، شش هلیکوپتر یا ۲۴,۸۴۴,۷۴۶ توپ پینگ پونگ را دارد. این هواپیمای غول پیکر می تواند بدون نیاز به سوختگیری مجدد، به محموله ای حدود ۵۵ تنی، مسافتی به طول ۵,۵۲۴ مایل (بیش از ۸,۸۹۰ کیلومتر) را بپیماید در حالی که با امکان سوختگیری در آسمان، هیچ محدودیتی برای طول پرواز آن وجود ندارد.
تانک بَر دوران جنگ سرد
C-5 Galaxy با یک نیاز شروع شد: نیروی هوایی ایالات متحده به دنبال هواپیمایی با توانایی حمل تمام تجهیزات نظامی مورد نیاز ارتش ایالات متحده در مسافت های طولانی بود. در حالی که هواپیماهای ترابری نظامی آن دوران مانند C-130 Hercules و هواپیمای اکنون منسوخ شده C-141 Starlifter بزرگ و غول پیکر بودند اما نمی توانستند اکثر تجهیزات نظامی معمول ارتش را در خود جای داده و منتقل کنند، از جمله تانک های بزرگ و جدید M60 که دارایی مهمی برای ارتش ایالات متحده بودند. تانک M60 نزدیک به ۳۰ فوت طول (۹.۱ متر)، ۱۰ فوت ارتفاع (بیش از سه متر) و ۵۰ تن وزن داشت.
بدین ترتیب بود که نیروی هوایی درخواست خود برای یک هواپیمای ترابری سنگین جدید به نام CX-LHS را ارائه کرد که هدف آن حمل باری حدود ۵۰ تنی به مسافتی ۴,۵۰۰ مایلی با سرعت ۴۴۰ گره دریایی بود. هواپیمایی که می توانست این کار را انجام دهد نه تنها بزرگ ترین هواپیمای در سرویس ارتش ایالات متحده می شد بلکه بزرگ ترین هواپیمای جهان در زمان خود نیز بود. آن دوران در تاریخ ایالات متحده بسیار حیاتی بود و این کشور می توانست به راحتی هزینه های رقابت برای سفر به ماه ، جنگ ویتنام و بزرگ ترین هواپیمای جهان تا آن زمان را تامین کند. بویینگ، داگلاس و لاکهید برای بدست آوردن این قرارداد با هم رقابت می کردند.
بعد از شش ماه مذاکره، در نهایت لاکهید مارتین توانست قراردادی با پنتاگون برای ساخت ۵۸ هواپیمای ترابری جدید امضا کرد و قرارداد موتور آن نیز به کمپانی جنرال الکتریک رسید. با احتساب تورم امروزی، هزینه ساخت هر فروند از هواپیمای C-5A به ۲۶۸ میلیون دلار می رسید. طرح ارائه شده توسط بویینگ نیز دور ننداخته شد و در نهایت ساخت هواپیمای مسافربری ۷۴۷ را در پی داشت.
C-5A هواپیمایی جاه طلبانه بود. ویژگی های ارائه شده توسط لاکهید مارتین از هواپیمایی خبر می داد که توانایی حمل تا ۱۲۵ تن محموله را برای مسافت ۳,۲۰۰ مایل بدون سوختگیری مجدد داشت.با باری ۵۰ تنی، C-5A می توانست این مسافت را بدون نیاز به سوختگیری مجدد تا ۵,۳۰۰ مایل افزایش دهد. بدین ترتیب این هواپیمای ترابری نظامی می توانست مسافت بین پایگاه هوایی دوور در ایالت دلاور تا پایگاه هوایی تورخون در اسپانیا یا مسافت بین پایگاه هوایی تراویس در کالیفرنیا تا پایگاه هوایی یوکوتا در ژاپن را طی کند. قرار بود که C-5 محموله های سنگین تری را به مسافت های دورتر ببرد و این کار را سریع تر و با هواپیماهای کمتری انجام دهد.
در سال ۱۹۶۵، ژنرال هاوارد استس، فرمنده وقت بخش ترابری نیروی هوایی ایالات متحده، گفت که این هواپیمای ترابری جدید می تواند سرعت عملیات موسوم به Operation Big Lift را افزایش دهد، مانوری که قرار بود بر اساس آن ۱۵,۵۰۰ سرباز از ایالات متحده به آلمان منتقل شوند. استس در این باره گفت: «ما از ۲۳۴ فروند هواپیما [C-118 و C-124] هر کدام یک ماموریت استفاده کرده و انتقال هوایی را در ۶۳ ساعت به پایان رسانیدم. در مقایسه، ۴۲ فروند C-5A می توانستند این کار را تنها در ۱۳ ساعت انجام دهند». C-5A توانایی فرود آمدن در باندهای فرود ناآماده با طول حتی ۴,۰۰۰ فوتی (۱,۲۲۰ متر) را نیز داشت. بدنبال رسم همیشگی لاکهید مارتین در نامگذاری هواپیماهایش با الهام از نام اجرام آسمانی، نام این غول پرنده Galaxy گذاشته شد.
جعبه بار (cargo box) این هواپیما ۱۳.۵ فوت (بیش از ۴.۱ متر) ارتفاع، ۱۹ فوت (حدود ۵.۸ متر) عرض و ۱۴۳.۷۵ فوت (حدود ۴۳.۵ متر) طول دارد. این فضا را باید به فضای بار ۳۴,۷۳۴ فوت مکعبی مخصوص بار که به آن «انبار بال دار» گفته می شود اضافه کرد. این هواپیمای ترابری غول پیکر توانسته بعد از بازنشستگی تانک M60 نیز همچنان در سرویس باقی بماند و اکنون می تواند از لحاظ تئوریک دو فروند تانک M1A2 Abrams را در خود جای دهد، اگر چه تنها یک تانک آبرامز ۵۰ درصد سنگین تر از حداکثر بار قابل حمل توسط C-5 است.
C-5 توانایی حمل ۳۵۰ سرباز با تجهیزاتشان، ۶ فروند هلیکوپتر UH-60 Blackhawk و ۶ دستگاه خودرو زرهی M2 Bradley را داراست. بارگیری و تخلیه بار از Galaxy بسیار آسان تر از آن چیزی است که فکرش را می کنید. دماغه شبیه حباب این هواپیما لولایی در قسمت بالا دارد که به آن امکان می دهد به روی برجک تا شده و دسترسی کاملی به بخش بار هواپیما ایجاد شود. به همین دلیل است که به دماغه این هواپیمای ترابری لقب «knight’s visor» به معنای کلاهخود لبه دار شوالیه داده شده است. رمپی که در قسمت پشت هواپیما قرار دارد به خدمه روی زمین امکان می دهد تا خودروها را با مستقیماً به سمت داخل قسمت بار هواپیما برانند، جایی که با زنجیرهایی مخصوص بسته شده تا از تکان خوردنشان در حین پرواز جلوگیری شود.
ابزار فرود هواپیما و ۲۸ چرخ ویژه آن می توانند به صورت هیدرولیکی خم شده و به ارتفاعی برسد که یک کامیون بتواند زیر آن قرار گیرد و بدین ترتیب محموله ها به صورت مستقیم از هواپیما روی کامیون هایی که منتظر هستند تخلیه خواهد شد. علیرغم جثه اش، این هواپیما خدمه کمی دارد: خلبان، کمک خلبان، دو مهندس پرواز و سه متخصص بارگیری. بُرد قابل توجه این هواپیما که بدون سوختگیری مجدد به ۷,۰۰۰ مایل (۱۱,۲۰۰ کیلومتر) می رسد بدین معناست که هواپیمای گلکسی اغلب تیم های متعددی را در خود داشته و فضا و امکانات کافی برای ۱۵ خدمه رزرو را دارد. همچنین این هواپیما می تواند تا ۷۵ نفر دیگر را نیز علاوه بر محموله های متداول خود جای دهد که صندلی های مخصوصی در بخش بار دارند.
تاریخچه C-5 Galaxy
اولین هواپیمای C-5 Galaxy در ۳۰ ژوئن ۱۹۶۸ به پرواز درآمد و مدت کوتاهی بعد عملیات خود برای پشتیبانی از جنگ ویتنام را آغاز کرده و محموله های نظامی را از کالیفرنیا به جنوب شرق آسیا منتقل می کرد. در سال ۱۹۷۳، هواپیمای C-5 به ستون فقرات پروازهای اضطراری برای کمک به اسراییل در جریان جنگ با همسایگان عربش تبدیل شد. در این عملیات موسوم به Operation Nickel Gras بود که C-5 برای اولین بار به مدت ۱۰ ساعت پرواز بی وقفه را تجربه کرد و اولین محموله آن نزدیک به ۴۵ تن تجهیزات بود. در جریان ۱۴۵ سورتی پروازی، C-5ها در مجموع ۲۱,۶۰۰,۰۰۰ پوند محموله نظامی شامل تانک و هلیکوپتر به اسراییل منتقل شد.
در جریان جنگ سرد نیز C-5 همچنان به انتقال تجهیزات نظامی ادامه داد که عمدتاً به اروپا و در جریان رزمایش های سالانه ناتو بود. در سال ۱۹۹۰، این هواپیما در عملیات هوایی و دریایی سپر صحرا مشارکت داشت که برای دفاع از عربستان سعودی در برابر حمله صدام حسین صورت گرفت. چند ماه بعد، C-5 در آماده سازی عملیات طوفان صحرا و آزادسازی کویت از اشغال نیروهای صدام به کار گرفته شدند و بدین ترتیب در مجموعه این دو عملیات، بزرگ ترین ترابری هوایی تاریخ رقم خورد.
علاوه بر عملیات های سپر صحرا و طوفان صحرا، هواپیماهای C-5 در عملیات های نظامی و حفظ صلح در بالکان، هاییتی و پاناما نیز مشارکت داشته اند. بعد از حملات یازده سپتامبر، C-5 محموله های نظامی را به کشورهای همسایه افغانستان و در ادامه به داخل خود این کشور (پس از فراهم شدن پایگاه های هوایی امن) منتقل می کردند. همچنین C-5 معمولاً رییس جمهور ایالات متحده را در سفرهای برون مرزی همراهی کرده و خودروهای مخصوص او را پیش از پرواز هواپیمای مخصوص او به نام Air Force One حمل می کنند.
C-5 حتی می توانست شاتل فضایی نیز حمل کند. نیروی هوایی دو فروند C-5A را به نسخه C-5C تبدیل کرد که بتواند یک «محفظه فضایی» در آن ها ایجاد کند تا بتوانند ماهواره ها و دیکر محموله های فضایی را در آن جای دهد. C-5C می توانست یک راکت کامل Atlas IIA و قطعاتی از ایستگاه فضایی بین المللی را نیز در خود جای دهد. Galaxy به قطب جنوب نیز پرواز کرده است. در سال ۱۹۸۹، یک فروند C-5 در پشتیبانی از عملیات موسوم به Operation Deep Freeze به پایگاه هوایی McMurdo پرواز کرد، عملیاتی که هدف از آن ارسال تجهیزات برای دانشمندانی بود که در این قاره یخ زده مستقر شده بودند.
در این عملیات، C-5 توانست ۷۵ محقق و ۸۴ تن تجهیزات و آذوقه، از جمله دو فروند هلیکوپتر UH-1N Huey را به قطب جنوب منتقل کند. باند فرود یخ زده ای که در منطقه موسوم به Ross Ice Shelf در قطب جنوب واقع شده بود تنها ۳,۰۴۸ متر طول، ۱۰۶.۶ متر عرض و ۲.۱ متر ضخامت داشت.
پرتاب موشک با هواپیمای ترابری
هواپیمای ترابری فوق سنگین لاکهید مارتین حتی در برهه ای به عنوان ابزاری برای پرتاب موشک های بالستیک قاره پیما نیز مد نظر قرار گرفت. در سال ۱۹۷۴، یک موشک هسته ای ۴۳ تنی Minuteman I در یک هواپیمای باربری گلکسی با نام Zero One Four بارگیری شد. Minuteman I معمولاً در سیلوهایی در میدوست نگهداری شده و در صورت بروز جنگ هسته ای از همانجا پرتاب می شدند اما نیروی هوایی در حال بررسی گزینه ای جایگزین برای پرتاب این موشک های استراتژیک بود. در برهه ای، این ایده مطرح شد که شاید بتواند Minuteman I را در هوا نیز پرتاب کرد. برخلاف سیلو که روی زمین ثابت بود، یک هواپیما که در آسمان بود می توانست بسیار شکست ناپذیرتر باشد و خطر هدف قرار گرفتن آن در مقابل سیلوهای هسته ای بسیار کمتر بود.
در ۲۴ اکتبر ۱۹۷۴ بود که در ارتفاع ۲۰,۰۰۰ پایی روی اقیانوس آرام، هواپیمای ترابری موسوم به Zero One Four در بخش بار خود را باز کرد و یک موشک باریک و بلند بیرون آمد. هواپیما تکان بزرگی خورد و خدمه تجربه رها کردن موشک را به «خالی کردن فرغونی پر از آب تشبیه کردند». یک چتر نجات کمک کرد که سقوط موشک با سرعت کمتری رخ دهد و سپس موتور با سوخت جامد راکت روشن شده و موشک هسته ای مذکور به سمت ابرها بالا رفت.
همچنین C-5 Galaxy در عملیات های سری و ویژه نیز به کار گرفته شده است. اولین هواپیمای پنهانکار هدفمند جهان که یک نسخه مفهومی به نام Have Blue بود، از تاسیسات لاکهید مارتین در بوربانک، کالیفرنیا در میانه شب و توسط یک هواپیمای ترابری گلکسی به هوا برده شده و به بیابان نوادآ منتقل شد تا تست های دیگر را طی کند. C-5 توانست این هواپیما را بدون نیاز به جداسازی قطعاتش حمل کند. جنگنده پنهانکار F-117A Nighthawk که اولین هواپیمای جنگی پنهانکار عملیاتی شده لقب گرفت نیز از پایگاهی در کالیفرنیا توسط یک گلکسی به گروم لیک در نوادآ برده شد.
هواپیمایی مدرن تر از همیشه
شاید عجیب ترین نسخه هواپیمای C-5 Galaxy هرگز ساخته نشود. نسخه موسوم به L-500 قرار بود به عنوان یک هواپیمای مسافربری غیرنظامی با فضایی برای ۸۴۴ مسافر ساخته شود که ۵۰ درصد بیشتر از گنجایش Airbus 380 های امروزی بود. اما به عنوان یک هواپیمای نظامی، C-5 برای عملیات های واقعی و عملکرد بالایش انتخاب شده بود و نه مقرون به صرفه بودن یا مصرف سوخت مناسب و این نسخه جدید برای استفاده به عنوان یک جت تجاری بیش از حد پرهزینه بود. اگر چه علاقه زیادی از جانب برخی ایرلاین ها برای استفاده از نسخه L-500 وجود داشت اما همان هواپیمایی که در روزهای اول از آن شکست خورده بود توانست او را از میدان هواپیماهای مدرن مسافربری به در کند و این هواپیما یک بویینگ ۷۴۷ بود.
علیرغم توانایی های پرواز تجاری محدود، C-5 Galaxy هنوز هم نیم قرن پس از اولین پروازش همچنان با قدرت پیش می رود. اگر چه C-5 Galaxy دیگر بزرگ ترین هواپیمای جهان نیست و این رکورد را به Antonov An-225 “Mriya” داد که در جریان جنگ اخیر روسیه و اوکراین نابود شد اما هنوز هم ۵۶ فروند C-5 در ارتش ایالات متحده فعالیت می کنند.
بسیاری از این هواپیماها به استاندارد C-5M ارتقا یافته اند، با موتورهای جدید تجاری F138 که قدرت، مصرف سوخت و قابلیت اعتمادپذیری آن ها بهبود یافته، برجکی شیشه ای که تماماً به مانتیورهای ال سی دی مجهز است، یک سیستم جدید خلبان خودکار، سیستم مسیریابی GPS و سیستم مسیریابی اینرسیال لیزری حلقه ای، سیستم کنترل پرواز در همه شرایط آب و هوایی و سیستم مانتیورینگ موتور و پرواز کاملاً جدید. این هواپیمای ترابری به نماد قدرت نیروی هوایی ایالات متحده تبدیل شده و قرار است نسخه C-5M “Super Galaxy” دستکم تا سال ۲۰۴۰ در سرویس بماند، زمانی که یک هواپیمای ترابری نظامی جدیدتر و احتمالاً بزرگ تر جایگزین آن شود.
