موشکهای کروز کالیبر ۳M-54 و ۳M-14 خانواده‌ای از موشکهای کروز استراتژیک تاکتیکال دریاپرتاب، زمین پرتاب و هواپرتاب ساخت روسیه است که برای حمله به انواع متنوعی از اهداف در خشکی و دریا با دقت بسیار بالا طراحی شده‌اند.
موشکهای کروز کالیبر دارای انواع مختلفی است که هر یک از آنها با توجه به کارکرد و مدل، دارای نام های مختلف می‌باشند. این موشک‌ها در دو نسخه “بومی” برای بکارگیری در ارتش روسیه و “صادراتی” برای فروش به کشورهای دیگر تولید می‌شوند.
برخی از نسخه‌ها دارای پیشرانش راکتی ثانویه هستند تا در فاز نهایی شکار هدف به سرعت های فراصوت دست یابند. این قابلیت باعث کاهش زمان واکنش سامانه‌های پدافندی هدف می‌شود.
طراحی نسخه‌های ناوپرتاب و زیر دریایی‌پرتاب به گونه ای انجام شده است که تا جای ممکن قطعات بین این موشک ها مشترک باشد؛ البته برخی از اجزای اصلی تفاوت‌های عمده دارد. به عنوان مثال در نسخه ناو پرتاب، بوستر موشک به دلیل عمود پرتاب بودن نیاز به کنترل بردار رانش دارد اما نسخه زیر دریایی‌پرتاب نیازی به این سیستم ندارد. این واقعیت که موشک کالیبر را می‌توان از لوله‌های عمودی پرتاب کرد به این معنی است که این موشک می تواند در طیف وسیعی از کشتی‌های جنگی کوچک و بزرگ بکارگیری شود. از این رو نیروی دریایی هر کشوری که دارای چنین سلاحی باشد، از قدرت آتش دوربرد بسیار دقیق و استراتژیک بهره‌مند خواهد شد.
در نسخه هوا پرتاب، به منظور کاهش اثرات محیطی بر روی موشک، موشک داخل یک محفظه قرار دارد و پس از رها شدن از جنگنده، از محفظه خارج و پرتاب می‌شود.
برد تمامی موشکهای کالیبری که در خدمت ارتش روسیه است بصورت دقیق مشخص نیست؛ اما با توجه به عملیات های گذشته و استفاده عملیاتی از این موشک، تخمین‌های محافظه‌کارانه حداکثر برد ۲۵۰۰ کیلومتر را برای دوربردترین نسخه از این موشک در نظر می‌گیرند.
بنابراین موشک کروز کالیبر می‌تواند اهداف را با دقت بسیار بالا با احتمال خطای ۳ متر (CEP) در بردهای ۲۵۰۰ کیلومتری با سرجنگی های مرسوم و یا گرماهسته‌ای مورد هدف قرار دهد. سقف پروازی این موشک ۱۰۰۰ متر است اما پس از شلیک و در حین طی مسیر، با ارتفاع پروازی بین ۵۰ تا ۱۵۰ از سطح زمین و یا با ارتفاع پروازی ۲۰ از سطح دریا به سمت هدف پرواز می‌کند.
سیستم ناوبری موشک کروز کالیبر از تلفیقی از سیستم ناوبری اینرسی (INS) و هدایت ماهواره ای ساخته شده است.
نسخه‌های موشکهای کالیبر
نسخه‌های مورد استفاده در ارتش روسیه:
نسخه‌های بومی و مورد استفاده در نیروی دریایی روسیه به دو دسته کلی ۳M-54 و ۳M-14 با پسوندهای K و T تقسیم می‌شوند. پسوند K به معنی قابلیت شلیک از زیردریایی‌ها و پسوند T به معنی قابلیت شلیک از روی کشتی‌های جنگی اشاره دارد.
– موشک ۳M54 دارای دو نسخه کلی ۳M54K و ۳M54T می‌باشد.
موشک ۳M54K: یک موشک ضدکشتی است و از زیردریایی شلیک می‌شود و طول آن ۸.۲۲ متر و دارای سرجنگی ۲۰۰ کیلوگرمی است. برد آن بین ۳۷۵ تا ۵۰۰ کیلومتر است.
موشک ۳M54T: یک موشک ضدکشتی است و از کشتی‌های جنگی بصورت عمود (VLS) شلیک می‌شود و طول آن ۸.۹ متر و دارای سرجنگی ۲۰۰ کیلوگرمی است. برد آن بین ۳۷۵ تا ۵۰۰ کیلومتر است.
– موشک ۳M14 دارای دو نسخه کلی ۳M14K و ۳M14T می‌باشد.
موشک ۳M14K: یک موشک ضد اهداف زمینی است و از زیردریایی شلیک می‌شود و طول آن ۶.۲ متر و دارای سرجنگی ۴۵۰ کیلوگرمی است. برد آن ۲۵۰۰ کیلومتر است.
موشک ۳M14T: یک موشک ضد اهداف زمینی است و از کشتی‌های جنگی بصورت عمود (VLS) شلیک می‌شود و طول آن ۸.۹ متر و دارای سرجنگی ۴۵۰ کیلوگرمی است. برد آن ۲۵۰۰ کیلومتر است.
ارتش روسیه انواع دیگری از نسخه های هواپرتاب و زمین پرتاب موشک های کروز کالیبر را نیز در اختیار دارد، اما اطلاعات دقیقی از مشخصات این موشک‌ها در دسترس نیست. شایان ذکر است، بیشتر موشک های کروز کالیبر ارتش روسیه از نوع دریاپرتاب هستند و تاکنون ارتش روسیه بیشتر از نسخه‌های دریاپرتاب کالیبر استفاده کرده است.
همچنین نسخه جدیدی از موشکهای کالیبر با نام Kalibr-M در حال طراحی است که دارای سرجنگی بزرگتر و بردی در حدود ۴۵۰۰ کیلومتر است. انتظار می‌رود این موشک در بازه زمانی ۲۰۲۲-۲۰۲۵ به نیروی دریایی روسیه بپیوندد.
نسخه‌های صادراتی:
نسخه‌های صادراتی و تضعیف شده (از نظر برد و دقت) موشکهای کروز کالیبر در چهار دسته اصلی Club-T، Club-N، Club-S و Club-A دسته بندی می‌شوند.
نسخه‌های Club-S زیردریایی پرتاب، نسخه‌های Club-N ناو پرتاب، نسخه‌های Club-T زمین پرتاب و نسخه‌های Club-A از نوع هوا پرتاب هستند.
نسخه Club-S دارای چهار نوع ۳M-54E Club-S، ۳M-54E1، ۳M-14E، ۹۱RE1 می‌باشد.
– ۳M-54E Club-S: یک موشک ضد کشتی است و از زیردریایی شلیک می‌شود و طول آن ۸.۲ متر و دارای سرجنگی ۲۰۰ کیلوگرمی است. برد آن ۲۲۰ کیلومتر است.
-۳M-54E1: یک موشک ضد کشتی است و از زیردریایی شلیک می‌شود و طول آن ۶.۲ متر و دارای سرجنگی ۲۰۰ کیلوگرمی است. برد آن ۳۰۰ کیلومتر است.
– ۳M-14E: یک موشک ضد اهداف زمینی است و از زیردریایی شلیک می‌شود و طول آن ۶.۲ متر و دارای سرجنگی ۴۵۰ کیلوگرمی است. برد آن ۳۰۰ کیلومتر است.
– ۹۱RE1: یک اژدر ضد زیردریایی است و از زیردریایی شلیک می‌شود و طول آن ۷.۶۵ متر و دارای سرجنگی ۷۶ کیلوگرمی است. برد آن ۵۰ کیلومتر است.
نسخه Club-N دارای چهار نوع ۳M-54TE Club-N، ۳M-54TE1، ۳M-54TE، ۹۱RTE2 می‌باشد.
– ۳M-54TE Club-N: یک موشک ضدکشتی است و از کشتی‌های جنگی بصورت عمود (VLS) شلیک می‌شود و طول آن ۸.۹ متر و دارای سرجنگی ۲۰۰ کیلوگرمی است. برد آن ۲۲۰ کیلومتر است.
– ۳M-54TE1: یک موشک ضدکشتی است و از کشتی‌های جنگی بصورت عمود (VLS) شلیک می‌شود و طول آن ۶.۲ متر و دارای سرجنگی ۲۰۰ کیلوگرمی است. برد آن ۳۰۰ کیلومتر است.
– ۳M-14TE: یک موشک ضد اهداف زمینی است و از کشتی‌های جنگی بصورت عمود (VLS) شلیک می‌شود و طول آن ۸.۹ متر و دارای سرجنگی ۴۵۰ کیلوگرمی است. برد آن ۳۰۰ کیلومتر است.
– ۹۱RTE2: یک اژدر ضد زیردریایی است و از کشتی‌های جنگی بصورت عمود (VLS) شلیک می‌شود و طول آن ۸.۹ متر و دارای سرجنگی ۷۶ کیلوگرمی است. برد آن ۴۰ کیلومتر است.
نسخه Club-T دارای دو نوع ۳M-54E2 برای هدف قرار دادن کشتی های جنگی و ۳M-14E1 برای هدف قرار دادن اهداف بر روی خشکی است. این موشک‌ها بعنوان سامانه‌های موشکی متحرک برای دفاع ساحلی بکار گرفته می‌شوند. این موشک‌ها دارای سرجنگی ۴۵۰ کیلوگرمی هستند و احتمالا بردی در حدود ۳۰۰ کیلومتر دارند.
نسخه Club-A دارای سه نوع ۳M-54AE، ۳M-54AE1 و ۳M-14AE می‌باشد.
– نسخه‌های ۳M-54AE1 و ۳M-54AE موشکهای ضد کشتی هستند که از جنگنده‌ها شلیک می‌شوند. موشک ۳M-54AE دارای وزنی معادل ۱۹۵۰ کیلوگرم و دارای سرجنگی ۲۰۰ کیلوگرمی و برد ۳۰۰ کیلومتر است.
– ۳M-14AE موشک ضد اهداف زمینی است که از جنگنده‌ها شلیک می‌شود. طول آن ۶.۲ متر، وزن ۱۴۰۰ کیلوگرم و دارای سرجنگی ۴۵۰ کیلوگرمی است. برد آن ۳۰۰ کیلومتر است.
مشخصات موشک کروز کالیبر (نسخه ۳M14T):
طول: ۸/۹ متر
قطر: ۰/۵۳۳ متر
طول بال: ۳/۰۸۰ متر
وزن: ۲۳۰۰ کیلوگرم
سرجنگی: ۴۵۰ کیلوگرم شدید الانفجار و ترکش‌شونده
برد: ۲۵۰۰ کیلومتر
سرعت: تا ۲/۹ ماخ
سقف پروازی: ۱۰۰۰ متر
ارتفاع پروازی از سطح زمین: بین ۵۰ تا ۱۵۰ متر
هدایت: اینرسی + ماهواره‌ای
دقت: ۳ متر CEP
ساخت: روسیه
