نیروی زمینی آمریکا پس از ۲ سال آزمایش و بررسی طی پروژه NGSW در نهایت اسلحه تهاجمی و تیربار سبک به همراه مهمات جدید را انتخاب کرد.
در ۱۹ آوریل ۲۰۲۲ نیروی زمینی ایالات متحده آمریکا با انتشار اعلامیه ای از انتخاب طرح کمپانی سیگ سائر (Sig Sauer) برای برنامه نسل آینده سلاح جوخه که به صورت اختصار NGSW شناخته می شود خبر داد. برنامه NGSW در ژانویه سال ۲۰۱۹ با هدف یافتن جایگزینی مناسب برای تفنگ تهاجمی M4A1 و تیربار سبک M249 SAW و همچنین مهمات مصرفی آن ها یعنی کالیبر ۵.۵۶ در ۴۵ میلیمتری ناتو و به کارگیری سیستم نشانه روی با جدیدترین تکنولوژی روز بود.
نیروی زمینی ایالات متحده هدف اصلی این برنامه را عدم توانایی نفوذ مهمات ۵.۵۶ میلیمتری در جدیدترین نسل از جلیقه‌های ضد گلوله و کلاه خود مورد استفاده روسیه و چین عنوان کرده بود، موردی که در ۶۴ سال اخیر بی سابقه بوده است. به مدت بیش از نیم قرن اسلحه‌های خانواده M16 با مهمات مذکور در تمامی ارکان نیروهای مسلح آمریکا عملیاتی بوده و حال تصمیم به یک تغییر اساسی چه در زمینه نوع اسلحه و چه مهمات مصرفی آن‌ها گرفته‌اند.
از سال ۱۹۶۴ زمانی که اولین نسل از تفنگ تهاجمی M16 و مهمات ۵.۵۶ در ۴۵ میلیمتری وارد خدمت ارتش آمریکا شدند، تاکنون این سلاح و مهمات آن تغییرات و بهینه سازی های متعددی به خود دیده اند. در طول زمان و با انجام ارتقاهای مختلف سرانجام به کارباین M4A1 و مهمات استاندارد M855A1 رسیدند که به قول فرماندهان نظامی آمریکا، این سلاح و مهماتش به حداکثر توان ارتقای خود رسیده و می‌بایست با سلاح و مهمات جدید جایگزین شود.
انتخاب Sig Sauer پس بررسی و آزمایش‌های گسترده ۵ طرح مختلف از کمپانی‌های مطرح در بازه ۲۷ ماهه و با شرکت بیش از ۱۵۰۰ نفر از اعضای نیروهای مسلح آمریکا صورت پذیرفت و حاصل تجارب ارتش در نبردها و شرایط جغرافیایی گوناگون، از جنگ ویتنام تاکنون بوده است. ۲ طرحی که انتخاب شدند در نمونه تهاجمی XM5 و در نمونه تیربار سبک XM250 نام گرفتند که مهمات جدید ۶.۸ در ۵۱ میلیمتری را شلیک و به سایت چشمی کنترل آتش XM157 مجهزند.
مهمات ۶.۸×۵۱ میلیمتری
سیگ برای برنامه NGSW مهمات 6.8×51 را طراحی و تولید کرده است. این مهمات دارای طراحی ترکیبی بوده و بدون لبه چاشنی می باشند؛ در این مهمات چاشنی با استفاده از واشر به بدنه اصلی فشنگ متصل شده که دلیل استفاده از این نوع طراحی، تحمل فشار ۸۰ هزار PSI خزانه سلاح است که سبب توان نفوذ بالای آن می‌شود. قطر و طول پوکه مهمات ۶.۸ میلیمتری مشابه مهمات ۷.۶۲ میلیمتری ناتو بوده و مرمی آن از جنس فولاد ضد زنگ و بدنه پوکه برنجی است.
فولاد ضد زنگ استفاده شده قدرت استحکام تسلیم بیشتری نسبت به برنج دارد که به مهندسان اجازه استفاده از خزانه با خاصیت حداکثر میانگین فشار را می دهد. شرکت سیگ مدعی است که مهمات ۶.۸ میلیمتری تولیدی این کمپانی عملکرد بهتری نسبت به مهمات ۶.۵ میلیمتری کریدمور (Creedmoor) دارد و میزان افت گلوله در مسافت هزار یاردی (۹۱۴ متر) بین ۱.۸ تا ۲.۷ متر بوده، در حالی که ۲۰ تا ۲۵ درصد انرژی بیشتر تولید می‌نماید.
تفنگ XM5
تفنگ XM5، لگد نسبتا بالایی سلاح در زمان شلیک رگبار دارد که دلیل این امر مهمات جدید بوده که از نظر بالستیک مشابه مهمات شارژ بالا می باشد؛ زیرا همچون گلوله‌های 7.62 در 51 میلیمتری مقدار بالایی از باروت در فشنگ می‌باشد. بنابراین می توان تفنگ XM5 را علاوه بر تفنگ تهاجمی (Assault Rifle)، تفنگ میدان نبرد (Battle Rifle) نیز دانست. گلوله 6.8 در 51 بین دو گلوله 5.5 در 45 میلیمتری مربوط به تفنگ تهاجمی و گلوله 7.62 در 51 متعلق به تفنگ میدان نبرد است.
در نگاه اول XM5 نمونه‌ای از خانواده MCX ساخت سیگ به شمار می‌آید که به صورت ویژه برای برنامه NGSW ساخته شده است. قنداق آن طراحی تلسکوپی داشته و می توان ابعادش را تا ۸۲.۸۳ میلی‌متر بر اساس نیاز تیرانداز تغییر داد. دیگر خصوصیت قنداق قابلیت تاشوندگی به سمت چپ برای سهولت حمل است. اهرم ناظم آتش که در هر دو سمت سلاح در بالای بخش قبضه تپانچه‌ای تعبیه شده، زمانی که قنداق جمع شده، از سمت راست سلاح در دسترس می‌باشد.
دستگیره آتش به دو صورت تعبیه شده؛ اولین دستگیره که در محل اتصال لوله قنداق به بدنه در بالای آن قرار دارد که مشابه طراحی سری تفنگ‌های M4/16 بوده و دستگیره دیگری در سمت چپ سلاح قرار داده شده است. دو قسمت از بخش های مهم تفنگ به صورت دو سویه طراحی شده‌اند، اولین مورد اهرم رها کننده گلنگدن سلاح در زمان خشاب گذاری مجدد و دیگری اهرم رها کننده خشاب که نشان دهنده توجه طراحان به تیراندازان چپ و راست دست می باشد.
در بخش سمت راست سلاح شاهد استفاده از دستگیره کمکی مشابه نمونه به کار رفته در M16/M4 هستیم که در زمانی که گلوله به درستی در خزانه قرار نگرفته با فشار دادن آن به داخل این امر صورت می پذیرد. دریچه پوکه پران سلاح نیز به زاویه دهنده قابل تنظیم پوکه مجهز شده تا تیراندازان به خصوص تیراندازان چپ دست بابت خروج ایمن پوکه از سلاح اطمینان خاطر حاصل نمایند.
بخش دیگری که بررسی می‌کنیم بدنه بالایی سلاح است که محافظ دست سلاح از نوع Keymod بوده که به بدنه فوقانی سلاح متصل شده است. این نوع از محافظ دست‌ها نکات مثبتی چون قابلیت نصب سریع ریل پیکاتینی برای نصب تجهیزات جانبی در صورت نیاز دارند که بر خلاف ریل‌های ثابت پیکاتینی در طول زمان و در شرایط خشن جنگی آسیب کمتری در انتظار آن است و احتیاجی به خرید و استفاده از محافظ‌های ریل نیست.
مورد دیگر مثبت درباره این نوع از طراحی، لوله شناور اسلحه XM5 می باشد که باعث اصطحکاک کمتر قطعات و افزایش دقت سلاح است. مورد جالب دیگر درباره این تفنگ نصب سایت نشانه روی آهنی بر روی آن که به صورت خارج از میدان دید مستقیم نصب شده است که دلیل اصلی آن اشغال نشدن فضای ریل بالایی و وجود فضای بیشتر برای نصب تجهیزات چشمی و هدفگیری (سایت اپتیکی) یا دستگاه های نشانه روی لیزری می باشد.
مورد مثبت دیگر طراحی بدنه فوقانی و ریل بالایی نصب تجهیزات جانبی و سایت‌های نشانه روی سلاح می باشد که این ریل از قسمت فوقانی گسترش یافته، باعث تسهیل نصب سایت‌های نشانه روی شده و تسکین چشم در هنگام هدفگیری و استفاده از دستگاه‌های نشانه روی لیزری را تسهیل می دهد. رگولاتور گاز تفنگ XM5 در انتهای محافظ دست و بالای لوله قرار گرفته که فشار گاز باروت را می‌توان در دو حالت مختلف، حالت نامطلوب یا زمان استفاده از صدا خفه کن تنظیم نمود. تنظیم توسط آچار مخصوص یا در صورت نبود آن با استفاده از گلوله امکان پذیر است.
در بخش لوله اطلاعات درباره نوع آن و آلیاژ به کار گرفته شده در ساخت آن در دسترس نیست اما مهندسان سیگ به دلیل سرعت دهانه بالای مهمات ۶.۸ میلیمتری ، عمر لوله‌ای بین ۴ تا ۵ هزار گلوله برای XM5 در نظر گرفته بودند. این در حالی بود که نیروی زمینی برای برنامه NGSW عمر لوله ۶ هزار گلوله‌ای تعریف کرده بود و در کمال شگفتی در جریان آزمایش‌های صورت پذیرفته ناظران دریافتند که لوله های ساخته شده توان شلیک حداکثر تا ۱۲ هزار گلوله را دارند. لوله‌های ساخته شده برای این سلاح در ۴ اندازه مختلف ساخته می‌شوند که طول نمونه اصلی و استاندارد آن ۳۳ سانتی‌متر است.
تیربار سبک XM250
این تیربار سبک که برای جایگزینی تفنگ خودکار جوخه M249 ساخته شده دارای ویژگی‌های خاصی است که در طرح‌های قبلی یا مشابه دیده نشده بود. قنداق این تیربار از نوع ثابت بوده و از طراحی تلسکوپی استفاده می‌کند تا متناسب با نیاز تیرانداز تنظیم شود. مورد دیگر اهرم ناظم آتش آن است که نوع طراحی‌اش مشابه XM5 بوده که به صورت دو سویه طراحی شده و تیراندازان چپ و راست دست توانایی استفاده از آن را به راحتی دارند و در حالت‌های نیمه خودکار و تمام خودکار شلیک می کند.
در بخش مسلح سازی و مهمات گذاری دو ویژگی خاص برای این تفنگ خودکار تعریف شده؛ اول نوار فشنگ آن است که مجهز به قاشقک برای گلوله گذاری مجدد بدون نیاز به باز کردن دریچه محافظ است که مهمات گذاری سریع‌تر را برای تیرانداز ممکن می‌سازد. یکی از ایراداتی که درباره استفاده از ریل‌های پیکاتینی مورد استفاده در تیربارهای سبک برای نصب سایت‌های نشانه روی مطرح می‌شود این است که در زمان مسلح سازی سلاح به دلیل باز و بست کردن دریچه محافظ برای مهمات گذاری مجدد، تنظیم سایت نشانه روی نصب شده بر روی سلاح به هم خورده و تیرانداز را در ادامه مجبور به تنظیم مجدد آن می‌کند که در زمان جنگ این امر اتلاف وقت تلقی می‌شود. حال شرکت سیگ با طراحی نوار فشنگ مجهز به قاشقک خوراک دهنده این مشکل را حل کرده است.
مورد دوم کیف مهمات XM250 است که با ظرفیت‌های ۵۰ و ۱۰۰ فشنگ در دسترس بوده و طراحی آن طوری است که در جیب‌های خشاب جلیقه‌های سربازان به راحتی قابل حمل باشد و توانایی مهمات گذاری مجدد سریع را برای تیرانداز فراهم می‌سازد. لازم به ذکر است که مهمات گذاری مجدد در XM250 از سمت چپ به راست صورت می‌پذیرد و دریچه پوکه پران سلاح نیز به زاویه دهنده قابل تنظیم مجهز است که از برخورد پوکه به صورت یا بدن تیرانداز جلوگیری نماید.
در سمت راست سلاح دریچه‌ای تعبیه شده که دسترسی تیرانداز به لوله را فراهمکرده و در زمان نیاز برای تعویض آن، تیرانداز احتیاج به جدا سازی قسمت‌های محافظ دست را نخواهد داشت و این تعویض با استفاده از اهرمی که دارای طراحی قابلیت جداسازی و نصب سریع است انجام خواهد شد. رگولاتور گازی این سلاح نیز قابل تنظیم بوده و متناسب با نوع مهمات یا استفاده از صدا خفه کن SLX قابل تنظیم است. مورد مثبت دیگر این سلاح نسبت به M249 وزن آن است که 1.36 تا 2.27 کیلوگرم از M249 سبک تر می باشد.
صدا خفه کن SLX
صدا خفه کن مورد استفاده در پروژه NGSW برای تفنگ XM5 مدل SLX است که از مکانیزم C-LOK با قابلیت نصب سریع استفاده می کند. این مکانیزم به این صورت عمل می‌کند که تیرانداز ابتدا صدا خفه کن را بر روی شعله پوش سلاح قرار می‌دهد، سپس آن را به سمت عقربه های ساعت چرخانده و با چرخاندن واشر قفل کننده تعبیه شده بر روی آن بر خلاف عقربه‌های ساعت، صدا خفه کن بر روی شعله پوش قفل می‌شود.
صدا خفه کن مذکور به دلیل داشتن کانال‌های چند جریانی باعث می شود تا گاز ناشی از شلیک به صورت کنترل شده سریع‌تر خارج شده و از رسیدن ۷۰ تا ۸۰ درصد گاز سمی تولید شده هنگام شلیک به صورت تیرانداز جلوگیری می‌کند. جدا از مواردی چون کاهش گرمای ناشی از شلیک و خروج امن گاز، مورد دیگری که برای صدا خفه کن SLX قابل ذکر است قابلیت شلیک مهمات مافوق صوت با آن می‌باشد.
برنامه خرید پروژه NGSW
طبق برنامه منتشر شده توسط نیروی زمینی ایالات متحده آمریکا، این قوا قصد دارد ۱۱۱،۴۲۸ قبضه XM5 و ۱۳،۴۴۳ قبضه XM250 به همراه ۱۲۴،۷۴۹ سایت کنترل آتش XM157 خریداری نماید. روند جایگزینی سلاح‌ها و مهمات جدید با سلاح‌های کنونی نزدیک به یک دهه طول می‌کشد و فعلا خبری از سفارش آن توسط دیگر بخش‌های نیروهای مسلح نیست؛ با آن که تعدادی از پرسنل دیگر قواهای نیروهای مسلح آمریکا در طول مرحله آزمایش‌های برنامه NGSW شرکت داشتند.
با توجه به برنامه اعلام شده توسط نیروی زمینی برای خرید، بر خلاف آن چیزی برای برنامه اسلحه M16 و مهمات ۵.۵۶ میلیمتری شاهد بودیم که عجله برای وارد کردن آن به خدمت باعث ایجاد مشکلات فنی شد و در سال‌های اولیه جنگ ویتنام شرایطی سخت برای نیروهای رزمی آمریکا ایجاد کرد، این اشتباه مجددا تکرار نخواهد شد و نیروی زمینی مدت زمان زیادی برای بررسی بیشتر سلاح‌ها و مهمات و تاثیر گذاری آن‌ها در نبرد مدرن خواهد داشت.
برنامه NGSW انقلابی بزرگ در صنعت اسلحه سازی جهان به شمار می رود و همانطور که پیش‌تر اشاره شد، پس از ۶۴ سال مهمات استاندارد نیروی زمینی آمریکا سرانجام جای خود را به مهماتی جدید خواهد داد که برنامه ریزی و اجرای آن به شدت زمان‌بر و پرهزینه خواهد بود. باید دید تا پایان سال ۲۰۲۳ و تحویل اولین سری این سلاح‌ها به نیروی زمینی چه تغییراتی در انتظار این پروژه خواهد بود و آیا نیروی زمینی ایالات متحده از عملکرد سلاح‌ها و مهمات جدید راضی خواهد بود یا خیر. ناگفته نماند کمپانی معظم سیگ پس از انتقال به آمریکا، شمار زیادی از کهنه سربازان با سابقه آمریکا که سابقه خدمت در میدان نبرد را دارند و با ریز‌ترین جزئیات سلاح و مشکلات آن‌ها در ارتباط بوده‌اند را استخدام نمود تا در طراحی اسلحه جدید خود از تجارب آن‌ها استفاده و همه مشکلات موجود را مرتفع سازد.
چالش های مهم دیگری که در انتظار این پروژه خواهد بود، پذیرفته شدن آن توسط دیگر واحدهای نیروهای مسلح آمریکا در فاز کوچکتر و در فاز بزرگتر، هم‌پیمانان این کشور در پیمان آتلانتیک شمالی موسوم به ناتو هستند که می توان آن را چالشی بزرگ نامید؛ زیرا برای مهمات ۵.۵۶ میلیمتری، ۱۶ سال طول کشید تا ناتو این مهمات را به صورت استاندارد برای کشورهای اعضا بپذیرد. چشمان زیادی از فرماندهان نظامی، سیاستمداران و دوستداران اسلحه به سلاح های XM5 و XM250 و مهمات ۶.۸ میلیمتری دوخته شده و همه منتظر هستند تا بیننده این تغییر بزرگ حاصل از پروژه NGSW باشند.
کلام پایانی
با انتشار ویدیوهای آزمایش این سلاح، کارشناس‌های سلاح‌های سبک در شبکه اجتماعی یوتیوب و سایت‌های معتبر، ایرادات و سوالاتی در ذهن بسیاری درباره موثر بودن مهمات جدید پروژه NGSW ایجاد کردند که یکی از این موارد کنترل سلاح در زمان شلیک در حالت تمام خودکار یا نیمه خودکار و لگد ناشی از آن بود که این افراد بارها به آن اشاره کرده و با لگد شلیک سلاح‌هایی چون M4A1 مقایسه کرده‌اند. در این باره باید گفت فشار دهانه دو سلاح نشان می‌دهد این مقایسه به صورت کلی اشتباه است.
اسلحه M4A1 شلیک کننده مهمات استاندارد ۵.۵۶ میلیمتری از نوع M855A1 EPR با سرعت دهانه‌ای برابر ۲۹۷۰ متر بر ثانیه است و خود اسلحه M4A1 کنونی در خدمت نیروی زمینی ایالات متحده و ارتقاهایی که به خود دیده حاصل سال‌ها تجربه نیروهای نظامی این کشور در میادین جنگی مختلف بوده و این در حالی است که مهمات ۶.۸ میلیمتری سیگ سرعت دهانه‌ای بالاتر از ۳۰۰۰ متر بر ثانیه داشته و سلاح های XM5 و XM250 که حاصل پروژه طولانی مدت NGSW محسوب می‌شوند، هنوز در چرخه تکامل هستند و نمی توان به هیچ عنوان این دو سلاح را با یکدیگر مقایسه کرد. لازم به ذکر است که XM5 و XM250 به همراه مهمات ۶.۸ میلیمتری همچنان اول راه هستند و به احتمال زیاد تا زمان وارد شدن به خدمت تغییراتی گسترده و بیشتری در آن‌ها ایجاد شود.
مقاله فوق توسط استاد یوسف ریاضی‌پور، پژوهشگر و کارشناس تسلیحات سبک و انفرادی تالیف شده است.
