از دهه ١٩۵٠ میلادی تکنولوژی هوانوردی برای کاربردهای نظامی گسترش بی سابقه ای یافت . از میان دهها نوع هواپیمایی که طراحی و سپس وارد عمل شدند پاره ای از آنها اگرچه از لحاظ ظاهری شبیه شکاری یا ضربتی بودند اما در واقع هیچکدام از این دو ماموریت را انجام نمی دادند . یکی از این نوع هواپیماها ، هواپیماهای ویژه جنگ الکترونیک بود . هواپیماهایی که خدمه آن علاوه بر خلبان بودن متخصصین متبحری نیز در رشته الکترونیک و ارتباطات به شمار می رفتند و تنها سلاحی که به همراه داشتند دستگاههای گوناگون ایجاد اختلال الکترونیکی و پارازیت در سیستمهای راداری دشمن بود . ویژگی جالب این هواپیماها در این بود که آنها غالباً پیشاپیش شکاریها و هواپیماهای ضربتی به قلمرو هوایی دشمن نفوذ می کردند و پس از پایان ماموریت نیز آخرین هواپیماهایی بودند که منطقه نبرد را ترک می نمودند . هواپیماهای جنگ الکترونیک به این ترتیب نه تنها باید سیستمهای راداری دشمن را مخدوش می کردند بلکه باید با ایجاد چتر حفاظت الکترونیکی در دور خویشتن خود را نیز محافظت می نمودند . البته ناگفته نماند نبردهای هوایی در آن زمان به گونه ای صورت می گرفت که استفاده از مقرهای حاوی سیستمهای جنگ الکترونیک که به زیر بال اکثر هواپیماهای شکاری یا ضربتی نصب می شدند اجتناب ناپذیر بود با این حال از آنجا که ظرفیت این مقرها محدود و شعاع عمل آنها نیز نسبتا ناچیز بود هرگز نمی توانستند از همان قدرتی برخوردار باشند که هواپیماهای مخصوص جنگ الکترونیک از آن برخوردارند . ذکر این نکته نیز ضروری است که اصولا آموزش جنگ الکترونیک در رده های رزمی هر سه نیروی هوایی، زمینی و دریایی کلیه کشورهای جهان جزء لاینفک دروس آکادمیک نظامی به شمار می رود و هر کشور کوچک و بزرگی به فراخور تواناییها و نیازمندیهایش همواره سعی می کند به تازه ترین اطلاعات در این رشته ها دست پیدا کند . این موضوع منحصر به سالهای اخیر نمی باشد بلکه از 30 سال قبل تا اکنون به طور مداوم و مستمر در حال پیشرفت و پویایی است . شاید ذکر این مساله نیز بی مورد نباشد که در تاریخ معاصر در خلال جنگ ویتنام تا حدی و بعدها در جنگ اعراب و اسرائیل و سرانجام در گسترده ترین مورد خود طی آخرین برخوردهای هوایی اسرائیل و سوریه تکنیکهای جنگ الکترونیک به کار گرفته شد . گرچه همانگونه که اشاره رفت کم و بیش همه کشورهای جهان به شیوه های جنگ الکترونیکی آشنایی دارند با این حال هواپیماهای خاصی که صرفا برای شرکت در این نبردها طراحی شده باشند تا سال 1980 فقط در اختیار نیروی دریایی و هوایی آمریکا بود . این کشور به این منظور دونوع هواپیما یعنی EA-6B موسوم به prowler پراولر و EF-111 را در خدمت داشت . کلیات : هواپیمای EA-6B موسوم به پراولر یکی از جدیدترین و پیشرفته ترین هواپیماهای جنگ الکترونیک متعلق به نیروی دریایی آمریکا از دهه ١٩٧٠ به بعد به شمار می رفت. این هواپیما که رهاوردی از مجتمع فضایی Grumman محسوب می شد، محل استقرارش در عرشه ناوهای هواپیمابری بود که در گوشه و کنار دنیا پراکنده اند . به جای هر نوع بمب یا موشکی هواپیمای پراولر با خود لوازم و تجهیزات پیچیده الکترونیکی حمل می کرد و به عبارت صحیحتر کلیه تسلیحات تهاجمی و تدافعی آن را همین تجهیزات الکترونیکی تشکیل می دادند . در این میان تنها چیزی که این هواپیما فرو می ریخت صفحات باریکی به نام پوشال یا chaff است که موجب گمراهی رادارهای طرف مقابل می شد . پوشال یا چف شامل باریکه هایی از موادی هستند که وقتی در آتمسفر معلق می شوند به عنوان انتن کوچک دو قطبی عمل کرده و آثاری همانند هواپیما یا کشتی را در صفحه رادار به وجود می آورند و برای داشتن بهترین کارایی ابعاد آنها باید ضریبی از نصف طول موج رادار حریف باشد . این اجسام باید بسیار سبک باشند تا به آرامی سقوط نموده و مدت زیادی در رادار باقی ببمانند. برای ساختن چف در ابتدا از آلومینیوم استفاده می شد؛ اما در سالهای بعد برای این منظور رشته هایی از فایبر گلاس که بوسیله غشای بسیار نازکی فلز احاطه شده است مورد استفاده قرار گرفت . وزن تجهیزات الکترونیکی درونی هواپیمای پراولر به 8000 پوند می رسد و علاوه بر این می تواند پنج مقر خارجی به وزن کل 920 پوند حاوی سیستمهای گوناگون پارازیت انداز یا مخلوط پارازیت انداز و مخزن سوخت خارجی را نیز با خود حمل کند . سلاح اصلی : عمده ترین سلاحهای هواپیمای پراولر را سیستم جنگ الکترونیکی آن به نام AN/ALQ99E تشکیل می داد و قلب این هواپیما در این نقطه بود که می تپید . این سیستم که کمپانی Raytheon پیمانکار اصلی آن بود توسط سه اپراتور به کار گرفته می شد . در حقیقت خدمه هواپیما از چهار نفر تشکیل می شدند که دو به دو در کنار یکدیگر و در دو کابین پشت سر همدیگر هریک بر روی یک صندلی پرتاب شونده قرار گرفته اند . از این چهارنفر یک نفر خلبان، یک نفر فرمانده سیستم جنگ الکترونیک که در کنار خلبان می نشیند و دو نفر ماموران جنگ الکترونیک هستند که البته هر کدام از این سه نفر وظیفه خاص داشته و با دستگاه های معینی کار می کنند . دستگاه های ضد – ضد عمل الکترونیکی: جالب است بدانیم در هر هواپیمای پراولر 30آنتن مختلف نصب شده بود که برای جستجو، تعیین و شناسایی هدف و همچنین اختلال در هر نوع فعالیت الکترومغناطیسی طرف مقابل به کار می رفت . پاره ای از این آنتنها به دستگاههای ضد – ضد عمل الکترونیکی مربوط می شدند که وظیفه شان خنثی نمودن هر گونه فعالیت دشمن در زمینه ایجاد پارازیت بر روی هواپیماهای پراولر بود . مقرهای خارجی : پیش از این اشاره نمودیم که هر هواپیمای پراولر علاوه بر سیستم های پارازیت انداز درون هواپیما، تا پنج سیستم پارازیت انداز نیز در مقرهای خارجی خود حمل می کرد . هریک از این مقرها حاوی دو سیستم و یا به عبارتی دو فرستنده صوتی پارازیت انداز پرقدرت و یک گیرنده ردگیر و نیز تعدادی آنتن بود و هر مقر یکی از هفت باند فرکانس را می پوشاند . نحوه کار: پس از آنکه آنتنهای تجسسی حساس که در برآمدگی بالای دم عمودی نصب شده اند علائم راداری حریف را در فاصله طولانی دریافت کردند، داده های خود را به کامپیوتر مرکزی هواپیما می دادند. این کامپیوتر بلافاصله شروع به تجزیه و تحلیل آنها می نمود و نتایج بررسی خود را به صورت ارقام و آمار بر روی صفحه نشاندهنده به نمایش می گذاشت. در ضمن تمامی این اطلاعات ضبط نیز می شد . در این هنگام در حالیکه هواپیما در ارتفاع 34000 پایی در پرواز بود و فاصله اش از هدف به 2520 مایل می رسید وظیفه اش شروع می شد در این لحظه پرسنل جنگ الکترونیک باارزیابی یافته های حاصل به کمک کامپیوتر تصمیم مقتضی را در مورد نحوه مقابله با سیستمهای الکترونیکی حریف اتخاذ می نمودند و فرمانده با فشار دکمه ای پارازیت اندازهای درونی یا بیرونی هواپیما را به کار می انداخت . کامپیوتر اصلی هواپیماهای پراولر به نحوی بود که می توانست پیش از هر ماموریت و نیز در حین ماموریت بر حسب مورد برنامه ریزی شود . جاسوسی الکترونیکی: در کاربرد هواپیماهای پراولر بیش از هر چیز برای آن گردآوری اطلاعات جاسوسی از نحوه عمل دستگاه های الکترونیکی مورد استفاده دشمن اهمیت داشت . به عبارتی جاسوسی الکترونیکی یا Electronic Intelligence به عنوان عامل تعیین کننده در جنگ های الکترونیکی مطرح می شد؛ زیرا اگر مثلا اطلاعاتی از فرکانس دستگاههای الکترونیکی حریف در دست نبود هرگز نمی توان بر روی آن پارازیت انداخت . نظر به اهمیت جاسوسی الکترونیکی بود که غالبا چنانچه موردی برای استفاده از هواپیماهای جنگ الکترونیک پیش می آمد هرگز آنها به تنهایی عمل نمی کردند بلکه سازماندهی آنها بنحوی بود که مثلا در هر ماموریت تعدادی هواپیمای پراولر با اتفاق تعدادی از هواپیماهای هشدار دهنده E-2C موسوم به ( هاوک آی – Hawkeye ) و شکاریهای برتری هوایی اف 14 و نیز شکاری – ضربتی اف 18 یا اف 4 به همراه تعدادی هواپیماهای سوخت رسان KA-6 و هواپیماهای ضربتی A6 در ماموریتها به طور دسته جمعی شرکت می نمودند . مشخصات : طول : 11/18 متر ارتفاع : ٩/۴ متر فاصله دو نوک بال در حالت باز : 15/16 متر نیروی محرکه : دوموتور توربوجت ساخت Pratt & Whitney هر یک به کشش 5080 کیلوگرم استاتیک وزن ناخالص هنگام برخاستن : 27493 کیلوگرم حداکثر وزن هنگام برخاستن : 29483 کیلوگرم حداکثر سرعت گشتزنی : 972 کیلومتر در ساعت حداکثر سرعت : 1002 کیلومتر در ساعت سقف پرواز خدمتی : 11582 متر