امروزه تمامی ماهواره ها یا به وسیله موشک
در مدار قرار می گیرند و یا به وسیله شاتل تا مدار مورد نظر حمل می شوند و
سپس ماهواره از بستر مخصوص خارج و در فضا رها می شوند . در هر دو حالت
امکان قرار دادن همزمان چند ماهواره در مدار وجود دارد. به این شرط که با
فاصله زمانی رها شوند تا با یکدیگر برخورد نکنند. بسیاری از کشورها و شرکت
های جهان از موشک برای در مدار قرار دادن ماهواره های بزرگ و سنگین خود به
عنوان یک روش معمول ، اقتصادی و لمن استفاده می کنند.
کار پرتاب ماهواره از پیچیده ترین کارهایی است که بشر تا به امروز موفق به
انجام دادن آن شده است. با هم نگاهی اجمالی و ساده به آن خواهیم داشت.
در بیشتر پرتاب ها ، موشک آماده پرتاب ، مستقیم به سمت بالا نشانه گیری می
شود. این باعث می شود که ماهواره بر بتواند با بیشترین سرعت و کمترین مصرف
سوخت ممکن عرض اتمسفر را طی کند. : برای قرار دادن یک ماهواره در مدار، به
نیروی بسیار زیادی نیاز است. این نیروی عظیم را ماهواره بر (موشک حامل)
تولید می کند. ماهواره برای قرار گرفتن در مدار باید در ارتفاعی حدود 200
کیلومتر از سطح زمین به سرعتی بالاتر از 29000 کیلومتر در ساعت برسد.
ماهواره برها به شکل موشک های چند مرحله ای، با سوزاندن سوخت شیمیایی،
انرژی لازم برای بردن ماهواره به مدار زمین را فراهم می کنند. در نخستین
گام، پیشران موشک (موتور) روشن شده، نیروی بالا برنده فراهم می شود. با
ایجاد نیروی بالابرنده، ماهواره بر به همراه مخازن سوخت و ماهواره ای که با
خود دارد، از زمین جدا شده، به سوی آسمان حرکت می کند.
بعد از اینکه موشک شلیک شد ، مکانیزم
کنترل موشک، سیستم داخلی هدایت را به کار می گیرد تا با استفاده از آن
تصحیح ها ی لازم محاسبه شوند تا تغییرات در نازل موشک (خروجی موتور) برای
ماندن در مسیر پرواز اعمال شود. این قسمت یکی از دقیق ترین و حساس ترین
مراحل پرتاب ماهواره است. علاوه بر موتور اصلی (که به نظر می رسد تنها
موتور باشد) موتورهای دیگری بر روی ماهواره بر وجود دارد که به تصحیح مسیر،
سرعت و جهت پرواز می پردازند.
در بیشتر موارد ، برنامه ریزی می شود تا موشک به طرف شرق حرکت کند . به
دلیل اینکه چرخش زمین به سمت شرق است به پرتاب موشک کمک خواهد کرد و یک
رانش اضافی به آن خواهد داد. این رانش به سرعت چرخش خطی زمین در آن نقطه
بستگی دارد. بیشترین سرعت مربوط به خط استوا می باشد و با فاصله گرفتن از
خط سرعت چرخش نیز کاهش می یابد. برای مثال : یکی از مراکز پرتاب ماهواره
متعلق به مرکز فضایی کندی در مختصات جغرافیایی 28 درجه 36 دقیقه 29.7014
ثانیه شمالی واقع شده است. تفاوت سرعت زمین در خط استوا و این نقطه حدود
144 مایل بر ساعت است. با توجه به اینکه سرعت موشک ها به چندین هزار مایل
بر ساعت می رسد شاید به نظر آید که 144 مایل چرا باید مهم باشد؟ جواب
اینجاست که وزن موشک و محموله آن بسیار زیاد است. برای مثال در 11 فوریه
2000 وزن شاتل فضایی ایندیور به همراه محموله راداری آن به 2000 تن می
رسید. این وزرن نیاز به نیروی عظیمی دارد تا به سرعت 144 مایل بر ساعت برسد
و همین طور میزان قابل توجهی سوخت. پس می توان گفت که پرتاب از استوا خیلی
تفاوت می کند.
در نخستین گام، پیشران موشک (موتور) روشن شده، نیروی بالا برنده فراهم می
شود. با ایجاد نیروی بالابرنده، ماهواره بر به همراه مخازن سوخت و ماهواره
ای که با خود دارد، از زمین جدا شده، به سوی آسمان حرکت می کند. پس از این
که سامانه ی پیشران، تمام سوخت را سوزاند، بخش نخست از بدنه ی موشک جدا می
شود و به زمین سقوط می کند.
در گام دوم، سامانه ی پیشران مرحله ی دوم روشن می شود و چون موشک سبک تر
شده، با سرعت بیش تری ماهواره را به ارتفاع بالاتر و برای قرار دادن در
مدار به پیش می راند. به همان ترتیب و با پایان یافتن سوخت، مرحله ی دوم
نیز از دیگر اجزای موشک جدا می شود و بسته به مأموریت ماهواره بقیه مراحل
انجام می گردد.
برای مثال اگر ماهواره از نوع ماهواره های زمین آهنگ باشد باید در ارتفاع
35000 کیلومتری قرار بگیرد. برای این گونه از ماهواره ها گام (مرحله ی)
سومی نیز نیاز است تا ماهواره به مدار مورد نظر حمل شود.
پس از اینکه موشک به ارتفاع مورد نظر رسید
سیستم هدایت موشک، موتور های کوچکی را روشن می کند ، فقط به اندازه ای که
ماهواره را در حالتی افقی قرار دهد.سپس ماهواره را که تا قبل از این زیر
پوشش مخصوصی در دماغه موشک قرار داشت تا از حرارت عبور از اتمسفر در امان
بماند ، رها می کند.در این لحظه دوباره موتورهای کوچکی روشن می شوند تا بین
ماهواره بر و ماهواره فاصله مطمئنی به وجود آید. ماهواره بر به طرف زمین
سقوط خواهد کرد و ماهواره به وسیله موتورهای پایدار کننده در مدار خود باقی
خواهد ماند.
۹۱/۰۴/۲۱
۰
۰
مصطفی نداف