پیشینههنگامی که نیروی هوایی ایالات متحده اقدام به طراحی و ساخت بمب افکن سنگین و دوربرد B-70
نمود، این بمبافکن مافوقصوت که جهت بمباران هستهای اتحاد شوروی ساخته
شده بود، قادر بود به راحتی و با سرعت 3 ماخ (به صورت مداوم) و در ارتفاع
70000 فوتی (حدود 21 تا 22 کیلومتری سطح زمین)
پرواز نماید. به همین منظور، اتحاد شوروی دست به طراحی جنگندهای شکاری -
رهگیر زد که قادر به پرواز با سرعت بسیار زیاد و ارتفاع خیلی بالا بود.
هرچند پروژة ساخت بمبافکن بی70 سرانجام در آمریکا کنار گذاشته شد، ولی برنامة ساخت جنگندهء شکاری - رهگیر MiG-25 Foxbat در شوروی ادامه یافت و سرانجام منجر به ساخت سریعترین و بلندپروازترین جنگندهء جهان گردید.میگ25 فقط برای نبرد دور هوایی در ارتفاع بسیار بالا طراحی شده بود
و در ارتفاع پائین به طرز وحشتناکی ناموفق و شکننده بود. اگرچه ماموریت
شناسایی و پدافند هوایی در طراحی مدلهای میگ25 مد نظر بوده است، ولی برد
پروازی این جنگنده، به دلیل بهرهگیری از موتورهای غولپیکر و پرمصرف
توربوجت، همواره محدود مانده است. به همین دلیل، بعدها شرکت میگویان گیرویچ
دست به ساخت نمونة اصلاح شدة میگ25 زد که میگ31 نامیده میشود. میگ-31
جنگندهای است با قابلیتهای اصلاح شده در جهت شرکت در تمام عملیاتهایی که
جنگندههای شکاری در آن شرکت میکنند: هم ارتفاع پائین و هم ارتفاع خیلی
بالا. همچنین میگ25 نمیتواند بیش از 2 دقیقه با سرعت بیش از 3 ماخ و در ارتفاع بسیار بالا پرواز نماید، زیرا در غیر این صورت، موتورهایش دچار واماندگی (Stall) شده و هواپیما از کنترل خلبان خارج میشود، ضمن اینکه پس از چنین پروازی، یا باید موتورها تعمیر اساسی شوند یا با موتور نو تعویض گردند. این نقیصه بنا به ادعای شرکت میگ، در مدل میگ31 برطرف شده است؛ نکته جالب دیگر این است که خلبانان میگ25 و میگ31 لباسی مشابه لباس فضانوردان میپوشند.میگ25 تحمل فشار g بیش از 4.5 برابر را نداشت و در صورت قرار گرفتن در موقعیت داگفایت که مستلزم انجام مانورهای سنگین بود، نمیتوانست مانند شکاریهای نسل قبل خود نظیر میگ-19 یا میگ-21
با دشمن درگیر شود؛ انجام مانورهای سنگین باعث خسارت و نهایتن متلاشی شدن
جنگنده میشود و اگر بدنهاش نیز متلاشی نشود، جنگافزارهای نصب شده بر زیر
بالها – نظیر موشکهای هوا به هوا – کنده میشوند. برای مثال کافی است بدانید جنگندة «اف4 فانتوم» تا فشار 7 برابر g و شکاری رهگیر «اف14 تامکت» تا فشار 9 برابر g را تحمل میکنند؛ بنابراین میگ25 در ارتفاع و سرعت پائین، به راحتی شکار جنگندههای معمولی نظیر F-5 و F-4 میشود.میگهای
25 عراقی در زمان جنگ با ایران نیز بارها در نبردهای هوایی، شکار
جنگندههای ایرانی شدند. برای نمونه در یکی از عملیاتها یک هواپیمای اف-5
متعلق به پایگاه دوم شکاری تبریز در یک داگفایت به راحتی و با آتش مسلسل، میگ 25 عراقی را در حومهء تبریز هدف قرار داد و ساقط کرد.
این اتفاق پس از آن رخ داد که میگهای25 عراقی، بارها هواپیماهای مسافربری و
غیرنظامی را که از طریق مرز ترکیه عازم خارج از کشور بودند مورد تحدید
قرار داده بودند و در یک مورد نیز هواپیمای حامل وزیر خارجة الجزایر را که
از دیدار با مقامات ایرانی به کشورش بازمیگشت هدف قرار دادند و باعث کشته
شدن تمامی سرنشینان آن شدند. همچنین یکی از دلائلی که باعث شد شاه فقید ایران، اقدام به خرید اف-14 بکند، پرواز گاه و بیگاه میگهای25 اتحاد شوروی و انجام عملیات جاسوسی و عکسبرداری آنان در فضای ایران بود.اولین نمایش عمومیوابستة هوایی ناتو به سال 1967 و به هنگام مراسم روز نیروی هوایی در پایگاه Domodedovo
در نزدیکی مسکو، مبهوت یک جتگندة دو موتوره که میان دو جت میگ21 پارک شده
بود گشت. هیچ کدام از افسران باتجربهای که در آنجا حضور داشتند چنین
جنگندة بزرگی را تا آن موقع ندیده بودند، جنگندهای با ابعاد عظیمی چون دو
سر بال 45 فوت (14 متر)، طول 78 فوت (24 متر) و ارتفاع 20 فوت (6 متر)
نمیتوانست از دیدگان پنهان بماند. غروب همان روز، افسران عالیرتبة ناتو،
اطلاعات محرمانه را گزارش نمودند. آنها هنوز نمیدانستند که شوروی چه نوع
هواپیمایی تولید کرده است. آنها این هواپیما را میگ23 با نام مستعار Foxbat نامیدند. ولی به سختی میشد باور کرد که این میگ23 جدید، از خانوادة معروف میگ21 باشد.در
سالهای بعد، فاکسبت بر روی تمام اروپا و آمریکا پرواز کرد بدون آنکه کسی
چیزی بداند؛ اما مورد شگفتآور دیگر در مورد این جنگنده، استفاده از یک نوع
موشک اصلاح شده (یا موشک کروز) به جای موتورهای این هواپیما بود. در یکی
از روزهای سال 1972 (برابر 1349 خورشیدی) دو فروند فاکسبت که خلبانان روسی
هدایت آنها را بر عهده داشتند از پایگاهی در مصر به پرواز درآمدند و با
سرعت 2.5 ماخ بر فراز منطقهء شرمالشیخ (آن زمان در کنترل اسرائیل بود)
پرواز کردند. نیروی هوایی اسرئیل با جنگندههای F-4E
سعی کرد با آنها درگیر شود، اما تصویری که از دو فروند فاکسبت بر روی
رادار زمینی اسرائیل نقش بسته بود، بدون درنگ از صفحه ناپدید شدند.فرماندهان
ناتو به زودی متوجه شدند این پرنده، میگ23 نیست. در سپتامبر 1976 (شهریور
1353) آنها به طور اتفاقی به این جنگنده دست پیدا کردند و به نکات آن از
نزدیک پی بردند. ویکتور بلنکو
، خلبان ناراضی روس، با جنگندهاش به درون دفاع هوایی ژاپن نفوذ کرد، در
حالی که تنها برای 60 ثانیه پرواز دیگر، سوخت داشت. وی ادعا کرد شکاریهای
روس در تعقیبش هستند. مهندسین ناتو جهت جداسازی قطعات میگ25 (اطلاع از
جزئیات فنی) به سمت آن هجوم آوردند اما بسیار متعجب گشتند: قطعات این
جنگنده با دست جوشکاری شده بودند؛ به جای استیل از نیکل استفاده شده بود.
بهترین متخصصین ناتو نتوانستند بدانند در جستجوی چه هستند؛ چرا آنها
نتوانستند به جزئیات درون آن دست یابند؟ زیرا در آن هنگام مسئولین خشمگین
مسکو، خواستار بازگرداندن هواپیمایشان بودند. قطعات میگ25 به صورت جداشده،
در بستهبندی به وسیلة هواپیمای باری به مسکو بازگردانده شد. (برخی بر این
عقیده بودند که مهندسین شوروی، به عمد بلنکو را به پناهندگی در غرب وادار
ساختند تا بدین وسیله، با تکنولوژی برتر خود، غرب را بترسانند.)میگ25 ویکتور بلنکو، توسط هواپیمای باربری C-5 آمریکایی در فرودگاه مسکو، تحویل مقامات روس میشود (1976)میگ25 یک جنگندهء شناسایی و جاسوسی تا رهگیری موفقبه دنبال تصمیم کنگرهء ایالات متحده به تاریخ 31 جولای 1960 جهت تامین بودجه به منظور طراحی و ساخت بمب افکن مافوق صوت XB-70 Valkyrie،
مقامات بلندپایه اتحاد شوروی دریافتند که فاقد یک رهگیر توانمند جهت حمله
به هدفی که دارای سرعتی در حدود 3 ماخ و ارتفاع پروازی در حدود 80 هزار فوت
میباشد، هستند. میگ-25 در پاسخ به چنین تهدیدی طراحی شد و اولین هواپیمای پیش نمونه به نام Ye-266، نخستین پروازش را به تاریخ آوریل 1965 به انجام رساند. تولید انبوه میگ25 که با کد Foxbat-A شناخته می شد، به سال 1969 آغاز گشت و میگ25 در نهایت به سال 1973 به طور رسمی وارد خدمت گردید.بعدها
آشکار شد که میگ25 با وزنی در حدود 40 تن، یک هواپیمای بسیار عالی جهت
ماموریتهای شناسایی به شمار میرود و گونهء شناسایی- جاسوسی این هواپیما بر
اساس نمونهء دوسرنشینهء جنگندهء میگ25 طراحی و ساخته شد. در مجموع، بیش از
200 نمونه از میگهای25 شناسایی، در گونههای مختلف، بین سالهای 1969 تا
1977 ساخته شدند که عمدهترین کاربر میگهای25، رژیم بعث عراق بود.میگ25: بازندهای بزرگ در نبردهای هواییجنگندههای MiG-25B
با خلبانان و تکنیسینهای فنی روس، از اواخر سال 1975 توسط سوریه عملیاتی
شدند. به تاریخ 13 فوریه 1981، دو فروند جنگندهء شناسایی اسرائیلی RF-4E
که در ارتفاع بالایی بر فراز لبنان عملیات شناسایی انجام میدادند،
خلبانان میگهای25 سوری را به طمع انداختند تا با آنها درگیر شوند؛ اما در
حالی که دو میگ25 سوری در حال صعود ارتفاع و نزدیک شدن به دو RF-4E
اسرائیلی بودند، خلبانان اسرائیلی به واسطهء سیستمهای گیرندهء پیشرفتهء
موجود در هواپیمایشان، از حضور میگها آگاه گشته و به وسیلهء رهاسازی
فریبندههای Chaff و ایجاد اغتشاش به وسیله غلافهای ضدالکترونیک ECM، رادار میگهای25 را از کار انداختند،
با این اوضاع، بازهم خلبانان سوری سعی کردند تا جنگندههای اسرائیلی را
هدف قرار دهند، اما غافل از اینکه گرفتار دام پیشبینی شدهء شکاریهای
اسرائیلی گشتهاند، زیرا دو جنگندهء شکاری F-15A اسرائیلی با کمک راهنماییهای رادار زمینی و همچنین گشت هوایی رادار پرندهء E-2C با دو موشک AIM-7F Sparrow
میگهای25 سوریه را هدف قرار دادند. یک فروند از میگهای25 سوری، در آسمان
هدف قرار گرفت و متلاشی شد اما دیگری آسیب دید ولی توانست از مهلکه فرار
کند اما بر طبق گزارش منابع اسرائیلی، این واقعه که به تاریخ 29 جولای
1981 روی داده است باعث سرنگونی هر دو میگ25 گشته است. همچنین به تاریخ 31
آگوست 1983، یک میگ-25 سوری دیگر نیز هدف سامانهء ضدهوایی بهینهسازی شدهء Hawk اسرائیلی هدف قرار میگیرد؛ این خبر نیز توسط خلبان شکاری F-15A اسرائیلی حاضر در منطقه تایید میگردد.MiG-25RUمیگهای25
شوروی از اواخر دههء 1970، پروازهای شناسایی خود را در ارتفاع 65 هزار
فوتی و با سرعت 2.5 ماخ بر فراز دریای مازندران آغاز کردند تا بتوانند از
پایگاه شکاری خاتمی در نزدیکی اصفهان که به تازگی به عنوان محل استقرار
جنگندههای بسیار پیشرفتهء اف14 تامکت ایرانی درنظر گرفته شده بودند، عکاسی
کرده و کسب اطلاعات نمایند. با این حال، این عملیات روسها به یکباره متوقف
گردید، زیرا تامکتهای ایران به واسطهء موشکهای فونیکس ساخت هیوز، به راحتی
قادر به حمله و ساقط کردن میگهای25 روسی بودند.در
طول جنگ ویرانگر 8 سالهء ایران و عراق، میگهای25 شناسایی عراق، پروازهای
شناسایی متعددی را بر فراز ایران به انجام رساندند. لیبی نیز از میگهای25
شناسایی خود بر فراز کشور چاد و تونس استفاده میکرد؛ این هواپیماها از
فرودگاه «اوکبا بن نافی» (Okba Ben Nafi) که توسط ایالات متحده به طور رسمی به نام پایگاه هوایی ویلوس (Wheelus) شناخته میشد، انجام میپذیرفتند.وضعیت مبهم و افسانهای میگ-25 فاکسبت، با پرواز یک خلبان میگ25 روسی به نام ویکتور بلنکو با هواپیمایش که از نوع Foxbat-A بود، آشکار گردید. این خلبان روس، با یک فروند MiG-25P به فرودگاهی در جزیرهء هوکایدو ژاپن فرار کرد و به غرب پناهنده شد.My
God! Look what this thing is made of! Why, the dumb bastards don't have
transistors; they're still using vacuum tubes! These engines are
monsters! Maybe the Soviets have a separate refinery for each plane!
Jesus! See these rivet heads sticking out, and look at that welding!
They did it by hand! Hell, the pilot can't see a thing unless it's
practically in front of him! This contraption isn't an airplane; it's a
rocket! Hey, see what they've done here! How clever! They were able to
use aluminum! Why didn't we ever think of that? How ingenious! It's
brilliant!بررسیهای
نزدیکی که توسط کارشناسان آمریکایی بر روی میگ25 مذکور انجام گرفت،
نشاندهندهء این بود که اساس این هواپیما بر استانداردهای غربی بنا گشته
است، موتورهای آن عطش فوقالعادهای برای مصرف سوخت دارند و هواپیما دارای
آویونیکی بسیار ابتدایی و دور از انتظار است. اگرچه میگ25 به راحتی قادر
بود به سرعت 3 ماخ دست یابد، اما به طور آشکاری در زمینهء انجام مانور در
سرعتهای بالا بسیار ناتوان بود و موتورهای غولپیکر توربوجت R-15BD پس از چنین پرواز پرسرعتی، نیاز به تعمیر اساسی و یا تعویض پیدا میکردند.هرچند
که در سال 1991، هند و پاکستان، توافقنامهء عدم تجاوز به حریم هوایی
کشورهای یکدیگر را به امضاء رسانده بودند، اما همانند سایر توافقات
بینالمللی، هنگامی که یکی از دو طرف درخواست لغو آن را نماید، طرف دیگر چه
کاری از عهدهاش بر میآید. به تاریخ می 1997، آشکار گردید که یک فروند MiG-25RB
نیروی هوایی هند، پروازی شناسایی بر فراز اسلامآباد و پاکستان انجام داده
است. این هواپیما با سرعتی زیرصوت و در ارتفاع حدد 65 هزار فوتی وارد
آسمان پاکستان گردید و توسط رادارهای پاکستان نیز شناسایی نشد. سپس با عبور
از قسمت عمدهای از فضای پاکستان، اقدام به عکسبرداری از مناطق استراتژیک
حومهء پایتخت نمود و بعد از آن نیز با آسودگی خاطر به پایگاهش در هند
بازگشت. شاید با این اقدام هندیها، دماغ پاکستانی به خاک مالیده شده باشد،
زیرا خلبان هندی به هنگام بازگشت، تصمیم گرفت با روشن کردن پسسوز
موتورهای قدرتمند میگ25 خود، با سرعتی فراتر از 2 ماخ پرواز نماید و باعث
شکسته شدن دیوار صوتی در اسلامآباد و شنیده شدن صدایی بسیار سهمگین در این
شهر شود. تعداد از جنگندههای اسکرمبل (آمادهء پرواز) F-16A
پاکستان، مجهز به موشکهای سایدوایندر، جهت رهگیری، سریعن به هوا برخاستند،
اما به هیچ وجه قادر نشدند به هواپیمایی که با سرعت بیش از 2 ماخ و در
ارتفاعی بالاتر از 65 هزار فوت در حال پرواز بود، نزدیک شوند.در
حالی که میگهای25 روسیه از رده خارج میگشتند، تعداد 15 فروند از آنها
هنوز در خدمت نیروی هوایی روسیه باقی ماندند که همگی از نوع MiG-25BSh یا Foxbat-D بودند، که به سامانهء عکاسی پرقدرت SLAR از نوع Shampol یا Ramrod مجهز بودند.پس
از روسیه، نیروی هوایی هند نیز برآن گردید تا میگهای25 خود را از رده خارج
سازد. امروزه تعداد قابل توجهی از میگهای25 در خدمت کشورهای عربی گوناگون
نظیر الجزائر، سوریه و عراق قرار دارند؛ اگرچه در شرائطی بسیار نامطلوب،
تعمیر و نگهداری میشوند و تهیهء قطعات یدکی برای آنها با دشواریهای
بسیاری انجام میپذیرد اما کسی از تعداد عملیاتی این هواپیماها آمار دقیقی
در اختیار ندارد.در جریان جنگ دوم خلیج فارس، نیروی هوایی عراق بر آن شد تا تعدادی از هواپیماهای خود را مخفی نماید که جنگندههای MiG-25R
نیز از آن جمله بودند؛ این هواپیماها، زیر چندین تن شن و خاک مدفون گشتند.
با آشکار شدن مکان مخفی شدهء این جنگندهها، شماری از آنها در پایگاه
هوایی التقدم
در غرب بغداد از زیر خاک بیرون آورده شدند که پایان بسیار غمانگیزی برای
این هواپیماهای افسانهای به شمار میرفت. البته با مساعدت نیروی هوایی
ایالات متحده، شماری از این جنگندها، زندگی تازهء خود را در موزهء نیروی
هوایی ایالات متحده آغاز کردهاند.
۹۱/۰۱/۲۴
۰
۰
مصطفی نداف