اصولا سه راه جهت خلبانی هواپیماهای مسافربری وجود دارد:
راه اول: بیشتر مربوط به شرکت های هواپیمایی متعلق به دولت ها مانند «ایران ار» خودمان است، با یک آگهی در روزنامه ها شروع می شود و داوطلب پس از آزمایش های مختلف پزشکی و هوش انتخاب شده و پس از گذراندن دوره خلبانی شخصی و بازرگانی برای پشت سر گذاشتن دوره های ATPوارد مراحل بعدی می شود و تمام دوره ها را یا در مدارس خلبانی یا در همان شرکت هواپیمایی طی می کند.
راه دوم: شما ابتدا خلبان نیروی هوایی در یکی از کشورهای جهان می شوید و پس از کسب تجربه و سپری کردن مدت زمان کافی و اخذ گواهینامه های لازم از نیروهای هوایی بیرون آمده و به یک شرکت هواپیمایی می پیوندید. فقط باید عادات گذشته خود مانند معلق زدن با هواپیما و دور با زاویه درجه را فراموش نمایید در غیر این صورت اخراج خواهید شد! البته ساعات پرواز نظامی شما نیز معمولاً نصف حساب خواهد شد.
راه سوم: در حالی که در دو روش فوق پول پروازهای شما را کسی دیگر می پردازد، در طریقه سوم پول پروازها حداقل تا زمانی که بتوانید یک کار خلبانی بیابید به عهده خودتان خواهد بود. در ایالات متحده اکثر خلبانان مسافربری از طریقه دوم و سوم خلبان می شوند و روش اول تقریباً وجود ندارد. حالا فرض کنیم که شما بخواهید از راه سوم خلبان بشوید و پول کافی برای انجام این کار را نیز داشته باشید. ببینیم که در چه مدت می توانید این مسیر را طی کنید. دقت نمایید که در دنیا دو سازمان، مقررات گواهینامه خلبانی را صادر می کنند. در ایالات متحده سازمان فدرال هواپیمایی ای FAA و در سایر نقاط دنیا سازمان بین المللی هوانوردی ICAO، آنچه که در ادامه می خوانید با مقرارت FAA هماهنگی دارد و با CAO کمی متفاوت است.
مرحله اول گواهینامه شخصی PPL) Private Pilot License)
حداقل ساعات لازم 40 ساعت ولی اغلب کار به 55 الی 65 ساعت می کشد. اگر هفته ای چهار بار پرواز کرده و کلاس هم بروید، می توانید در 3 تا 5 ماه این مرحله را به اتمام برسانید. با تلاش زیاد در دو ماه نیز می توانید این کار انجام بدهید. برای مخارج پرواز 100 الی 200 هزار تومان (بستگی به مکانی دارد که در آن به سر می برید) در ساعت پول کنار بگذارید. بعد از اخذ این گواهینامه می توانید دوستان را در هوای خوب با خود همراه کنید ولی پولی بابت پرواز نمی توانید دریافت کنید!
مرحله دوم اجازه پرواز کور (Instrument Rating)
حداقل ساعت لازم 40 ساعت ولی اغلب کار به 70 الی 75 ساعت می کشد، زمان لازم نیز مانند گواهینامه شخصی است. بعد از دریافت این اجازه نامه، شما شب ها و در هوای ابری نیز می توانید پرواز نمایید.
مرحله سوم گواهینامه بازرگانی CPL) Commercial Pilot License)
حداقل زمان لازم، ده ساعت پرواز با هواپیمای چرخ جمع شو و هواپیمایی است که زاویه ملخ آن متغیر باشد. در عمل کار بین 10 الی 20 ساعت انجام می شود. در حالت عادی یک ماه برای این مرحله وقت لازم است و در حالت فشرده دو هفته. تا اینجای کار، فقط باید از جیب خرج کنید و نمی توانید حقوقی دریافت نمایید، ولی پس از دریافت CPL می توانید با هواپیمای یک موتوره پرواز کرده و مسافر بزنید!
مرحله چهارم اجازه پرواز هواپیمای چند موتوره Multi – Engine Rating
اگرچه این مرحله حداقل ساعت ندارد ولی در عمل به 15 الی 20 ساعت پرواز احتیاج دارد و در حالت فشرده در یک هفته و حالت عادی کار، سه هفته است. حالا شما می توانید با هواپیمای کوچک چند موتوره، مسافر نیز حمل نموده و پول بگیرید.
مرحله پنجم گواهینامه معلم خلبانی Certified Flight Instructor Certificate
با اینکه باز هم حداقل زمانی وجود ندارد ولی در عمل 15 الی 20 ساعت وقت لازم است که دریافت آن بین دو تا چهار هفته زمان می برد.
برای قبولی در امتحان بین 75 الی 100 ساعت درس باید بخوانید. اگر چه این مرحله کمک بزرگی است ولی جزء ملزومات برای مدارک بالاتر نیست. با داشتن این گواهینامه و پرواز دادن شاگردها شما ساعت پرواز خود را بالا می برید. شرکت های هواپیمایی ایالات متحده ابتدا از شما در شرکت های اقماری خود که پروازهای کوتاه مدت با هواپیماهای زیر 100 نفر را انجام می دهند یا با هواپیماهای ملخی چند موتوره معروف به (Regional Jet) به عنوان کمک خلبان استفاده می کنند و بعد که ساعات پرواز و مهارتتان بالا رفت. به عنوان کاپیتان استخدام می شوید. البته حقوق زیادی برای این کار نمی دهند زیرا می دانند که شما می خواهید ساعت پروازتان را بالا ببرید یعنی آنها به شما احتیاج دارند و شما به آنها. برای استخدام به عنوان کمک خلبان بین 300 الی هزار ساعت (بسته به شرکت هواپیمایی و بازار فراوانی یا کمبود خلبان) پرواز لازم دارید.
پس از کاپیتان شدن در جت های RJ و کسب تجربه، شرکت هواپیمایی شما را به قسمت اصلی پروازی خود که معمولاً هواپیماهای بوئینگ و ارباس بوده فرستاده و شما با کمک خلبانی بوئینگ 737 یا ارباس 319 شروع می کنید. به همین ترتیب پس از کسب تجربه کافی کاپیتان 737 شده سپس کمک خلبان 757، بعد کاپیتان 757 و سپس خلبان جت پهن پیکر 767 و بعد کاپیتان آن می شوید. البته تمام مسیر برای شما تضمین نشده و باید جوهر خود را نشان بدهید. بارها کمک خلبانی را دیده ام که سن آنها از کاپیتان همان هواپیما بیشتر است، این به شما می گوید که بعضی ها مسیر را سریع تر طی می کنند و بعضی ها کندتر.
توجه کنید در حالت اول و دوم که شرکت هواپیمایی یا نیروی هوایی خرج شما را می دهد فقط افرادی که از نظر پزشکی کامل هستند قبول می کنند، در حالت سوم که شما خرج خود را می دهید، می توانید از عینک استفاده کرده و یا تمام دندان هایتان پر شده باشد. تنها باید مقررات پزشکی FAA را که سه درجه بوده کسب کنید. درجه سوم برای گواهینامه شخصی، درجه دوم برای گواهینامه بازرگانی و درجه اول برای خلبانان خطوط هواپیمایی ATP بسیاری از خلبانان حتی با دید عالی بالاخره در سن چهل تا پنجاه سالگی از عینک استفاده می کنند پس عینکی بودن مشکلی نیست ولی وقتی یک شرکت هواپیمایی مثل «ایران ار» یا نیروی هوایی می خواهد افرادی را استخدام کند، فرضیه اش این است که حالا که داوطلب فراوان است پس بگذارید کسی را انتخاب کنید که نه عینکی باشد و نه دندان خراب داشته باشد، به عبارت دیگر، سالم ترین نفرات.
در بعضی از شرکت های ایالات متحده ترتیب پیشرفت خلبانان کمی با آن چه ذکر شد متفاوت است یعنی شما از یک خلبان 737 به کمک خلبانی 757 رفته و سپس کاپیتان 737 و بعد کاپیتان 757 شده کمک خلبان کم خلبان 767 و سپس کمک خلبان 777 و بعد بر می گردید و می شوید کاپیتان 767 و بعد کاپیتان 777. در نیروی هوایی ایالات متحده داوطلبان خلبانی باید لیسانس داشته باشند و دیپلم قابل قبول نیست. ممکن است چنین قانونی برای شرکت های هواپیمایی نیز وجود داشته باشد. برای دریافت گواهینامه شخصی شما باید 17 سال کامل داشته و نداشتن یک چشم و داشتن پای مصنوعی نیز مانعی نیست.
ولی اگر شما جزء ده درصد از مردانی هستید که نوعی کوررنگی موسوم به Green & Red Deficiency دارید یعنی رنگ های مشتق از قرمز و سبز را به زحمت می بینید، تنها می توانید گواهینامه شخصی بگیرید و فقط در طول روز پرواز کنید. بسیاری که دچار این مشکل هستند تا روزی که برای این مسئله آزمایش نشده اند (دفترچه ای که باید رنگ ها را در آن بخوانید) خود از آن خبر ندارند.
خلبان شدن، افتخاری است که از هزار نفر نصیب یک نفر می شود و وقتی شما هنر خلبانی خودرا با کمی بدشانسی یعنی خاموش شدن دو موتور بوئینگ 757 «یواس ارویز» به علت ورود پرنده به موتورها به آزمایش گذاشته و در رودخانه «هادسن» نیویورک هواپیما را بسلامت می نشانید ناگهان سیل پول و افتخار نصیب شما می شود. در مراسم تحلیف رئیس جمهور کشورتان در محل مهمانان ویژه می نشینید و برای نوشتن دو کتاب در مورد زندگی خود و این که چگونه تصمیم گرفتید هواپیما را در رودخانه بنشانید صدها هزار دلار پیش دریافت می گیرید و برای هر سخنرانی به شما هزاران دلار پول خواهند داد. آن طرف سکه خلبانانی هستند که با اشتباه، جان خود و صدها مسافر را به خطر انداخته و بالاترین قیمت یعنی جانشان را در این راه می پردازند.
در هر صورت به خاطر داشته باشید که اگر می خواهید خلبان هواپیمای مسافربری بشوید، طبق قوانین FAA آنگه که به کمال می رسید یعنی در روز پایانی 60 سالگی، شما را بازنشسته کرده و از آن پس دیگر نمی توانید هواپیمای مسافربری را برانید.
نوشته: مهندس فرهاد کاشانی
