وب‌سایت «آچ آی ساتن» آورده است که در حال حاضر چهار کشور آمریکا، روسیه، کره شمالی و اسرائیل برنامه‌های مدونی را برای بهره‌گیری از پستانداران آبزی دنبال می‌کنند.
مهم‌ترین پستاندارانی که در چهار نیروی دریایی مذکور برای مأموریت‌های نظامی به‌کار گرفته می‌شوند، عبارتند از دلفین به ویژه دلفین پوزه‌بطری، نهنگ‌های بلوگا (یا نهنگ سفید، به طول حدود پنج متر و وزن تقریبی پنج تن)، فُک و شیردریایی.
مأموریت‌های پستانداران آبزی
۱) ممانعت از خرابکاری
پستانداران آبزی مانند سگ‌های نگهبان از نزدیک شدن افراد غیرمجاز به بنادر، اسکله‌ها یا ناوهای در لنگر جلوگیری می‌کنند. در این راستا، یکی از مأموریت‌های این پستانداران پیدا کردن شناگرها و غواصان دشمن است.
از آنجا که این پستانداران قادر به تشخیص دوست از دشمن نیستند، به نحوی تربیت می‌شوند که فقط محل حضور و فعالیت غواصان را آشکار کنند. بدین معنی که یک پستاندار آبزی مانند دلفین، یک وسیله کوچک به پشت غواص می‌چسباند که به راحتی قابل جدا شدن نباشد، وسیله‌ای که به یک بویه یا جسم شناور متصل است و پس از مدت کوتاهی منفجر می‌شود و محل غواص متجاوز را آشکار می‌کند.
به نحوی مشابه، پستاندار آبزی می‌تواند یک حلقه را که طنابی به آن گره زده شده به پای یک غواص چفت کند و بعد سر دیگر طناب را به مربی‌اش تحویل دهد. در چنین سناریوهایی یک غواص هر قدر که با تجربه باشد، نمی‌تواند حریف یک پستاندار آموزش دیده باشد که با سرعت زیاد عمل می‌کند.
برخی از این پستانداران را می‌توان آموزش داد که باعث اخلال در کار قایق‌های کوچک حمل غواصان شوند. با این همه بعید است که از این پستانداران بتوان علیه «وسیله انتقال غواص» یا «اِس دی وی» استفاده کرد. این وسیله در واقع شبیه یک زیردریایی کوچک (میدجت) است که معمولاً یک تیم غواص را به منطقه عملیات ترابری می‌کند.
در ضمن، این پستانداران را می‌توان به سلاح‌هایی مجهز کرد از جمله تفنگ‌های پرتاب نیزه یا تفنگ‌هایی با نیزه‌های ویژه، مانند نیزه‌هایی که پس از اصابت به غواصان، گازهای فشرده مانند کربن منوکسید به آنها تزریق می‌کنند.
این سلاح‌ها را می‌توان با استفاده از پوزه‌بند به سر یا بینی پستاندار وصل کرد که با نزدیک شدن به غواص و با ضربه به کار افتد.
این روش حمله، با توجه به مسئله عدم تشخیص دوست از دشمن به وسیله پستاندار، کاربرد کمتری دارد.
۲) خنثی کردن مین‌ها
پیدا کردن مین‌های دریایی یکی از مهم‌ترین وظایف پستانداران آبزی است، به ویژه مین‌های کار گذاشته شده در کف دریا (مین‌های کفی) و مین‌های لنگری که به وسیله لنگر یا جسم وزینی به کف دریا وصل شده‌اند و به فاصله کمی از سطح دریا شناور می‌مانند. این مین‌ها میتوانند خسارات شدیدی به کشتی‌های عبوری وارد کنند.
پستانداران آبزی میتوانند مکان این مین‌ها را با بویه‌های کوچک مشخص کنند و یا با دوربین‌های ویژه‌ای که با خود حمل می‌کنند، تعیین کنند. در این ارتباط این پستانداران آبزی به ویژه دلفین‌ها، برتری‌های آشکاری نسبت به غواصان دارند؛ از جمله حواس ذاتی آنها و اینکه میتوانند بی‌صدا حرکت کنند. در واقع دلفین‌ها با سونارهای بیولوژیکی خود (ارسال صدا به محیط اطراف خود و بررسی پژواک آن) میتوانند موقعیت این گونه مین‌ها را به مراتب بهتر از سونارهای ساخته شده دست انسان تعیین کنند.
شیرهای دریایی نیز توانایی‌های مشابهی دارند و با شنوایی بسیار حساس خود میتوانند منشأ و جهت صوت را تشخیص دهند و بینایی آنها در آب‌های عمیق و کم‌نور فوق‌العاده است.
این پستانداران پس از تعیین مکان مین‌ها و گذاشتن بویه در نزدیکی مین‌ها، به غواصان کمک می‌کنند تا آنها را از کار بیندازند.
۳) مأموریت‌های اطلاعاتی
برخی از پستانداران آبزی برای جمع‌آوری اطلاعات تربیت پذیرند. می‌تواند دوربین‌ها یا حسگرهایی را با خود به نقاط تعیین‌شده حمل کنند و اطلاعاتی از ساختارهای زیر آب یا کف دریا در اختیار مربیان خود قرار دهند. در واقع مأموریت‌هایی را انجام دهند که با وسیله‌های بدون سرنشین زیرآبی (آر اُ وی) امکان‌پذیر است، با این تفاوت که این پستانداران می‌تواند بدون سر و صدا، مأموریت خود را نهانکارانه انجام دهند و شناسایی نشوند. محدودیت استفاده از پستانداران برای اینگونه مأموریت‌ها، چگونگی هدایت به طرف محل مورد نظر و مراجعت آنها خواهد بود.
۴) بازیابی اشیا از کف دریا
این حیوانات توانایی آن را دارند که اشیا کوچک را از سطح دریا بردارند و به مربیان‌شان تحویل دهند. در مورد اشیای بزرگ این پستانداران قادرند با چسباندن یک بویه کوچک یا قلاب به این اشیا، بازیابی آنها را تسهیل کنند. برای نمونه این پستانداران میتوانند در بازیابی موشک‌های آزمایش شده کمک کنند، گو اینکه با ظهور وسیله‌های بدون سرنشین زیرآبی، انجام این کار امکان‌پذیر شده است.
۵) عملیات تهاجمی
از این حیوانات هوشمند می‌توان برای چسباندن مین‌های لیمپیت یا مین‌های چسبان به بدنه شناورهای دشمن استفاده کرد. این پستانداران می‌تواند دزدکی وارد بندر شوند و مأموریت خود را انجام دهند. البته در این مورد هم مسئله عدم تشخیص شناور دوست از دشمن مطرح است و از این رو استفاده از آنها برای این گونه کارها در مقایسه با دیگر مأموریت‌ها کمتر است.
عموماً مراکزی که به تربیت پستانداران آبزی مشغولند، در حاشیه ساختار نیروی دریایی مربوطه‌شان قرار دارند. ارزیابی کارایی رزمی این واحدها و اینکه چه آینده‌ای دارند، بسیار مشکل است.
پستانداران آبزی تربیت شده مانند هر سامانه نظامی، نقاط قوت و ضعف خود را دارند. پستانداران در مقایسه با غواصان یا شناگران قادرند با سرعت به مراتب بیشتری حرکت کنند، به اعماق بیشتری بروند، مسافت‌های بیشتری را طی کنند و به اصطلاح برد عملیاتی بلندتری دارند، حواس‌شان به محیط اطراف‌شان تیزتر است، و در مجموع با نهانکاری و دزدکی انجام دادن مأموریت‌شان، بهتر از انسانند.
دیگر اینکه در صورت گرفتار شدن، چون حرف نمی‌زنند، نمی‌توانند اطلاعاتی در اختیار دشمن قرار دهند. نقاط ضعف‌شان این است که در مقایسه با انسان، به جوانب گوناگون مأموریت واگذار شده آگاهی کمتری دارند، انعطاف‌شان کمتر است، و نمی‌توانند مأموریت‌های چندبعدی به ثمر رسانند. به عبارت دیگر، این حیوانات برای وظایف خاصی تربیت می‌شوند و بر خلاف انسان‌ها، نمی‌توان آنها را در مواقع لزوم و بنا به نیازهای عملیاتی، به کار دیگری گمارد. از این رو اتکا و اطمینان کامل به آنها برای حصول نتیجه امکان‌پذیر نیست.
گرچه این پستانداران مقاومت بیشتری نسبت به انسان دارند. می‌توان آنها را با قایق‌های کوچک به محل مأموریت حمل کرد و برای فواصل دور می‌شود، آنها را با کشتی و یا هواپیما ترابری کرد.
نیروهای دریایی دارنده پستانداران هوشمند
۱) سوئد
سوئد اولین کشوری بود که گام‌های اولیه را برای استفاده از پستانداران آبزی هوشمند برداشت. در سال ۱۹۴۱ در میانه جنگ جهانی دوم، سوئد با تشکیل یک تیم در جزیره گالو در مجمع الجزایر استکهلم، آموزش سگ‌های آبی را آغاز کرد.
مبتکر این برنامه یک دانشمند سوئدی به نام والِدِمار فلِنیوس بود که برای این کار استخرهایی را برای پذیرش و آموزش ۵۰ سگ آبی در مجمع الجزایر استکهلم احداث کرد. از این سگ‌های آبی برای تعیین مکان مین‌های دریایی، زیردریایی‌ها و اژدرهایی که به هدف اصابت نکرده بودند، استفاده می‌شد.
با این همه، رئیس وقت ستاد نیروی دریایی سوئد نتایج حاصله از این برنامه را ناکافی دانست و لذا در سال ۱۹۴۳به کار تیم یاد شده پایان داد.
این دانشمند سوئدی که جلوتر از زمانه خود، بعد از جنگ، دعوت‌نامه‌ای از آمریکا برای ادامه پروژه خود در آن کشور دریافت کرد، ولی نپذیرفت.
۲) آمریکا
در حال حاضر نیروی دریایی آمریکا قدیمی‌ترین و آزموده‌ترین برنامه را برای تربیت پستانداران آبزی دارد.
این برنامه در دهه ۶۰ و زمان جنگ ویتنام شکل گرفت و نیروی دریایی تربیت دلفین‌های پوزه‌بطری و شیرهای دریایی کالیفرنیا را برای یک رشته از مأموریت‌ها مانند جلوگیری از نفوذ غواصان دشمن، کشف و خنثی‌سازی مین، و بازیابی موشک‌ها و اژدرهای آزمایشی و تله متری یا منفجر نشده، به کار گرفت.
مرکز آموزش این پستانداران در سن‌دیه‌گو در ایالت کالیفرنیا، قرار دارد و محل آموزش این حیوانات در خلیج سن‌دیه‌گو است، گو اینکه در برخی موارد و برای پژوهش‌های ویژه از آب‌های اطراف جزیره سن کلمنته (۷۸ میلی غرب سن‌دیه‌گو، جنوبی‌ترین جزیره از مجمع الجزایر کانال)، و سیاتل (میدان آزمایش اژدر) نیز استفاده می‌شود.
نیروی دریایی آمریکا پنج تیم ویژه پستانداران آبزی دارد (سه تیم ویژه برای دلفین، یک تیم برای شیر دریایی و تیم دیگر هم برای دلفین و هم شیر دریایی). گمان می‌رود که این تیم‌ها ۸۰ دلفین و ۴۰ شیر دریایی در اختیار داشته باشند.
ظاهراً آموزش دلفین‌ها در مقایسه با شیرهای دریایی آسان‌تر است. به گزارش سایت «گاورنمنت تکنولوژی»، دلفین‌های آموزش، دیده نر و ماده‌اند ولی شیرهای دریایی نر هستند و عموماً آنها را اخته می‌کنند.
آمریکا می‌تواند در عرض ۷۲ ساعت این تیم‌ها را با حیوانات همراه، به وسیله کشتی، هواپیما، هلی‌کوپتر یا از راه زمینی به مناطق عملیاتی اعزام کند.
تاکنون دلفین‌ها و شیرهای دریایی آموزش‌دیده نیروی دریایی آمریکا در این درگیری‌ها شرکت داشته‌اند: جنگ ویتنام (۱۹۷۰ تا ۱۹۷۱)، جنگ ایران و عراق (۱۹۸۶ تا ۱۹۸۷؛ دلفین‌ها در حفاظت از ناو لاسال آمریکا در خلیج فارس دخیل بودند)، «عملیات نوبل ایگل» (۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳؛ عملیات مشترک آمریکا و کانادا در ارتباط با امنیت دو کشور متعاقب حملات ۱۱ سپتامبر)، و «عملیات آزادی بلندمدت و عملیات آزادی عراق» (۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵، در ارتباط با جنگ آمریکا با تروریسم در جهان متعاقب حملات ۱۱ سپتامبر و حمله به عراق و سرنگونی صدام).
روسیه
روسیه هم برنامه متنوعی را برای استفاده نظامی از پستانداران آبزی دنبال می‌کند. گرچه پایه این کار در دوران اتحاد جماهیر شوروی گذاشته شد، ولی متعاقب فروپاشی شوروی و انحطاط چند ساله این برنامه، روسیه آن را احیا کرد. روسیه دو پروژه جداگانه برای این کار دارد؛ یکی بهره‌گیری از نهنگ‌های سفید و سگ‌های آبی در قطب شمال و دیگری آموزش و استفاده از دلفین‌ها در دریای سیاه.
پروژه قطب شمال روسیه در چند مکان در پایگاه‌های زیردریایی‌های ناوگان شمال روسیه در شبه‌جزیره کولا دنبال می‌شود. این شبه‌جزیره در استان مورمانسک روسیه واقع شده و دریای بارنتس در شمال و دریای سفید در شرق و جنوب شرقی آن قرار داد. در ضمن ناوگان شمال روسیه یکی از قوی‌ترین ناوگان‌های روسیه است.
حیوانات به کار گرفته شده در این پروژه کاملاً مناسب آب‌های بسیار سرد قطبی‌اند. از قرار معلوم سگ‌های آبی برای حفاظت از پایگاه‌ها و همچنین به صورت تیمی برای علامت‌گذاری و تعیین مکان غواصان دشمن تربیت می‌شوند. نقش دلفین‌ها اما مشخص نیست.
در آوریل سال ۲۰۱۹، یک نهنگ سفید که به شکلی غیرعادی و دوستانه رفتار می‌کرد، در حالی که یک کمربند به او بسته شده بود، در شمالی‌ترین آب‌های نروژ شناسایی شد و به گفته کارشناسان این نهنگ متعلق به یک پایگاه نیروی دریایی روسیه بود. در همین سال، تقریباً همزمان با این رخداد، یک حوض بزرگ در یک پایگاه سری موسوم به «مرکز پژوهش‌های اعماق دریا» در اولیانا گوبا احداث شد. اولیانا گوبا در ساحل دریای بارنتس (۱۰۰ کیلومتری شرق نروژ) در استان مورمانسک روسیه، پایگاه زیردریایی‌ها و ناوهای ویژه جمع‌آوری اطلاعات و جاسوسی روسیه است.
ناوگان روسیه در دریای سیاه که در بندر سِواستوپُل جزیره کریمه مستقر است، از دلفین‌ها برای مأموریت‌های نظامی استفاده می‌کند. بنا به شواهد، این ناوگان در برخی موارد، شماری از این دلفین‌ها را در بندر طرطوس سوریه نیز به کار گرفته است.
اسرائیل
اسرائیل تازه‌ترین کشوری است که به گروه کشورهای به‌کارگیرنده پستانداران آبزی برای مأموریت‌های نظامی پیوسته است. همانگونه که در بالا اشاره شد، حماس ادعا کرده که ارتش اسرائیل از دلفین‌ها علیه غواصانش استفاده کرده است.
گرچه بخشی از ادعاهای اخیر و گذشته حماس را باید با قید احتیاط تلقی کرد، ولی وجود برنامه‌ای در نیروی دریایی اسرائیل برای بهره‌گیری از دلفین‌ها را نمی‌توان کتمان کرد. به احتمال قوی این دلفین‌ها در چند سایت در امتداد سواحل اسرائیل جای داده شده‌اند و در مواقع لزوم از آنها علیه غواصان دشمن و حفاظت از بنادر استفاده می‌شود.
کره شمالی
به گزارش سایت «اچ آی ساتن»، شواهد و قراینی وجود دارد که کره شمالی برنامه آموزش پستانداران آبزی را در اکتبر ۲۰۱۵ آغاز کرد که در چهارچوب تلاش کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، برای مدرن‌سازی نیروی دریایی کشور بود.
اولین مرکز این کشور برای بهره‌گیری از پستانداران دریایی نیز در نزدیکی پایگاه دریایی‌اش در بندر نامپو، در غرب کشور، در ساحل رود تائو دونگ شکل گرفت. یکسال بعد، در اکتبر ۲۰۱۶، عکس‌های ماهواره‌ای گرفته شده از این بخش کره شمالی، حاکی از وجود چند حوض ویژه برای این آبزیان در حوالی یک کارخانه کشتی سازی در همان منطقه و گسترش فعالیت‌ها، در ناحیه‌ای بالاتر از رود مذکور بود که به احتمال قوی برای تولید مثل و آموزش دلفین‌ها استفاده می‌شود.
روبات‌ها به جای پستانداران آبزی؟
در سال‌های اخیر، همانگونه که پیشتر اشاره شد، ظهور روبات‌ها و وسیله‌های بدون سرنشین، توأم با هوش مصنوعی و کامپیوتری توان‌های جدیدی را در عرصه نظامی وارد میدان کرده است. هواگردهای بدن سرنشین، شناورهای بدون سرنشین و روبات یا زیردریایی‌های بدون سرنشین از آن جمله‌اند و آمریکا هم در این زمینه پیشگام است.
نیروی دریایی آمریکا که مهم‌ترین برنامه بهره‌گیری از پستانداران آبزی را دارد، سال‌هاست که به دنبال جایگزینی دلفین‌ها و شیرهای دریایی‌اش با روبات‌های زیرآبی، به ویژه برای تعیین موقعیت مین‌های دریایی و کمک به خنثی‌سازی آنهاست.
این تصمیم آمریکا از جهاتی دلایل اقتصادی دارد، زیرا آموزش و نگهداری پستانداران پر هزینه است و سالانه به ۲۸ میلیون دلار می‌رسد. البته این بدان معنی نیست که همه دلفین‌ها، و شیرهای دریایی‌اش به زودی آزاد خواهند شد. جایگزینی این پستانداران تدریجی خواهد بود، زیرا تکنولوژی هنوز نتوانسته با توانایی‌های فوق العاده این حیوانات برای برخی از مأموریت‌ها برابری کند.
سازمان‌های مدافع حقوق حیوانات خواهان سرعت بخشیدن به این جایگزینی‌اند، گو اینکه در اصل نگهداری این حیوانات هوشمند را اسارت تلقی می‌کنند و به استفاده از آنها برای هر نوع عملیات نظامی اعتراض دارند.
