یا ایران می تواند جنگنده های مازاد روسی و چینی را خریداری نماید ؟ بررسی 5 گونه جنگنده با هزینه های موثر برای بهینه سازی ناوگان هوائی ایران
به دنبال انقضای تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل بر علیه ایران در اکتبر سال 2020 ، پیش بینی می شد که آن کشور برای تقویت ناوگان نظامی خود اقدام به خرید جنگنده های پیشرفته از منابع خارجی کند . در نتیجه تحریم ها که بیش از یک دهه به طول انجامید ، و نیز با توجه به فشارهای سنگین بلوک غرب به روسیه پس از فروپاشی شوروی برای خودداری از فروش جنگنده های پیشرفته به ایران ، نیروی هوائی ان کشور مجبور شد تا به شکل طاقت فرسائی بر روی هواپیماهای منسوخ نسل سوم که در دهه 1970 از ایالات متحده خریداری کرده بود تکیه کند. تنها تعداد اندکی از جنگنده های نسل چهارم که در واقع از گونه های ابتدایی جنگنده های نسل چهارم به شمار می روند شامل دو اسکادران از جنگنده های آمریکایی F-14A که در داخل کشور بهینه سازی شده اند ، دو اسکادران MiG-29A و یک اسکادران بمب افکن های Su-24 که سه سال قبل از فروپاشی شوروی سابق از آن کشور خریداری شده اند کماکان در خدمت هستند که در واقع بخش کوچکی از نیروی هوائی ایران را تشکیل می دهند.
اگرچه بخش دفاعی ایران به خود متکی است و حتی قادر است تا آنچه را که خودش تولید نمی کند را از کره شمالی که توجهی به تحریم ها ندارد تهیه کند ، اما هنوز قادر به ساخت یک جنگنده پیشرفته نیست و این نقص بزرگی به شمار می رود.
J-10C ، جنگنده سبک نسل '4++ ساخت چین :
در حالیکه هر دو کشور چین و روسیه امروز راغب به تامین هواپیماهای جنگنده برای ایران هستند ، اما تلاش های گسترده ای از سوی سایر کشورهای خاورمیانه برای بدست آوردن جنگنده های مدرن از کشورهای دیگر در جریان است . طبق گزارشات متعدد تائید نشده ای که از اواسط اوریل سال 2021 در دست است ، ایران هر چند تمایل خود را برای دریافت جت های جنگنده نسل '4++ چینی موسوم به J-10C ( که با وجود طراحی پیچیده ، بدلیل وزن سبک و حجم تولید انبوه هواپیمائی ارزانقیمت به شمار می رود ) نشان داده ، اما درعین حال تلاش نموده تا تعدادی جنگنده چینی را ولو در تعداد اندک به خدمت بگیرد .
چنانچه جنگنده J-10C در دسترس نبود ، در کوتاه مدت احتمال دریافت جنگنده های سنگین تر روسی مانند Su-30SM و یا Su-57 ، که ارتش ایران هم تمایل خود را به آنها نشان داده است نیز وجود نخواهد داشت . به همین دلیل ایران احتمالا به دنبال دستیابی به گونه های قدیمی تر و ارزانتر از چین و روسیه خواهد رفت تا بتواند ناوگان هوائی خود را بهینه سازی نماید . اگرچه اینگونه جنگنده ها دیگر در خط تولید قرار ندارند اما می توان آنها را از یگان های فعال در خدمت یا واحدهای ذخیره و یا حتی موجودی انبارها تهیه نمود و می توان آنها را برای برآوردن نیازهای نیروی هوائی ایران حتی ارتقاء هم داد . این جنگنده ها که از گونه های ابتدائی نسل چهارم به شمار می روند هنوز هم نسبت به جنگنده های قدیمی نسل سوم ایران مثل F-4E, F-5E و نیز J-7 که مربوط به دوران جنگ ویتنام هستند برتری و تفوق دارند . در اینجا نگاهی به پنج گونه از جنگنده های نسل چهارم که ایران می تواند به صورت دست دوم و با هزینه کمتر از چین یا روسیه تهیه کند می اندازیم :
چنانچه جنگنده J-10C در دسترس نبود ، در کوتاه مدت احتمال دریافت جنگنده های سنگین تر روسی مانند Su-30SM و یا Su-57 ، که ارتش ایران هم تمایل خود را به آنها نشان داده است نیز وجود نخواهد داشت . به همین دلیل ایران احتمالا به دنبال دستیابی به گونه های قدیمی تر و ارزانتر از چین و روسیه خواهد رفت تا بتواند ناوگان هوائی خود را بهینه سازی نماید . اگرچه اینگونه جنگنده ها دیگر در خط تولید قرار ندارند اما می توان آنها را از یگان های فعال در خدمت یا واحدهای ذخیره و یا حتی موجودی انبارها تهیه نمود و می توان آنها را برای برآوردن نیازهای نیروی هوائی ایران حتی ارتقاء هم داد . این جنگنده ها که از گونه های ابتدائی نسل چهارم به شمار می روند هنوز هم نسبت به جنگنده های قدیمی نسل سوم ایران مثل F-4E, F-5E و نیز J-7 که مربوط به دوران جنگ ویتنام هستند برتری و تفوق دارند . در اینجا نگاهی به پنج گونه از جنگنده های نسل چهارم که ایران می تواند به صورت دست دوم و با هزینه کمتر از چین یا روسیه تهیه کند می اندازیم :
جنگنده سبک وزن چینی J-10A
جنگنده J-10A در واقع قدیمی ترین گونه جنگنده سبک وزن J-10 موسوم به Firebird است که از سال 2006 تا کنون در خدمت در نیروی هوائی خلق چین بوده و تقریبا 320 فروند از آن هم اکنون نیز در حال خدمت هستند و از این تعداد نیز 75 فروند آن از گونه اموزشی دو سرنشین موسوم به J-10A/S می باشد . در حالیکه گونه به مراتب پیشرفته تر این جنگنده موسوم به J-10C هم اکنون وارد تولید انبوه شده است ، نیروی هوائی ارتش چین احتمالا از شانس جایگزینی گونه های قدیمی این هواپیما با یگان های مجهز به گونه های پیشرفته تر J-10C استقبال می نماید و در همین حال ایران نیز قادر خواهد بود تا اقدام به خرید گونه های قدیمی تر J-10A با هزینه ای به مراتب کمتر از گونه های پیشرفته فعلی نماید .
در واقع جنگنده J-10A در مقایسه با J-10C از نقاط ضعف زیادی برخوردار است ، منجمله مجموعه حسگرهای قدیمی تر و به مراتب ضعیف تر ، موتورهای قدیمی تر ، اتکاء به موشک های هوا به هوای با برد به مراتب کمتر PL-12 و نیز برخورداری از بدنه ای که در ساخت آن کمترین استفاده از مواد کامپوزیت شده و در نتیجه دارای وزن بیشتر و مداومت پروازی کمتری است . علاوه بر موارد فوق ، جنگنده J-10C با استفاده از موتورهای سه بعدی بردار رانش قابلیت مانور بیشتر داشته و با بهره مندی از سامانه های ناوبری و تجهیزات جنگ الکترونیک پیشرفته ترو برخورداری از تسلیحات مدرن به مراتب از جنگنده قدیمی تر J-10A برتر است . در حالیکه همین جنگنده قدیمی J-10A از تمام ناوگان جنگنده های نیروی هوائی ایران باستثنای F-14 برتر بوده و موشک های PL-12 آن تنها گونه ای هستند که برای هواپیمائی با ابعاد یک جت جنگنده و با سامانه هدایتگر رادار فعال می باشند.
از سوی دیگر ، ایران بعنوان یک گزینه دیگر می تواند به جای J-10A اقدام به خریداری جنگنده جدید موسوم به JF-17 Block 2 نماید که بهای آن تقریبا به اندازه J-10A ولی توانائی آن به مراتب کمتر است نماید .
جنگنده ضربتی چینی JH-7
جنگنده JH-7 که بعنوان نخستین جنگنده نسل چهارم چین که وارد خدمت گردیده شناخته می شود یک جنگنده ضربتی به شمار می رود که قابلیت استفاده از طیف گسترده ای از تسلیحات دورایستای ضد کشتی و هوا به زمین را دارا می باشد . تقریبا 260 فرونداز این هواپیمای ضربتی در حال خدمت می باشند و اگرچه دیگر در خط تولید قرار ندارد اما در گذشته برای صادرات هم در نظر گرفته شده بود. با اجرای برنامه جایگزینی جنگنده های نسل پنجم ، احتمالا کشور چین اقدام به بازنشستگی تعدادی از جنگنده های JH-7 با جنگنده های جدیدتر J-16 و فروش آنها به ایران خواهد نمود . از زمان آغاز تولید جنگنده های JH-7 در سال 1992 ، این هواپیماها به استاندارد JH-7A ارتقاء یافته و به تجهیزات جدیدی منجمله سایت های هدفگیری بر روی کلاه خلبان ، نمایشگرهای کریستال مایع چند منظوره ، اخلالگر دماغه BM/KJ-8605 ، رادار ارتفاع سنج Type 271 و نیز رادار پالس داپلر JL-10A مجهز شده است . این جنگنده همچنین قادر به حمل هر دو نوع تسلیحات هوشمند هدایت ماهواره ای یا لیزری هوا به زمین مجهز شوند و اگر ایران به این هواپیما دسترسی پیدا کند ، تبدیل به قدرتمند ترین هواپیمای ضربتی آن کشور خواهد شد و بهترین جایگزین برای ناوگان سالخورده قدیمی F-4E فانتوم ایران خواهد بود.
جنگنده JH-7 که بعنوان نخستین جنگنده نسل چهارم چین که وارد خدمت گردیده شناخته می شود یک جنگنده ضربتی به شمار می رود که قابلیت استفاده از طیف گسترده ای از تسلیحات دورایستای ضد کشتی و هوا به زمین را دارا می باشد . تقریبا 260 فرونداز این هواپیمای ضربتی در حال خدمت می باشند و اگرچه دیگر در خط تولید قرار ندارد اما در گذشته برای صادرات هم در نظر گرفته شده بود. با اجرای برنامه جایگزینی جنگنده های نسل پنجم ، احتمالا کشور چین اقدام به بازنشستگی تعدادی از جنگنده های JH-7 با جنگنده های جدیدتر J-16 و فروش آنها به ایران خواهد نمود . از زمان آغاز تولید جنگنده های JH-7 در سال 1992 ، این هواپیماها به استاندارد JH-7A ارتقاء یافته و به تجهیزات جدیدی منجمله سایت های هدفگیری بر روی کلاه خلبان ، نمایشگرهای کریستال مایع چند منظوره ، اخلالگر دماغه BM/KJ-8605 ، رادار ارتفاع سنج Type 271 و نیز رادار پالس داپلر JL-10A مجهز شده است . این جنگنده همچنین قادر به حمل هر دو نوع تسلیحات هوشمند هدایت ماهواره ای یا لیزری هوا به زمین مجهز شوند و اگر ایران به این هواپیما دسترسی پیدا کند ، تبدیل به قدرتمند ترین هواپیمای ضربتی آن کشور خواهد شد و بهترین جایگزین برای ناوگان سالخورده قدیمی F-4E فانتوم ایران خواهد بود.
جنگنده های MiG-29 روسی در حالت ذخیره
MiG-29A/S/SMT
قبل از فروپاشی شوروی سابق ، این ابرقدرت تقریبا 1000 فروند جت جنگنده MiG-29 تولید کرده بود که حدود 700 فروند آن برای استفاده در نیروی هوائی شوروی ساخته شده بودند. ایران نیز یکی از مشتریان متعدد این جنگنده در اواخر دهه 1980 بود و در حال حاضر دو اسکادران از آن را در اختیار دارد . همزمان با محدود شدن اقتصاد روسیه در دهه 1990 ، آن کشور بناچار صدها فروند از جنگنده های MiG-29 را بازنشسته نمود اما در همان حال به تولید گونه های پیشرفته که از سوی کارشناسان MiG-29M خوانده می شود ادامه داد و کشورهائی مانند مصر و الجزایر اقدام به خرید این نوع جنگنده نمودند ، و در همان حال اقدام به عرضه گونه اصلی MiG-29A مربوط به دوران شوروی به مشتریان خارجی نمود. این گونه به صورت گسترده ای به مشتریان عرضه شد و بتازگی کشورهای سوریه و هند اقدام به خرید این جنگنده با بدنه ای قدیمی اما تجهیزات و سیستم های ارتقاء یافته ، موتورهای جدید و مخازن سوخت بزرگتر به ترتیب مانند MiG-29SMT و یا MiG-29UPG نموده اند . اینها ارزانترین جنگنده های نسل چهارم ساخت روسیه هستند که برای صادرات در نظر گرفته شده و می توانند در تعداد زیاد و پائین ترین قیمت توسط نیروی هوائی ایران دراختیار گرفته شوند . بر روی هواپیماهای قدیمی بهینه سازی های کمتری صورت گرفته که باعث ارزانتر شدن قیمت آنها می شود اما درعین حال ایران قادر است تا برخی بهینه سازی های ابتدائی را خودش بر روی هواپیماها انجام دهد. اگر این جنگنده های قدیمی به موشک های پیشرفته هوا به هوای هدایت راداری فعال R-77 تجهیز شوند – سلاحی که میگ های ایرانی در حال حاضر فاقد آن هستند – در آن صورت این جنگنده ها حضوری سهمگین در آسمان خواهند داشت و برتری مطلق خود را بر ناوگان فعلی جنگنده های F-4 و F-5 اثبات خواهند نمود.
قبل از فروپاشی شوروی سابق ، این ابرقدرت تقریبا 1000 فروند جت جنگنده MiG-29 تولید کرده بود که حدود 700 فروند آن برای استفاده در نیروی هوائی شوروی ساخته شده بودند. ایران نیز یکی از مشتریان متعدد این جنگنده در اواخر دهه 1980 بود و در حال حاضر دو اسکادران از آن را در اختیار دارد . همزمان با محدود شدن اقتصاد روسیه در دهه 1990 ، آن کشور بناچار صدها فروند از جنگنده های MiG-29 را بازنشسته نمود اما در همان حال به تولید گونه های پیشرفته که از سوی کارشناسان MiG-29M خوانده می شود ادامه داد و کشورهائی مانند مصر و الجزایر اقدام به خرید این نوع جنگنده نمودند ، و در همان حال اقدام به عرضه گونه اصلی MiG-29A مربوط به دوران شوروی به مشتریان خارجی نمود. این گونه به صورت گسترده ای به مشتریان عرضه شد و بتازگی کشورهای سوریه و هند اقدام به خرید این جنگنده با بدنه ای قدیمی اما تجهیزات و سیستم های ارتقاء یافته ، موتورهای جدید و مخازن سوخت بزرگتر به ترتیب مانند MiG-29SMT و یا MiG-29UPG نموده اند . اینها ارزانترین جنگنده های نسل چهارم ساخت روسیه هستند که برای صادرات در نظر گرفته شده و می توانند در تعداد زیاد و پائین ترین قیمت توسط نیروی هوائی ایران دراختیار گرفته شوند . بر روی هواپیماهای قدیمی بهینه سازی های کمتری صورت گرفته که باعث ارزانتر شدن قیمت آنها می شود اما درعین حال ایران قادر است تا برخی بهینه سازی های ابتدائی را خودش بر روی هواپیماها انجام دهد. اگر این جنگنده های قدیمی به موشک های پیشرفته هوا به هوای هدایت راداری فعال R-77 تجهیز شوند – سلاحی که میگ های ایرانی در حال حاضر فاقد آن هستند – در آن صورت این جنگنده ها حضوری سهمگین در آسمان خواهند داشت و برتری مطلق خود را بر ناوگان فعلی جنگنده های F-4 و F-5 اثبات خواهند نمود.
بمب افکن های ضربتی Su-24M نیروی هوائی ایران
Su-24M
روسیه هم اکنون چند صد فروند از بمب افکن های سنگین Su-24M خود را به حالت ذخیره درآورده است . این بمب افکن ها بیش از هر بمب افکن سنگین دیگر روسیه به بازارهای صادراتی عرضه شده اند . پس از فروپاشی شوروی سابق تعداد زیادی از این بمب افکن ها به حالت ذخیره درآمده و از سال 2014 با ورود بمب افکن به مراتب پیشرفته تر Su-34 دهها فروند آنها نیز از رده خارج شده اند . ایران یک اسکادران از این بمب افکن ها را در اختیار دارد هرچند ، این بمب افکن ها قبل از فروپاشی شوروی سابق توسط ایران خریداری شده اند و در مقایسه با بمب افکن های Su-24 موجود در خدمت نیروی هوائی روسیه از توانائی های به مراتب کمتری برخوردار هستند . اگرچه روسیه به تازگی بمب افکن Su-34 را به بازارهای صادراتی عرضه کرده و نیروی هوائی الجزایر نیز تمایل شدید خود را برای در اختیار گرفتن این بمب افکن جدید نشان داده است اما کماکان بمب افکن های ذخیره Su-24 به عنوان یک جایگزین ارزانتر برای فروش در دسترس قرار دارند. ارتش ملی لیبی در سال 2020 حدود 12 فروند جت بمب افکن Su-24 را دریافت نموده است . این بمب افکن قادر است تا برد ضربتی خود را در طول خاورمیانه پوشش دهد و اگر گونه های بهینه و پیشرفته آن در دسترس باشد می توان آنها را قدرتمندترین بمب افکن ضربتی در منطقه دانست .
روسیه هم اکنون چند صد فروند از بمب افکن های سنگین Su-24M خود را به حالت ذخیره درآورده است . این بمب افکن ها بیش از هر بمب افکن سنگین دیگر روسیه به بازارهای صادراتی عرضه شده اند . پس از فروپاشی شوروی سابق تعداد زیادی از این بمب افکن ها به حالت ذخیره درآمده و از سال 2014 با ورود بمب افکن به مراتب پیشرفته تر Su-34 دهها فروند آنها نیز از رده خارج شده اند . ایران یک اسکادران از این بمب افکن ها را در اختیار دارد هرچند ، این بمب افکن ها قبل از فروپاشی شوروی سابق توسط ایران خریداری شده اند و در مقایسه با بمب افکن های Su-24 موجود در خدمت نیروی هوائی روسیه از توانائی های به مراتب کمتری برخوردار هستند . اگرچه روسیه به تازگی بمب افکن Su-34 را به بازارهای صادراتی عرضه کرده و نیروی هوائی الجزایر نیز تمایل شدید خود را برای در اختیار گرفتن این بمب افکن جدید نشان داده است اما کماکان بمب افکن های ذخیره Su-24 به عنوان یک جایگزین ارزانتر برای فروش در دسترس قرار دارند. ارتش ملی لیبی در سال 2020 حدود 12 فروند جت بمب افکن Su-24 را دریافت نموده است . این بمب افکن قادر است تا برد ضربتی خود را در طول خاورمیانه پوشش دهد و اگر گونه های بهینه و پیشرفته آن در دسترس باشد می توان آنها را قدرتمندترین بمب افکن ضربتی در منطقه دانست .
جنگنده های رهگیر روسی MiG-31 Foxhound در حالت ذخیره
MiG-31
جنگنده رهگیر MiG-31 Foxhound سنگین ترین جت جنگنده در حال خدمت در دنیا به شمار می رود که برای درگیری های هوائی طراحی شده و گونه های پیشرفته آن که هم اکنون در خدمت نیروی هوائی روسیه هستند بعنوان خطرناکترین جنگنده برتری هوائی در دنیا شناخته می شوند. این جنگنده های سنگین مجهز به رادار بزرگ آرایه فازی موسوم به Zaslon-M هستند که قادرند یکی از بالاترین سطوح هشدار را در جهان به همراه موشک های هوا به هوای R-37 با برد 400 کیلومتر ، سرعت مافوق صوت و کلاهک جنگی 60 کیلوگرمی فراهم آورند . بیش از 100 فروند از این هواپیما هم اکنون در انبارها به حالت ذخیره قرار دارند . اگرچه تعدادی از این هواپیماها پس از فروپاشی شوروی از خدمت بازنشسته شدند اما تعدادی از آنها در نیمه دوم سال 2020 از حالت ذخیره خارج شده و بهینه سازی های لازم بر روی آنها انجام شده است . ایران تمایل خود را به این هواپیما در دهه 1990 نشان داده بود اما بدلیل فشار کشورهای غربی بر روی مسکو نتوانست این هواپیما را بدست آورد . این جنگنده های رهگیر در میان هواپیماهای دست دوم گرانترین گزینه ، حتی گرانتر از بسیار از هواپیماهای پیشرفته ای که هم اکنون در حال تولید هستند مثل MiG-29M برای تهران به شمار می روند مخصوصا که عواملی مانند بهینه سازی و یا هزینه های عملیاتی بالا برای جنگنده Foxhound نیز باید در نظر گرفته شود. با این حال این جنگنده قادر است تا توانائی برتری هوائی بسیار بالا و مطلق را فراهم آورد و می تواند به صورت بالقوه بعنوان سلاحی بر علیه ماهواره ها و نیز سکوی پرتاب موشک های بالستیک مانند آنچه که هم اکنون در نیروی هوائی روسیه شاهد آن هستیم بکار گرفته شود. هم اکنون چند صد فروند فاکس هاوند در روسیه در حالت ذخیره قرار دارند و تعدادی از آنها احتمالا به رادارهای Zaslon-M نیز مجهز شده اند .
