امروز F-5 Freedom Fighter ستون فقرات اهداف پیشرفته ی آموزشی نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران است . با این وجود سابقه ی درخشان Freedom Fighter در خدمت ایران به زمان شاه برمیگردد
در کنار این موضوع این جت ریز جثه نقش خود را در عملیاتهای جنگی به خوبی نقش خود در تربیت نسل های متوالی خلبان های ایرانی ایفا کرده است.
با تمام شدن تحصیلات و پرواز های ابتدایی دانشجویان خلبانی در ارتش، F-5 های ایران نقشی مشابه با T-38 Talon های در USAF دارند.نیروی هوایی ایران هر دو گونه ی Freedom Fighter ها یعنی F-5A تک سرنشین و F-5B دو سرنشین را به منظور تمرینات پیشرفته ی آموزشی و اسjفاده از سلاح در جنگنده ها برای خلبانها آینده ی F-4 ، F-14 و F-5E/F استفاده مینماید. نکته ی جالب در مورد این جندگنده ها این است که بر خلاف دیگر جنگنده های آمریکایی موجود در نیروی هوایی ایران تعداد Freedom Fighter ها پس از انقلاب سال 1359 رو به فزونی گذاشته است!!!
از اوایل دهه ی 90 میلادی اسکادران 85 ام آموزشی مستقر در پایگاه هشتم شکاری اصفهان عهده دار وظایف عملیاتی تمامی Freedom Fighter های موجود در نیروی هوایی شد.ّرای روشن شدن وظایف این دو واحد و اسکادران آموزشی جدیدالتاسیس در پاسگاه چهارم وحدتی نیاز است کمی در مورد گذشته ی Freedom Fighter و پروسه ی تبدیل F-5A ها به F-5B دو سرنشین توسط ایران و در شرکت HESA توضیح دهیم.
بعد از ایالات متحده نیروی هوایی شاهنشاهی سابق ایران بزرگترین دارنده ی Freedom Fighter بود. در سال 1964 نیروی هوایی شاهنشاهی بیش از 120 هواپیما از این نوع را سفارش داد که اولین محموله که شامل 11 فروند F-5A و 3 فروند F-5B بود در دوازدهم ژانویه سال 1965در یک جشن در پایگاه مهرآباد تحویل ایران شد! این جشن با جایگزینی F-5 ها بجای F-86F های اسکادران 101 همراه بود.تا سال 1970 108 فروند F-5A و 26 فروند F-5B تحویل نیروی هوایی شاهنشاهی شد که این موضوع با جایگزینی F-86F ها در اسکادران های 101ام و 102ام شکاری تاکتیکی واقع در TFB.1 (مهرآباد) و F-86F ها و F-84G های اسکادران های 201 ، 202 ، 203 و 204 ام واقع در TFB.2 وحدتی دزفول همراه بود.( امروزه پایگاه وحدتی به TFB.4 تغییر پیدا کرده است.)
در سالهای 1966 تا 1967 تعداد زیادی از Freedom Fighter ها به تشکیل سه واحد جدید یعنی اسکادران های 301 ، 302 ، 303 ام شکاری تاکتیکی در پایگاه تازه تاسیس TFB.3 شاهرخی ( همدان ) گمارده شدند.در آخر هم در سال 1971 TFB.5 ام هم در تبریز ساخته شد و 28 فروند از این پرنده ها به تبریز منتقل شدند و اسکادران های 501 ام و 502 ام را در این پایگاه تشکیل دادند این هواپیماها آخرین نمونه های تحویلی به ایران می باشند.( پایگاه تبریز هم اکنون به نام TFB.2 شناخته می شود!)
تا سال 1971 ایران تمامیه سفارشات خود را از ایالات متحده دریافت کرده بود و در آغاز سال Freedom Fighter ها در واحدهایی که در جدول زیر آمده است عملیاتی بودند.
در 1973 حدود 43 فروند F-5A و 6 فروند F-5B که حدود نصفشان در 302 nd و 302 rd پایگاه شاهرخی بودند, در خدمت نیروی هوایی شاهنشاهی ایران باقی ماندند.ضمنا" اسکادران 301 st به اضافه شماره کمی از F-4 های تحویلی تحت قرارداد ثبت صلح II یا Peace Roll II در 1972, با چندتا از جنگنده های جدیدا" تحویل داده شده F-4E در 1971, مجهز شده بود.
بعدا" نیروی هوایی شاهنشاهی ایران یک قرارداد با Northrop برای بدست آوردن تایگر های II جدید جهت جایگزینی با جت های Freedom باقی مانده امضا کرد.ضمنا" IIAF برای جابه جایی کامل ناوگان جنگنده Freedom تک سرنشینه اش با نســــــــل جدید Tiger II ها برنامه ریزی کرد.نیروی هوایی شاهنشاهی با فروش F-5A باقی مانده به یونان, اردن,مراکش و ترکیه موافقت کرد.به علاوه 5 فروند F-5A و F-5B تحیت یک برنامه مددکارانه نظامی جداگانه به نیروی هوایی اتیوپی اهدا شدند.
با ورود به خدمت خط جدید F-5 , نیروی هوایی شاهنشاهی داشت در 1974 آخرین خط از جنگنده های Freedom را می فروخت یا کنار میزد.کابران آخرین خط از جنگنده های Freedom در ایران در اسکادران های 41 و 42 پایگاه وحدتی و اسکادران های 21 و 22 در پایگاه تبریز بودند.
با پایان 1974 مجموع 57 فروند جنگنده F-5E جایگزین 43 فروند F-5A اسکادران های فوق شدند.سپس مجموع 83 فروند F-5E و 28 فروند F-5F به نیروی هوایی شاهنشاهی ایران تحویل داده شد. به هر حال با وجود ورود تایگر های II تصمیم بر این گرفته شد که 15 فروند F-5B را تحت اسکادران آموزش تایگر 43 rd در پایگاه چهار شکاری وحدتی نگه داشته شوند.در مابین 1975 و 1976 شش فروند از جت های F-5B باقی مانده به اردن فروخته شدند.
طرح های جاه طلبانه
با برنامه های نیروی هوایی شاهنشاهی به انتقال دوره آموزش خلبانی به ایران, در سال 1981 (؟) یک Super Base جدید کامل شده بود.در نتیجه پایگاه دهم شکاری در کنارک نزدیک چابهار در جنوب شرقی ایران تاسیس شد. پایگاه با 2 باند به طول 3800 متر و 3000 متر به اضافه 8 شیلتر مستحکم شده و 30 شیلتر هواپیمای مقاوم که خانه بیش از 60 هواپیما بود, طرح ریزی شده بود. یک سفارش 140 فروندی از جت های جنگنده F-16 فالکن برای هفت اســـــــــکادران جنگنده تاکتیکی در پایگاه جدیدالتاسیس کنارک و پایگاه سیزدهم شکـــــــــاری بیــــــــــرجند در شرق ایران برنامه ریزی شده بود.اولین مرحله از توسعه پایگاه هوایی دهم در ایجاد 3 اسکــــــــادران جنگنده تاکتیکی اف-16 و یک اسکاردان آموزشـــــــــی پیشـــــــرفته مجهز به جت T-38 دیده شد.مرحله دوم سرگرم شدن نیروی هوایی شاهـــــــنشـــــاهی برای ایجاد 2 واحد جدید با هواپیماهای ضربتی بود F/A-18L هورنت بود که در سفارش و برنامه ریزی IIAF بود.در 1977 زمانی که اولین باند ها و شیلتر های بنای نقل شده کامل شدند, اولین مرحله از برنامه شروع شد.
با آغاز اولین دوره آموزش پرواز پیشرفته برای خلبانان آینده F-16 ایرانی , 9 فروند جت F-5B از آنچه با عنوان مدرسه آموزش فرماندی جنگ 43 rd یا CCTS در پایگاه وحدتی طراحی شده بود به اضافه شمار زیادی از F-5 های E و F در 1978 به پایگاه دهم شکاری فرستاده شدند.
به هر حال با انقلاب اسلامی 1979 همه طرح های توسعه نیروی هوایی شاهنشاهی متوقف شدند ! همچنین تمامی برنامه های ساختمانی ,قرارداد های نظامی و سفارش ها همگی متوقف شدند!
ساختمان پایگاه سیزدهم شکاری در اولین مرحله اش به اتمام رسیده و فرآینده کامل سازی اولین مرحله از پایگاه دهم نیز به پایان رسیده بود.دسته هایی از فانتوم ها, تایگر ها و Freedom های پایگاه های یکم,دوم و چهارم راهی شده با پایگاه دهم به اسکاردان های خودشان بازگردانده شدند.چندین F-5F با 9 فروند F-5B باقی مانده به CCTS 43 rd بازگردانده شدند.آموزش شمار زیادی از خلبانان جنگنده ایرانی با وقع انقلاب به پایان رسید و فقط تعداد کمی از دانشجویان دانشکده افسری باقی ماندند.اینان استفاده از F-5B را برای دوره های آموزش پرواز,آموزش پیشرفته و آموزش تسلیحات ایجاد کردند.
پروژه سیمرغ :
از اوایل دهه 90 میلادی شرکت هواپیما سازی ایران (هسا) طرحی برای تبدیل جنگنده های اف-5 A به نمونه دو سرنشنه اموزشی B ارئه کرد طرحی که بنام یکی از پرندگان اسطوره ایی ایران, سیمرغ نام گرفت.
نخستین اف5 آ ما بین سالهای 74 و 78 خورشیدی به اف5 بی تبدیل شد و دومین نمونه تا سال 79 کامل شد.نیروی هوای جمهوری اسلامی ایران در سال 1364 تعداد 11 فروند جنگنده اف 5 از رژیم اتیوپی و تعداد ناشناخته ایی از این جنگنده را از ویتنام خریداری کرد.نیمی از هواپیماهای خریداری شده برای تامین قطعات جنگنده های تایگر-II و ناوگان اب-5 این نیرو اوراق شد و نیم دیگر باقی مانده برای پرواز اماده و وارد خدمت شدند.تعدادی از جنگنده های تازه وارد قبل از پیوستن به اسکادران اموزشی تسلیحات و تازه مجهز شده 86 به اسکادران 71 ام فرستاده شدند و بیشتر جنگنده های باقی مانده برای طرح سیمرغ مورد استفاده قرار شدند.
نشانه های برنامه سیمرغ را می توان در قسمت جلوی بدنه, تغییرات دماغه, ورودی های هوا, لوله مورد استفاده در اندازه گیری سرعت جنگنده (Pitot) , دریچه ارابه فرود, قاب شیشه, اطاقک خلبان و ساختار بدنه هواپیما مشاهده کرد.بسیاری از اجزا دیگر از طریق مهندسی معکوس با استفاده از ریخته گری و یا قالب گیری از پوسته ادوات ساخته شدند.تجهیزات ضروری دیگر نظیر قطعات ادوات, صندلی های پرتاب, سامانه هیدرولیک ارابه فرود, ذخیره اکسیژن مایع, اجزا رادیویی, نقاط ایستایی, خطوط روغن هیدرولیک, چراغهای بدنه, انتهای IFF و UHF , کانوپی جلو و عقب و یا سایر موارد از طریق بازار سیاه و یا از انبارهای IRIAF تامین شدند.دومین دسته سیرغ ها به سیستم ناوبری کامپوتری روسیو صندلی های پرتاب K-36D مجهز شدند .اخرین سمیرغ کامل شده نخستین بررسی پروازی خود را در سال 1388 درفرودگاه شاهین شهر اصفهان انجام داد.
در تابستان 88 فرمانده IRIAF تصمیم به اعمال تغییرات بزرگی در واحد , اسکادرانها و پایگاه های میزبان F-5B ها گرفت.همه اسکادرانهای 85 و 86 ام از اصفهان به پایگاه جهارم شکاری تاکتیکی وحدتی دزفول نقل مکان کردند.نخستین جابجایی در ابان 88 صورت گرفت فرایندی که در ان جنگنده اف5 بی به شماره سریال7012-3 پس از 25 سال به اسکادران 43 منتقل شد.پیش از این تغییرات اسکادران 43 ام اموزشگاه تمرینی فرماندهی رزمی بود و بین سال های سالهای 68 تا 87 خورشیدی جنگنده های F-5F را در خدمت داشت.حال در طرح جدید جنگنده های اF-5F اسکادران 43 ام با جنگنده های F-5E اسکادران 41 ام ادغام شده تا دو اسکادران شکاری تاکتیکی از جنگنده های F-5 F/E بوجود اید.به تدریج تمامی F-5B و سیمرغ ها به اسکادران 43 ام جابه جا شدند و این انتقال در نهایت در اسفند 88 پایان پذیرفت.تمامی F-5A های باقی مانده از خرید اتیوپی به همراه دو نمونه شناسایی RF-5 A (به منظور تجهیز به تسلیحات اموزشی تجهیزات شناسایی انها برداشته شد) از اسکادران 84 ام پایگاه اصفهان رخت بستند و به پایگاه دزفول نزد اسکادران 43 ام پرانده شدند.در نهایت در بیست و هفتم اسفندماه سال 1388 هجری خورشیدی اخرین اف 5 A اسکادران 85 ام که خاطر نزدیک شدن به روزهای پایانی عمر بدنه و بال ها به مدت 6 ماه در پایگاه هشتم زمینگیر بود برای پیوستن به جمع دوستان از اصفهان پر کشید.این هواپیما پس از ترک اصفهان در ابتدا به سمت مرکز تعمیر و نگه داری پایگاه یکم مهراباد برای اورهال و تعمیر سازه ایی پرواز کرد تا پس از ان به سمت جنوب راهی شود.
ترکیب جنگنده های آزادی اسکادرانهای 85 و 86 با اسکادران 43 ام از ان یک اسکادران اموزشی تسلیحاتی پیشرفته و مجهز ساخت.امروزه پایگاه چهارم شکاری تاکیتیکی وحدتی یک بار دیگر قابلیت هایی که پیش از تغییرات سریع سال 1357 ارایه میکرد را دوباره ارایه می کند زمانیکه مکانی برای انجام تمرینات پیشرفته و تاکتیکی نیروی هوایی شاهنشاهی ایران شده بود.این پایگاه پر تلاش و هیاهو اکنون خانه اسکادرانهای 41 و 42 با جنگنده های اف 5 ایی/اف و اسکادران اموزشی پرواز پیشرفته و تسلیحاتی 43 ام با جنگنده های اف 5 بی است.
[HIGHLIGHT=#ff0000]جنگنده های آزادی شناسایی
نیروی هوایی شاهنشاهی ایران بدنبال برقراری ارتباط مثبت با پروژه شناسایی محرمانه ایرانی –امریکایی ژن تاریک از سال 1347 دریافت 16 فروند جنگنده های شناسایی از نوع اف-5 را اغاز کرد. با جایگزینی این هواپیماها با RT-33A ها , IIAF انها را با اسکادران شناسایی تاکتیکی 101 ام مهراباد عملیاتی کرد اسکادرانی که از سال 1350 حدود 20 فروند فانتوم شناسایی نیز بدان اضافه گشت.تا سال 1350 خلبانان امریکایی با RF-5A های نیروی هوایی شاهنشاهی ایران از شهر تبریز پروازهای شناسایی بر فراز مرزهای شوروی انجام میدادند در این میان دو فروند IIAF RF-5A با کنترل خلبانان USAF توسط شوروی ساقط شد حوادثی که در انها خلبانان با خروج موفق آسیب چندانی ندیدند.از سال 1350 اهمیت RF-5A تقلیل پیدا کرد چرا که جنگنده شناسایی قابل تری به نام RF-4E در حال ورود به خدمت بود.
پس از انقلاب و وقوع جنگ جنگنده های RF-5A در کنار اشباح تواناتر شناسایی وظیفه ارزشمند خودشان را با حمع اوری تصاویر از مکانهای استراتژیک نظامی عراق ادامه دادند.
IIAF در نظر داشت تا سال 59 همه جنگنده های باقی مانده RF-5A اسکادران 11 ام (101 ام سابق) را از رده خارج کند اما با تغییر حکومت ان طرح نیز تغییر یافت.تا اوئل 1359 در حدود 8 فروند جنگنده RF-5A هنوز قابلیت پروازی داشتند جنگنده هایی که بعدن در جنگ چندین پرواز شناسایی انجام دادند.در میانه جنگ ایران و عراق تعدادی RF-4E و دو فروند RF-5A را به اسکادران شناسایی 61 ام مستقر در پایگاه ششم بوشهر اختصاص داد پس از ان بود که اسکادران 61 ام تبدیل به دومین اسکادران شناسایی تاکتیکی مجهز به RF-5A شد.پس از پایان جنگ اسکادران 11 ام شناسایی منحل شد و تمامی RF-5A های باقی مانده ان به اسکادران 31 ام شناسایی مستقر در پایگاه سوم شاهرخی همدان ملحق شدند.در سال 1368 تمام RF-5A های قابل پرواز با تعدادی از F-5A های اتیوپیایی در اسکادران 71 پایگاه هفتم شهید دوران جانشین جنگنده های F-4D ان شدند و F-4D های ازاد شده به پایگاه دهم کنارک فرستاده شدند.اسکادران 71 ام شناسایی تا سال 75 استفاده از جنگنده های F-5A , RF-5A و F-5B (بعنوان هواپیمای اموزشی) ادامه داد تا اینکه در نهایت با ورود جنگنده های سوخو-24 MK اسکادران 12 ام به شیراز تمامی Freedom Fighter های شیرازی به اصفهان منتقل شدند تا در انجا اسکادران های اموزشی 85 و 86 را تشکیل دهند.
