جنگنده J-20 یک جنگنده رادار گریز نسل پنجم است . هواپیمای جنگنده دوموتوره که نمونه توسعه یافته آن توسط گروه صنایع هواپیمایی Chengdu برای ارتش آزادی بخش جمهوری خلق چین ساخته شده است. اواخر سال 2010 میلادی، J-20 تحت آزمون حرکت بر روی زمین همراه با سرعت بالا قرار گرفت. جی 20 اولین پروازش را در 11 ژوئن 2011 انجام داد. ژنرال هی ویرونگ ( معاونت فرماندهی نیروی هوایی ارتش آزادی بخش جمهوری خلق چین) گفت: در نوامبر 2009 انتظار می رفت که جی 20 تا سال 2017-2019 به توان عملیاتی برسد . توسعه (Development):
جی 20 یکی از برنامه های ساخت هواپیمایی رادارگریز تحت نام اختصاصی J-XX بود که در اواخر سال 1990 آغار شد. طرح اولیه در ابتدا به نام پروژه 718 نامگذاری شد و نهایتا" در سال 2008 میلادی و طی رقابت با طرح پیشنهادی Shenyang که طرحی بزرگتر از جی 20 بود, توانست توسط PLAAF تائید شود. دو نمونه اولیه تحت نام های 2001-1# و 2001-2# تا پایان سال 2010 ساخته شد. در 22 دسامبر 2010، جی 20 تحت آزمایش حرکت با سرعت بالا بر روی زمین و در خارج از موسسه طراحی هواپیماهای جنگنده Chengdu قرار گرفت. در طول این مرحله, هیچگونه آزمایش پروازی تائید شده ای انجام نگرفت. جی 20 اولین آزمایش پرواز رسمی خود را در 11 ژانویه 2011 انجام داد که تقریبا 20 دقیقه طول کشید. مدیر سازمان اطلاعات ملی آمریکا, James R در خصوص این آزمایش گفت: مدت زیادی است که آمریکا درمورد این پروژه اطلاع دارد و از این پرواز آزمایشی شگفت زده نشده ایم.
آزمایش پرواز (Flight Testing):
اولین پرواز جی 20 در 11 ژانویه 2011 تقریبا 15 دقیقه طول کشید و در طول پرواز نیز یک فروند جنگنده J-10S ساخت Chengdu آن را اسکورت می کرد. بعد از اولین پرواز موفقیت آمیز مراسمی رسمی برگزار شد. در این مراسم افرادی همچون: خلبان تست کننده جی 20 به نام لی گنگ (Li Gang) و مدیر طراحی بانگ وی (Yang Wei) به همراه ژنرال لی آندونگ (Li Andong) (معاون مدیر کل دپارتمان ملی تسلیحات و مدیر کمسیون علم و فناوری دپارتمان تسلیحات ملی در PLA از سال 2000 میلادی) حضور داشتند. بدین ترتیب کشور چین بعد از آمریکا و پیش از روسیه به عنوان سومین کشور دنیا که تمام مراحل ساخت و آزمایش پرواز یک جنگنده حقیقی و رادار گریز را خود انجام داده است انتخاب گردید. روزنامه گاردین گزارش داد: با این که کارشناسان از سرعت طراحی و ساخت این هواپیما شگفت زده شده اند اما با این حال می گویند که هنوز قدرت نظامی چین نسبت به آمریکا عقب است و توان نیروهای نظامی چین تنها بر منطقه تحت سلطه خودشان محدود است .
اولین آزمایش پروازی J-20 با تاریخ بازدید وزیر دفاع ایالات متحده Robert Gates از کشور چین همزمان شد. این اتفاق در ابتدا توسط جمعی از مقامات رسمی پنتاگون و کارشناسان رسانه ای آمریکا اینگونه تفسیر شد که ممکن است به عنوان یک اخطار برای هیئت نمایندگان ایالات متحده انجام شده باشد. با این حال بعد از دیدار با مقامات ارشد چینی از جمله رئیس جمهور چین (Hu Jintao), وزیر دفاع آمریکا اظهار داشت: به نظر میرسد رهبر نیروهای غیر نظامی چین با انجام این آزمایش دنیا را شگفت زده کرده است اما من مطمئن هستم این آزمایش ارتباطی به بازدید من از کشور چین نداشته است. پروفسور جین کانرونگ (Jin Canrong) استاد دانشگاه Renmin در پکن که دارای تخصص در روابط چین و ایالات متحده میباشد اظهار داشت: رئیس جمهور هو بی خبر از آنکه این تست ممکن است سؤالات بسیاری را در خصوص ماهیت غیر نظامی کنترل ارتش چین بالا می برد، این آزمایش را انجام داده است.
با این حال میشاییل اسواین (Michael Swaine) به عنوان کارشناس PLA و یک فرد آگاه در روابط نظامی چین و آمریکا گفت: هرچند این امکان وجود دارد, اما ممکن است مقامات ارشد چینی نمی دانستند که این تست پرواز قرار است در این روز اتفاق بیفتد و به منزله توهین به وزیر دفاع آمریکا نیست و بهتر است رئیس جمهور هو خود را از این بابت نگران نکنند. در مقابل تصمیم گیری مربوط به تولید، توسعه و آزمایشات هواپیماهای نظامی به طور معمول توسط مقامات سطح پایین مدیریت می شود تا توسط رهبران ارشد نظامی و غیر نظامی.
آزمایشی دوم این هواپیما به مدت یک ساعت و 20 دقیقه در روز 17 آوریل 2011 صورت گرفت. در 5 می سال 2011، 55 دقیقه تست پرواز که شامل جمع شدن ارابه های فرود نیز میشد, انجام گرفت. برنامه کامل تستهای اولیه شامل 10 الی 20 پرواز است که انتظار میرود سال ها طول بکشد.
انتقال فناوری (Technology transfer):
در سایت Globalsecurity.org آمده است که احتمالا چین مشارکت در توسعه و تولید جنگنده نسل پنجم را با روسیه کاهش داده است ، با توجه به این که روسیه برای به دست آوردن منافع بیشتر از مشارکت با چین با آن همکاری می کرده است. رهبران چین فکر می کنند که طراحی جی 20 از PAKFA روسی برتراست. کمیته خدمات مسلح هاروارد در مجلس ایالات متحده Mekean در باره جی 20 گفته است: درک من این است که آنها جی 20 را مبنی بر اطلاعاتی که از روسیه در مورد یک طرح روسی دریافت کرده اند ساخته اند و اینکه انها قادر به کپی برداری هستند. مقامات نظامی Balkan به خبرگذاری Associated Press گفتند: این احتمال وجود دارد که کشورهای چین و روسیه با اقتباس گرفتن از تکنولوژی هواپیمای رادارگریز F-117 nighthawk که در جنگ کوسوو(Kosovo) در سال 1999 توسط ارتش صربستان منحدم شد, جنگنده J-20 را طراحی نموده باشند.
اگر کارشناسان چینی از سیستم پوشش های رادارگریز F-117 استفاده کرده باشند می توان نتیجه گرفت که یک دهه از آمریکا عقبتر هستند. با این حال خلبان چینی آزمایش کننده Xu Yongling گفته ست که جی 20 یک شاهکار بومی از علم و فناوری است. او همچنین اظهار داشت که فناوری F-117 بسیار قدیمی است حتی در همان زمان هم مورد هدف گلوله قرار گرفت و نمی تواند به عنوان یک هواپیمای رادار گریز نسل بعدی مورد استفاده قرار گیرد.
ژنرال بازنشسته نیروی هوایی ایالات متحده Thomas G. McInerney گفته است: احتمالا طراحی پایه جی 20 حاصل جاسوسی های سایبری از پروژه ی FB-22 کمپانی Lockheed Martin می باشد. یک دادستان فدرال حدس میزند کشور چین از تکنولوژی هواپیمای رادارگریز Northrop Grumman B-2 Spirit که توسط Noshir Gowadia عرضه شده است استفاده نموده است.
رئیس ستاد نیروی هوایی هند (Pradeen Vasnt Naik) گفته است که در جی20 به طور کامل از فن مهندسی معکوس استفاده شده است و در این بین بخش تحقیق و توسعه (R&D) کشور چین هیچگونه دخالتی نداشته است و این موضوع به عنوان یک عمل غیر اخلاقی مورد سؤال قرار می گیرد.
Ilya Kramnik مفسر ارتش نظامی روسیه حدس زده است که چین هنوز 15-10 سال از ایالات متحده و روسیه در فناوری هوایی عقب تر است و ممکن نیست بتواند همه مواد مرکب هوایی و سنسورهای مورد نیاز برای هواپیمایش را تولید کند و می تواند به جای آن به تأمین کننده های خارجی آن خود کمک کند. با این حال او حدس زده که چین احتمالا می تواند جنگنده های نسل پنجم جی20 را با قیمت 80% تا 50% کمتر تر از نمونه های نسل پنجم ایالت متحده و روسیه تولید کند و این موضوع ممکن است موجب جذب مشتریان بالقوه همچون پاکستان و کشورهای شرق آسیا و آمریکای لاتین و جنوب شرقی آسیا و کشورهایی در آفریقا شود.
Konstantin Sivkov از آکادمی مسائل ژئوپولوتیک بیان کرد که ایالات متحده آمریکا از پیشرفت تکنولوژی نظامی چین احساس خطر کرده است. میشاییل پوگوسیان (Mikhail Pogosyan) رئیس سازمان هواپیمایی ایالات متحده ادعا کرده است که برنامه چین یک تظاهر بوده است و این کشور فاقد زیر ساخت های لازم جهت تکمیل پروژه است.
طراحی (Design):
مشخصات:
جی20 یک هواپیمای تک سرنشین و دوموتوره است که به نظر می رسد تا حدی بزرگتر و سنگین تر از Sukhoi T-50 و Lockheed Martin F-22 Raptor است. بیل سوییت من (Bill Sweetman) تخمین می زند که طول آن در حدود 75 فوت (23 متر) و دهانه بال ها 45 فوت (14 متر) و یا بیشتر است و انتظار می رود که در لحظه برخاست توانایی تحمل حداکثر وزن 75000 الی 80000 پوند (34000 تا 36000 کیلوگرم ) را دارا باشد.
نمونه اولیه با استفاده از موتورهای روسی Saturn 117S میتواند قدرتی معادل 32000 پوند (15000 کیلو گرم) ارئه نماید که به گفته سخنگوی پنتاگون (Col.David Lapan) یکی از نشانه های مشکلات طراحی این هواپیما است. منابع چینی ادعا کردن که این هواپیما با استفاده از 2 نوع موتور توربوفن همراه با رانش بالای 13200 کیلوگرم و مجهز به نازل های بردار کنترل رانش (TVC) ساخته می شوند که هر دوی آنها در چین ساخته شده اند. با این حال Richard Aboulfia گفته که موتور های WS-10 از ضعف سانحه و احتمال خرابی در آسمان رنج میبرند.
جی 20ممکن است در سرعت پایین چابکی کمتری نسبت به Lockheed Martin F-22 Raptor یا PAK-FA داشته باشد، اما همچنین ممکن است از توانایی حمل سلاح بیشتر در داخل محافظ داخلی و همچنین ظرفیت حمل سوخت بیشتر بهره ببرد. جی 20 دارای بدنه طویل و پهن میباشد و همچنین ورودی موتورهای آن به نسبت سایر نمونه ها کوچکتر هستند. بال ها از نوع مثلثی می باشند و بالچه های تعادلی (Canard) نیز رو به جلو هستند. آسمانه (Canopy) از نوع محدب و همچنین خروجی اگزوزها از نوع متغیر و حلقوی میباشد. بخش جلویی جی 20 شبیه F-22 Raptor و بدنه و دم آن شبیه نمونه اولیه Sukhoi T-50 است. بیل سوییت با توجه به عکس های اولیه معتقد است که طراحی آن احتمالا در رده یک هواپیمای دوربرد و Ground Attack (هوا به زمین) و کاملا" در نقش مخالفGeneral Dynamics F-111 Aardvark می باشد. داگلاس بری (Douglas Barrie)، معتقد است بالچه های تعادلی مایل به جلو (Forward Canards) و شیب دار J-20 همانند MiG 1.42 است. در یادداشت های بری آمده است که تفاوت های اصلی در میان J-20 و MiG 1.42 عبارتند از: بدنه مایل به جلو و طراحی تیز زوایای حمله در کنار طبف موتورهای مختلف قرار گرفته در داخل بدنه که موجب کاهش ضریب دید راداری میگردند. به نظر میرسد که چینی ها با جاسوسی سایبری از برخی پیمانکاران مختلف پروژه F-35 توانسته اند به برخی نکات در طراحی J-20 دست یابند.
جی 20 دارای 2 سکان عمودی با قابلیت حرکت در تمام جهات و آرایش Swept Back همچون F-35 می باشد و از این لحاظ شباهتی به جنگنده هایی همچون F-22 و PAK-FA که دارای دم ذوزنقه و بالچه های تعادلی ثابت هستند ندارد. این هواپیما همچنین در بخش دماغه به سبک F-22 است. در حالیکه شیب دماعه F-35 از نوع Dropped و یا همان "کاهنده" می باشد. ورودی موتورها به شکل مستقیم در زیر دماغه و با قابلیت مافوق صوت به روش DSI به همراه Canopy یک تکه می باشند. در نوامبر 2006 گزارش شد که J-20 های دارای موتورهای WS-15 قادر به ایجاد نسبت پیشرانش به وزن (Thrust to Weight) معادل 10/17000 کیلوگرم (37000 پوند) می باشند. اولین نمونه تولیدی با نام اختصاصی 2001-1# به موتورهای AL - 31F مجهز گردید و نمونه دیگر تحت عنوان 2001-2# به موتورهای توسعه یافته WS-10G همراه با نازل های دارای قابلیت کاهش ضریب RCS و تشعشع امواج مادون قرمز در جهت پنهانکاری و رادار گریزی بیشتر, مجهز گردید.
ممکن است جی 20 تبدیل به اولین هواپیمای عملیاتی و دارای قابلیت انجام ماموریت های جنگی شود که میتواند در طول ماموریت های خود به مقدار کافی سوخت حمل نماید و نیازی به سوخت گیری هوایی نداشته باشد. جف مورل (Geoff Morrell) سخنگوی پنتاگون, گفته است تا پیش از موعد رونمایی جنگنده جی 20 نمی توان در خصوص قابلیت های رادار گریزی و همچنین صحت نسل پنجم بودن آن سخن گفت.
سامانه های الکتریکی و الکترونیکی (Avionics):
احتمال میرود در تولید جی 20 از سامانه کنترل پرواز با سیم (Fly by Wire یا همان FBW) به همراه سامانه یکپارچه کنترل آتش (Fire Control) در کنار سامانه هوشمند کنترل موتورها بهره گیری شود. همچنین پیش بینی می شود در بخش رادار کنترل آتش, J-20 از یک عدد رادار Type 1475/KLJ5 با تکنولوژی آرایه فازی (AESA) بهره ببرد.
با توجه به تصاویر جدید اینترنتی, دو پنجره کوچک و دارای محافط دودی به شکل الماس در دو طرف دماغه دیده میشوند که احتمال دارد حاوی سنسورهای الکترو اوپتیکی یا همان EO همچون نمونه های گرمایاب MAWS و یا جستجوی مادون قرمز IRST باشند. همچنین 2 پنجره دیگر در قسمت تحتانی بدنه و 2 عدد در قسمت فوقانی بالچه های تعادلی (Canard) دیده میشوند که ممکن است حاوی نوعی سنسور مشابه نمونه آمریکایی EODAS نثب شده بر روی F-35 باشند که در اینصورت قابلیت اسکن 360 درجه را به J-20 اعطا می نمایند.
کابین خلبان (Cockpit):
این هواپیما از یک کابین تماما" دیجیتال به همراه 2 عدد صفحه نمایش کرستال مایع (LCD) بزرگ در کنار تعداد زیادی نمونه های کوچکتر به همراه نمایشگر سر بالای عرض (HUD) با تکنولوژی هولوگرافیک و تفکیک رنگ بالا بهره میبرد.بسیاری از این قبیل سامانه های اصلی, پیش از این بر روی هواپیماهای J-10B مورد آزمایش قرار گرفته اند و به همین دلیل سرعت توسعه J-20 نسبت به سایر نمونه ها بالاتر است.
جنگ افزارها (Armament):
J-20 دارای مخازن داخلی بزرگ جهت حمل انواع موشک های هوا به هوای کوتاه برد و برد بلند همچون PL-10 وPL-12C/D و PL-21 به 2 محفظه جانبی جهت حمل موشک های کوتاهبرد PL-10
خصوصیات رادار گریزی (Stealth):
کارلو کوپ (Carlo Kopp) معقد است که قابلیت خفای کلی در شکلگیری J-20 بطور قابل توجهی بهتر از F-35 و PAK FA است، اما او با برخی نظرات دیگران موافق است، کارلو مانند Shih Hiao-wei از ماهنامه دفاعی بین المللی و Bill Sweetman از موسسه Aviation Week معتقد است که برخی از قطعات جی 20 ممکن است قابلیت های اختفای آن را به چالش بکشد. به عنوان مثال: قسمت های در بر گیرنده موتور, ساختمان سکان عمودی و نازل غیر متقارن موتورها از جمله مواردی هستند که با قابلیت پنهانکاری, سازگاری ندارند. اما ممکن است این قبیل مشکلات تا پیش از ارائه نمونه نهایی مرتفع گردند. در ژانویه 2011 مشخص گردید که نازل موتورها فاقد قابلیت پنهانکاری میباشند واین موضوع ممکن است به این دلیل این باشد که نسل پنجم این موتورها هنوز کامل نشده است.
با این حال، یکی از نمونه های اولیه با استفاده از موتور های WS-10G به همراه نازل های پنهانکار و لبه های ناهموار و دندانه ای عرضه شد که پیش بینی میشود کلیه این خصوصیات موجل کاهش ضریب RCS به میزان نمونه هایی همچون F119 و F135 نمیشوند. رابرت گیتس نیز در مورد برخی قابلیت های رادار گریز J-20 تردید دارد ولی در مقابل معتقد است که توسعه ی جی 20 از توان بالقوه ای برخوردار است که برخی از قابلیت های ما را در خطر قرار داده است و ما مجبوریم به آنها توجه کنیم و ما باید پاسخ مناسبی به برنامه های آنها با برنامه های خود بدهیم. کوپ و گوون بیشتر بر این باورند که جی 20 طراحی شده است برای اینکه در نقش یک رهگیر سنگین و از بین برنده AWACS و هواپیما های سوخت رسان هوایی فعالیت کند. اگر این موضوع درست باشد, J-20 میتواند بیشتر شبیه به یک فرورند MIG-25 با قابلیت پنهانکاری باشد. سوییت من موافق است که به احتمال زیاد این نقش برای چنین هواپیمایی با ابعاد بزرگ و نسبت قدرت به وزن کم میتواند برخی قابلیت های آن را در خصوص سرعت و برد کاهش دهد.
لوییس پیج معتقد است: بعید است که چین به این زودی موفق به ساخت یک هواپیمای رادار گریز همه جانبه با قابلیت رهگیری به سبک نمونه های آمریکایی شده باشد و بنابر این جی 20 بیشتر در خصوص انهدام اهداف زمینی مورد استفاده قرار خواهد گرفت ودر خصوص نقش عملیاتی خود نیز محدود خواهد بود به نسل قبلی هواپیما های رادارگریز آمریکایی مانند Lockheed F- 117Nighthawk، با اینحال انتظار میرود J-20 از یک رادار AESA بهره ببرد. هرچند رادارهای نصب شده بر روی F-35 و F-22 توانایی جنگ الکترونیک و رهگیری هم زمان را دارا میباشند و این قابلیت ها برای J-20 چندان کافی نخواهد بود.
Loren B. Thompson معتقد است که ترکیب بخش جلوی J-20 دارای قابلیت های پنهانکاری میباشد و این موضوع باعث میشود تا این جنگنده بتواند اهداف زمینی خود را نابود سازد در حالی که ایالات متحده فاقد پایگاه های کافی برای F-22 ها برای مقابله با حملات اینچنین است و متحدان آمریکا هیچ هواپیمای قابل مقایسه ای را ندارند. تامپسون همین طور گفته است که هواپیماهای دوربرد دریایی ممکن است باعث مشکلات بیشتری نسبت به نمونه های کوتاهبرد و برتری هوایی همچون F-22 برای ایالات متحده شوند.
بالچه های تعادلی نصب شده بر روی بدنه J-20 در هر 2 رده سرعتی مادون و مافوق صوت دارای کارایی میباشند (این قبیل بالچه ها بیشتر در رده های مافوق صوت مفید هستند) اما مشخص نیر آیا چین در این خصوص از تکنولوژی به کار رفته در Eurofighter Typhoon استفاده نموده است یا خیر ؟ در غیر اینصورت ممکن است قابلیت های پنهانکاری این بخش نیز به زیر سوال برود.
Richard Aboulafia تحلیلگر گروهTeal در خصوص استفاده به جا از Canard ها در J-20 تردید دارد و معتقد است این بخش از بدنه را نمیتوان از دید رادارهای شناسایی پنهان نگه داشت و همچنین او معتقد است راه های بهتری نیز وجود داشتند. همچنین Aboulafia معتقد است کشور چین در ساخت بسیاری از بخش های J-20 از قطعات غیر مطابق ااستفاده نموده است و این موضوع این پرسش را به وجود می آورد که آیا براستی کشور چین دارای تکنولوژی ساخت جنگنده های نسل پنجم میباشد با خیر ؟ با این حال Canard ها میتوانند موجب افزایش قابلیت مانور پذیری هواپیما نسبت به نمونه های بهره گیرنده از بال های مثلثی شوند.
سوییت من در یادداشت های خود میگوید که Canardهای مثلثی تنها در هواپیمای بزرگ و مافوق ثوت کاربرد دارند و همچنین این موضوع در کنار ورودی های DSI و مافوق صوت موتورها, باعث میگردند تا حد اکثر سرعت J-20 به میزان 2 ماخ محدود گردد.
J.D.McFarlan از Lockheed Martin میگوید که ورودی های DSI در جی 20 بسیار شبیه به F-35 هستند اما معلوم نیست که چینی ها آن را خودشان طراحی کرده اند یا نه.
Kanwa Andrew Chan سردبیر خبرگزاری نظامی هنگ کنگ، میگوید که صحت خفای جی 20 در میان پارامتر های دیگر نیز مورد پرسش قرار میگیرد، و همچنین او معتقد است J-20 با رقبای آمریکایی و روسی خود همچون F-22 و T-50 همخوانی ندارد و این موضوع را میتوان از طریق عواملی همچون: ضعف قدرت موتورها, عدم توانایی پرواز در سرعت های مافوق صوت به مدت طولانی و همچنین صعف های ساختاری در سامانه های رادار و پنهانکاری آن جستجو نمود. بنابراین او معتقد است J-20 در نسل +4 قرار میگیرد.
مشخصات:
از آنجا که این هواپیما در حال توسعه است، این مشخصات ممکن است برآوردی از تصاویر موجود باشد:
داده ها از B. لورن تامپسون از موسسه لگزینگتون و جیمز Dunnigan
ویژگی های عمومی
خدمه : 1
طول : 62 فوت (19 متر)
طول بال : 41 فوت (12.5 متر)
ارتفاع : نامشخص
مساحت بال : 630 فوت مربع
حداکثر وزن برخاست : 66،000-80،000 پوند (34000 -- 37000 کیلوگرم)
موتورها : 2 عدد S117 و WS - 10G توربوفن (در نمونه اولیه) و WS - 15 توربوفن (در نمونه نهایی)
نیروی پیشران (بدون پس سوز): نامشخص
نیروی پیشران (همراه با پس سوز): 31.900 پوند در نمونه S117 و 32.845 پوند در نمونه WS-10G و 40.500 پوند در نمونه
S117: 31.900 پوند
WS-10G: 32.845 پوند
WS-15: 40.500
منابع :
en.wikipedia.org/wiki/Chengdu_J-20
مترجم متن : گلسار ماریامی
