ناوبندر مکران و ناو موشک‌انداز زره وارد ناوگان نظامی ایران شده‌اند اما این کشتی‌های جنگی چه خصوصیت‌هایی دارند؟
بیت ران – بر اساس گزارش ایرنا ناوبندر مکران، بزرگترین شناور نظامی ایران است که با تلاش متخصصان مجموعه ی کارخانجات نیروی دریایی راهبردی ارتش به یکی از بزرگترین ناوبندرهای بالگردبر تبدیل شده تا پشتیبانی از ناوگروه های این نیرو در آب های دور دست به ویژه منطقه شمال اقیانوس هند، تنگه باب المندب و دریای سرخ را بر عهده داشته باشد.
الحاق ناوموشک انداز زره با قابلیت مانور و سرعت بالا به ناوگان جنوب نداجا امکان حراست از آبهای تحت حاکمیت ایران را فراهم می‌آورد.
همچنین امروز تعدادی از یگان‌های شناوری نیروی دریایی ارتش در محدوده ی آبهای دریای عمان و شمال اقیانوس هند برای اجرای رزمایش اقتدار دریایی گسترش یافتند.
ناو بندرها به عنوان یک پایگاه دریایی متحرک عمل می‌کنند، آنها بخشی از زیرساخت‌های کلیدی هستند که نیروها و تجهیزات گسترش یافته در دریا را پشتیبانی می‌کنند.
ناوبندرها شامل یک دک اصلی که برای نشست و برخاست بالگرد و پهپاد است که برای ماموریت پشتیبانی در دریا و فرماندهی و کنترل طراحی شده‌اند.
یکی از قابلیت‌های ناوبندر بارگیری و جابجایی همزمان چندین هاورکرافت در پهنه دریا است. از دیگر قابلیت‌های ناوبندر تعمیر و نگهداری و اعزام و دریافت شناورهای تندرو و هاورکرافت به دریا، جهت انجام ماموریت‌های تیم‌های واکنش سریع است.
از دیگر توانمندی‌های ناوبندر پشتیبانی شناورها در عملیات‌های تبادل دریایی جهت ارسال تجهیزات، سوخت، آب و حتی تبادل نیرو در شرایط نامساعد جوی است.
ناوبندر دارای قابلیت اعزام تیم‌های عملیات جستجو و نجات SAR جهت امدادرسانی به شناورها در وضعیت اضطرار است. ناوبندر قادر به پشتیبانی از انواع شناورها در آبهای دوردست است.
اولین ناوبندر ارتش
تسنیم گزارش داده است این ناوبندر با قابلیت حمل پنج بالگرد، در فاز اول خود می‌تواند ظرفیت پشتیبانی از ناوگروه‌های اعزامی ارتش به نقاط دوردست در آبهای آزاد را به میزان چشمگیری افزایش دهد.
کی از مؤلفه‌های نیروهای دریایی راهبردی در دنیا، قابلیت دریانوردی و عملیات نظامی در هر نقطه از جهان است. این امر به طور کلی نیازمند شناورهای رزمی است که بتوانند در آبهای آزاد عمل کنند اما هر شناور رزمی با طراحی‌های فعلی نیازمند پشتیبانی‌های پایه شامل سوخت، آذوقه، مهمات و خدمات پزشکی است.
در بحث رزمی نیز مهمترین جنبه پشتیبانی، پوشش هوایی است که عمدتاً شامل هواپیما، بالگرد و رادار پرنده می‌شود.
در زمینه سوخت و آذوقه و مهمات، کشتی‌های پشتیبانی و لجستیکی در کنار گروه شناورهای رزمی اعزام می‌شوند که حامل مقادیر زیادی از موارد فوق بوده و در نتیجه امکان تداوم عملیات را برای گروه فراهم می‌کنند. این شناورها معمولاً امکان ارائه طیفی از خدمات فنی تعمیراتی و خدمات پزشکی را نیز به نیروهای هر گروه رزمی دارند.
اما در زمینه پوشش هوایی، ناوهای هواپیمابر و -در رده‌ای پائین‌تر- ناوهای بالگردبر ساخته می‌شوند که حامل تعدادی هواگرد با مأموریت‌های متنوع بوده و کار پوشش هوایی را چه در قالب عمیات رزمی و چه اطلاعاتی به انجام می‌رسانند.
نیازها
در صورت نیاز به اجرای عملیات آبی خاکی، بدیهی است که حمل یک یا نهایتاً دو بالگرد روی شناورهای رزمی معمولاً کفایت نمی‌کند و بالگردهای موجود روی ناوهای بالگردبر مورد نیاز هستند.
ترکیب دو گونه شناور فوق یعنی لجستیکی و حامل هواگرد، به شناوری چند منظوره منجر می‌شود که امکان اجرای طیف گسترده‌ای از مأموریت‌های پشتیبانی را از یک گروه رزمی دارد.
وجود چنین شناوری در هر گروه رزمی سبب بهبود کیفیت اجرای مأموریت‌ها و نیز تداوم اجرای آنها می‌شود. در نتیجه مشاهده شده که در سال‌های اخیر، گرایش به سمت توسعه شناورهایی که هم قابلیت پشتیبانی‌های پایه و لجستیکی را دارند و هم حامل تعدادی بیشتری بالگرد نسبت به شناورهای معمولی و البته کمتر از یک ناو اختصاصی بالگردبر هستند، بیشتر شده است.
سابقه در جهان
نکته جالب توجه این است که برخی کشورها از جمله قوی‌ترین نیروها از نظر کمیت یا با سابقه زیاد در عرصه عملیات دریایی و حتی کشورهای دارای صنایع عظیم کشتی‌سازی، اقدام به تغییر یک شناور غیرنظامی برای رسیدن به شناور نظامی پشتیبانی و چند منظوره کرده‌اند.
معروف‌ترین مثال در این زمینه، تبدیل نفتکش به شناور چند منظوره در نیروی دریایی آمریکا است که اتفاقاً به دلیل رضایت از عملکرد این نوع شناورها، تعداد مد نظر برای به خدمت گرفتن را نسبت به قرارداد اولیه در چند نوبت افزایش داده‌اند.
بندر کوچک
این شناور در واقع همانند یک بندر کوچک به شناورهای رزمی در آبهای آزاد خدمات می‌دهد و کاری که سایر کشورها با اعمال نفوذ سیاسی و دریافت خدمات بندری از کشورهای مختلف در جهان صورت می‌دهند، به صورت مستقل برای نیروی دریایی ارتش در هر نقطه از اقیانوس‌های جهان ارائه می‌کند. در نتیجه، مدت زمان فعالیت ناوگروه‌های ارتش برای حفاظت از خطوط کشتی‌رانی کشور خصوصاً در برابر دزدان دریایی که نهایتاً در حدود دو ماه بود، می‌تواند تا حد توان و تحمل خدمه ارتقاء یابد و به صورت کلی چند برابر شود.
حتی استقرار این ناوبندر در یک محدوده مشخص مانند رأس الحد امکان پشتیبانی همزمان از چند ناوگروه را فراهم می‌کند ضمن اینکه صرف حضور شناور نظامی ایرانی، سبب از بین رفتن حاشیه امن شناورهای نیروهای فرامنطقه‌ای در آن مناطق خواهد شد و تمام تحرکات آنها زیر نظر نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.
همچنین با استقرار این شناور در این منطقه، می‌تواند به عنوان ایستگاه رله اطلاعات و کنترل پهادهای مختلف مورد استفاده قرار بگیرد.
در یک سال اخیر که به علت شیوع بیماری کرونا، امکان دریافت خدمات بندری برای ناوهای نیروهای دریایی ارتش دشوارتر شده بود، لزوم رفع مشکل خدمات دهی به این شناورهای رزمی سبب شد تا فرایند توسعه ناوبندر مکران به دو فاز تقسیم شده و در فاز اول تنها با کمتر از 5 ماه کار اجرایی، مکران آماده اعزام به مأموریت شود. فاز بعدی نیز شامل برخی تغییرات دیگر در سال آتی اجرایی خواهد شد.
تغییرات نسبت به کشتی
از نظر ظاهری، اصلی‌ترین تغییر در ناوبندر مکران نسبت به شناور نفتکش پایه، افزوده شدن یک باند بزرگ نشست و برخاست بالگرد در نیمه جلویی عرشه و به طول حدود 76 متر و عرض برابر عرض بدنه است. (مساحت 3200 متر مربع)
این عرشه وسیع، امکان استقرار همزمان 5 بالگرد را به راحتی فراهم می‌کند. از جمله ترکیب 2 بالگرد بل212، 2 بالگرد SH-3D سی کینگ و یک بالگرد RH-53D سی استالیون روی ناوبندر مکران قابل اجرا است.
در زیر این عرشه نیز اتاقک های متعددی برای امور مختلف افزوده شده است که با توجه به وسعت عرشه، حجم و تعداد بالایی فضای کار را شامل می‌شود.
برخلاف ناوبندرهای آمریکایی که بخش زیرین عرشه به طور کامل دستخوش تغییر شده، در ناوبندر ایرانی مکران با توجه به نوع نیاز بومی، ظرفیت مخازن سابق نفتکش حفظ شده و تنها به منظور حمل سوخت و آب و آذوقه کمترین تغییرات لازم را دریافت کرده است.
آشیانه بالگرد
مکران در حال حاضر فاقد آشیانه نگهداری بالگرد است ولی با توجه به خبرهایی از ایجاد یک سازه جدید در قسمت سینه ناو، در جلوی باند بالگردها ممکن است آشیانه نگهداری در این بخش در فاز دوم توسعه افزوده شود. یک جرثقیل سنگین هم برای مأموریت های ناوبندر مکران به وسط عرشه و با فاصله از عرشه فرود بالگردها نصب شده است.
از نظر تسلیحات، علاوه بر دو سکوی پرتاب کانتینری موشک، شش موضع استقرار توپخانه پدافندی، انواع سامانه‌های جنگ الکترونیکی که روی شناورهای رزمی نیروی دریایی ارتش مشاهده شده بود، بر فراز دکل روی سازه فرماندهی مکران نیز نصب شده که در فضای نبردهای مدرن امروزی ارزش بسیار بالایی دارند.
علاوه بر سامانه شناسایی سیگنالی یا ESM ساخت صنایع دفاعی کشور، رادارهای دریایی باند X و سامانه‌های مخابرات دریایی نیز روی سازه ناوبندر مکران قابل تشخیص است.
دو اتاقک نیز روی سقف سازه فرماندهی و در مجاورت دکل اصلی افزوده شده است که ممکن است مربوط به کنترل پرواز پهپادها یا سایر مأموریت‌ها باشد.
دو اتاقک نیز روی سقف سازه فرماندهی و در مجاورت دکل اصلی افزوده شده است که ممکن است مربوط به کنترل پرواز پهپادها یا سایر مأموریت‌ها باشد.
موشک‌ها
موشک‌های برد بلند قدیر با برد ۳۰۰ و ابومهدی با برد بیش از هزار کیلومتر گزینه‌های اصلی قابل طرح برای موشک‌های ضدکشتی در ناوبندر مکران هستند.
با توجه به اینکه به نظر می‌رسد کانتینرهای مذکور از نوع استاندارد ۴۰ فوت هستند ابعاد آنها طول ۱۱۲، عرض ۲.۳۴و ارتفاع ۲.۲۸متر خواهد بود. در نتیجه احتمال پذیرش چهار موشک از نوع ابومهدی در هر یک از آنها قابل طرح است.
با توجه به اعلام تمایل نداجا به دریافت موشک‌های بالستیک روی ناوهای خود در آینده، ناوبندر مکران و این نوع کانتینترهای حامل موشک می‌تواند بستر به کارگیری موشک‌های بالستیک ساخت داخل باشد که در نمونه‌های تا برد ۷۰۰ تا هزار کیلومتر یعنی موشک‌های ذوالفقار و دزفول دارای طول کمتر از ۱۰.۵ متر و قطر ۶۸ سانتیمتر هستند که به راحتی دو فروند از آنها در هر یک از این کانتینترها به همراه ریل پرتاب قابل جانمایی است. خصوصاً موشک ذوالفقار بصیر به عنوان موشکی ضدکشتی با جستجوگر اپتیکی دست برتر را برای مکران در اجرای عملیات علیه شناورهای دارای پدافند قوی‌تر باز می‌کند.
قایق‌های تندرو
چهار قایق تندرو با ظرفیت ۱۲ نفر و مجهز به راکت انداز ۱۱ لوله ۱۰۷ میلیتمری و چهار زیردریایی عملیات ویژه به همراه ظرفیت ۱۵۰ نیروی عملیات ویژه از دیگر قابلیت های ناوبندر مکران است.
همچنین پهپادهای مختلفی قابلیت اجرای عملیات از روی ناوبندر مکران را دارند از جمله پهپاد عمود پرواز پلیکان با برد ۱۲۰۰ کیلومتر که مجهز به سامانه‌های الکترواپتیک بوده و توانایی اجرای عملیات شناسایی و هدفیابی و نظارت هوایی روی محیط پیرامونی شناور را در فواصل مختلف دارد.
حمل بار
توانایی حمل ۸۰هزار تن سوخت و ۲۰هزار تن آب سبب می‌شود تا مکران بتواند در مدت ۹۳ روز، یک دور به دور کره زمین حرکت کرده و تا ۱۰ بار این قابلیت را بدون مراجعه به ساحل داشته باشد.
این غیر از قابلیت پشتیبانی از ناوهای رزمی در همین فرض مأموریتی است. برای مقایسه باید گفت ناو خارک ۱۸هزار تن سوخت حمل می‌کند و در صورت پشتیبانی همزان از ناوهای رزمی، ماندگاری آن در دریا نیز به میزان محسوسی کمتر می‌شود.
ویژگی‌های ناوبندر مکران
- طول حدود ۲۲۸ متر و عرض۴۲ متر و تناژ جابجایی نهایی ۱۲۱ هزار تن، سرعت نهایی ۱۴.۴ مایل دریایی معادل ۲۶.۷ کیلومتر بر ساعت.
- قابلیت حمل پنج تا هفت فروند از انواع بالگردهای حتی سنگین خصوصاً سه نوع بالگرد یگان هوادریای ارتش شامل بل-212، SH-3D سی کینگ و RH-53D سی استالیون
- مجهز به تسلیحات دفاعی و جنگ الکترونیک مختلف
- مجهیز به سامانه موشکی کروز
- قابلیت حمل و به کارگیری پهپادها از جمله پهپاد پلیکان
- برخورداری از بدنه دو لایه به دلیل استفاده از شناور نفتکش به عنوان مبنا
- ظرفیت بسیار بالا برای حمل سوخت تا ۸۰ هزار تن، آب تا ۲۰هزار تن و آذوقه
- قابلیت دریانوردی اقیانوسی طولانی مدت
- قابلیت ماندگاری و برد بسیار بالا در حدهفت تا ۱۰ بار دور زدن کره زمین ضمن پشتیبانی از دو یا چند ناو رزمی در کنار خود
- استقرار تیم های عملیات ویژه و قایق های تندرو و پشتیبانی از عملیات های خاص
- امکان ارائه خدمات فنی و تعمیرگاهی به یگان های شناور در مأموریت آبهای آزاد
ناوچه موشک انداز زره
ناو موشک انداز زره اولین شناور از رده پیکان محصول پروژه سینا است که در جنوب ساخته شده. قبلاً چهار فروند از این رده به نام‌های «پیکان»، «جوشن»، «درفش» و «سپر» در ناوگان شمال ساخته و تحویل شده بود.
شناورهای رده پیکان بر مبنای نمونه خارجی که در سال‌های قبل از انقلاب از فرانسه خریداری شد ساخته شده‌اند اما به جز مشابهت در سازه و دو سلاح توپخانه‌ای، در سایر اجزا کاملاً متفاوت از نمونه خارجی بوده و از تجهیزات بومی و ساخت داخل و بهره‌مند از فناوری‌های روز در آنها استفاده شده است.
۱۲ فروند از این ناوچهها به خدمت نیروی دریایی کشورمان وارد شدند که یقیناً معروف‌ترین آنها ناوچه قهرمان پیکان و پس از آن جوشن بود. ناوچه پیکان پس از مشارکت اساسی در خلق حماسه عملیات مروارید در آذر 1359 و ناوچه جوشن در درگیری نابرابر با ناوگان دریایی آمریکا در فروردین 1367 همیشه جاوید شدند.
شناورهای رده پیکان محصول پروژه سینا با ۳۱ خدمه دارای ۴۷ متر طول، عرض ۷.۱ متر و تناژ جابجایی ۲۷۵ تا ۳۰۰ تن بوده، از چهار پیشرانه ۳۵۰۰ اسب بخار نیرو گرفته و به بیشینه سرعت ۳۵ گره دریایی حدوداً برابر با ۶۵کیلومتر بر ساعت میرسند. چهار مولد برق ۱۴۰ کیلوواتی نیز در این شناورها وظیفه تولید توان الکتریکی برای کاربردهای مختلف را بر عهده دارند.
بهینه سازی در زره
شناور موشک انداز زره از نظر تجهیزات و برخی جزئیات دیگر از نمونه‌های قبلی ساخته شده در این رده بهتر است. در ناو زره بیش از ۸۰ درصد تجهیزات و سامانه ها نسبت به قبل بهینه سازی یا بومی سازی شده است. از جمله پیشرفت های زره در مقایسه با چهار شناور هم رده ساخت داخل در ناوگان شمال، مخابرات امن یکپارچه ساخت داخل و نسل جدید است که می تواند در تمامی باندها و فرکانس ها چه به صورت صدا و چه دیتا کاملاً رمز شده ارسال و دریافت نماید. سامانه مخابراتی شناور موشک انداز زره امکان برقراری ارتباط امن با واحدهای هوایی، سطحی، زیرسطحی و ساحل را حتی در شرایط جنگ الکترونیک برقرار می‌کند.
سامانه الکترواپتیکی پیشرفتهای که بر روی پل فرماندهی ناوهای نظامی ایرانی مشاهده می‌شود که پایدار شده با ژیروسکوپ، دارای دو درجه آزادی حرکتی و دارای امکان هماهنگی با تسلیحات و یکپارچگی با دوربینهای حرارتی، مسافتیابهای لیزری و نرمافزارهای تحلیل تصویر است.
در زمینه سامانه های الکترواپتیک صنعت دفاعی کشور امروزه به برد بسیار بالا و قدرت تفکیک عالی دست یافته که قبلا گزارش مستقلی در این مورد توسط تسنیم منتشر شد. نمونه هایی با برد ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر علیه اهداف هوایی بسته به شرایط نزدیک شونده یا دورشونده بودن در بین محصولات ساخت داخل ارائه شده است.
موتور
زره نسبت به نمونه های ساخته شده در شمال موتور قوی‌تری دارد و تجهیزات و رادار بهتر و به روزتری روی آن نصب شده است. این ناو قابلیت کشف، شناسایی و درگیری اهداف سطحی دشمن را دارد و می تواند ۴۰- هدف سطحی را در رصد خود داشته و همزمان با چهار هدف سطحی درگیر شود. سامانه کنترل آتش شناور رزمی زره کاملاً ایرانی بوده و قابلیت مقابله با جنگ الکترونیک را در سطح بالایی دارد.
این سامانه کنترل آتش با نام ثامن قابلیت کشف و ردیابی اهداف سطحی و هوایی را به طور همزمان و نیز به صورت پسیو یا غیرفعال دارد. قابلیت دریافت و نمایش اطلاعات از حسگرهای مختلف شامل رادار و اپتیک و …، جستجو و ردگیری اهداف در یک محدوده زاویه ای مشخص و زوایای عمودی، تخصیص اطلاعات اهداف به تسلیحات مختلف موجود روی شناور، افزایش قدرت تفکیک و وضوح اهداف مختلف، قابلیت تصحیح خطای تیراندازی با توپخانه بر روی هدف به صورت خودکار، امکان آتشباری روی اهداف ساحلی به صورت مستقیم و غیرمستقیم، برخورداری از سکوی پایدار شده، رادوم بدون اتلاف انرژی، افزایش قابلیت اطمینان سامانه، افزایش توان جنگ الکترونیک با تغییر پلاریزاسیون و گیرندگی، استفاده از 9 تکنیک مختلف برای افزایش قابلیت های ضد جنگ الکترونیک در ردگیری اهداف هوایی و امکان ایجاد اهداف مجازی برای تمرین خدمه از جمله ویژگی های این سامانه است.
رادرا
یک رادار جستجوی سطحی باند ایکس با فناوری حالت جامد یا Solid state که در ره LPI یا احتمال کشف پائین از سوی دشمن طراحی شده تحت عنوان پروژه سراج با برد بیش از ۱۱۰ کیلومتر و قابلیت ردگیری همزمان ۱۰۰ هدف توسط متخصصان کشورمان ساخته شده است که با برخورداری از فناوری های دیجیتال و قدرت پردازش بالا توانمندی های بالایی در زمینه هماهنگی با انواع سامانه ناوبری و سایر حسگرها بوده و از تکنیک های پیشرفته در مقابله با جنگ الکترونیک برخوردار است.
تسلیحات اصلی شناور موشک انداز زره شامل دو قبضه توپ و چهار موشک کروز ضد کشتی است که تعدادی موشک دوش پرتاب میثاق با برد پنج کیلومتر و تیربار ۱۲.۷ میلیمتری نیز سایر تسلیحات آن را تشکیل می دهند.
یک قبضه توپ ۷۶ میلیمتری تمام خودکار فجر۲۷در سینه ناو (قسمت جلو) با نرخ آتش ۱۲۰ گلوله در دقیقه و بیشینه برد ۱۷ کیلومتر، برد ۱۲ کیلومتر بر ضد اهداف سطحی و ۷ کیلومتر بر ضد اهداف هوایی توپ اصلی این شناور است.
توپ ۴۰ میلیمتری فتح۴۰ با میزان شلیک ۳۰۰ گلوله بر دقیقه، برد مؤثر چهار هزار متر علیه اهداف هوایی و شش هزار متر علیه اهداف دریایی و زمینی و برد نهایی ۱۲ کیلومتر سلاح دیگر شناورهای رده پیکان است که در پاشنه یا انتهای ناو نصب شده است. لوله این توپ 3300 کیلوگرمی تا ۸۴ درجه به سمت بالا قابلیت چرخش دارد.
موشک‌ها
دو جایگاه پرتابگر دو فروندی موشک های کروز که می‌تواند از موشک نور با برد ۱۲۰ تا قدیر با برد ۳۰۰ کیلومتر را به کار بگیرد در میانه عرشه این شناور کار گذاشته شده است. موشک قدیر از رادار، جنگ الکترونیک و سامانه ناوبری پیشرفته ای برخوردار بوده و دارای سرجنگی حدود ۱۷۵ کیلوگرمی و سرعت حدود ۰.۷ ماخ است.
