رادار وسیله ای است که انسان را قادر می سازد موقعیت اجسام یا مواضع مختلف را از فواصل دور تشخیص دهد.رادارهای نظامی عموما برای تشخیص، شناسایی و رهگیری اهدافی در بالای سطح زمین ( مانند هواپیماهای، کشتی ها و . . .) به کار می روند. اما از قدیم در محیطهایی مانند دریا یا میدان نبرد، نیاز به تشخیص و شناسایی مواضع و تجهیزات شناور یا زمینی وجود داشته است. در سالهای اخیر و با جدی تر شدن بحث دفاع ضد موشکی، لزوم وجود رادارهایی برای کشف و تشخیص تهدیدها در سطح یا ارتفاع خیلی پایین از فواصل دور، جدی تر شده و سرمایه گذاری بر روی توسعه این سامانه هابسیار افزایش یافته است. مسأله اصلی سامانه های راداری در کشف اهداف سطحی، انحنای زمین می باشد. مسیر حرکت امواج الکترو مغناطسیس رادار مستقیم است در حالی که زمین انحناء دارد و امواج در اغلب محدوده های فرکانسی با ادامه دادن به مسیر مستقیم خود از سطح زمین فاصله می گیرند. تأثیر این انحناء از حدود 30 کیلومتری زمین شروع می شود و اجسام در فواصل دورتراز این محدوده رفته رفته در محدوده نقطه کور رادار قرار می گیرند. به عبارت ساده تراجسام دورتر از 40 کیلومتر نمی توانند در خط دید مستقیم رادارهای مستقر بر روی زمین ( با ارتفاع متعارف آنتن) قرار گیرند.به عنوان مثال، برای دیدن یک هدف سطحی در فاصله 300 کیلومتری باید آنتن رادار را تا ارتفاع 5 کیلومتری بالا برد! لذا لازم است برای کشف و تشخیص اهداف سطحی در فاصله دور چاره اندیشی شود. هم اکنون 2 راه حل برای این مسأله وجود دارد:  1- استفاده از ماهواره یا هواپیمای بلند پرواز ارتفاع بالا 2- استفاده از رادارهای فرا افق نگر یا Over The Horizon (OTH)  اگر چه برخی رادارها بویژه در محیطهای دریایی، در اثر عوامل فیزیکی شناخته شده و ناشناس گاهی انحنای زمین را دور می زنند و قادر به دیدن اهداف سطحی در فواصل بسیار دور می شوند، اما تنها راه حل های مطمئن برای کشف و تشخیص اهداف سطحی 2 روش اشاره شده است. روش اول، یعنی استفاده از سامانه های هوایی و فضایی که آن هم مشکلات و معایب آشکار خود را دارد. لذا روش دوم یعنی استفاده از رادارهای فرا افق نگر رویکرد قابل ملاحظه ای به نظر می رسد. رادارهای فرا افق نگر در باند فرکانسی HF کار می کنند و معمولا بر روی زمین نصب می شوند. این نوع رادارها به 2 دسته کلی قابل تقسیم هستند:  1- رادارهای فرا افق نگر آسمانی (Sky Wave OTH Radar) 2- رادارهای فرا افق نگر سطحی (Surface/Ground Wave OTH Radar)  رادارهای فرا افق نگر آسمانی  در این نوع رادارهای، امواج HF را به لایه یونیسفر جو می تابانند و در نتیجه با شکست و بازگشت به جو در این لایه ، می توانند محدوده های دور و وسیعی را پوشش دهند. این نوع رادارها برای پوشش مناطق دور دست، از 500 تا 4000 کیلومتر و بالاتر در مساحتهای بسیار بزرگ مناسب هستند. موارد ذیل در مورد رادارهای فرا افق نگر آسمانی قابل توجه می باشد:  1- این رادارها دارای شبکه ای از آنتهای فرستنده و گیرنده هستند.  2- این رادارها به دلیل ماهیت شبکه ای و گسترش سامانه های خود،قابلیت حمل و نقل و جابجایی بالایی ندارند.  3- هزینه تمام شده رادارهای فرا افق نگر آسمانی در حد چند میلیارد دلار بوده و معمولا در سطح پروژه های ملی کشورها تعریف می شود.  4- کاربرد غیر نظامی این رادارها در امور اقیانوس شناسی و کنترل ترافیک دریایی و کاربرد نظامی آنها در بخش هشدار اولیه سامانه های دفاع موشکی بالستیک و کروز است.  5- این نوع رادارها برای فواصل زیر 500 کیلومتر مناسب نبوده و سابقه چندانی از آنها در این فاصله به چشم نمی خورد. رادارهای فرا افق نگر سطحی  این نوع رادارها که آنها هم در باند فرکانسی HF عمل می کنند و به HFSWR4 معروف هستند برای تشخیص اهداف سطحی تا فاصله 500 کیلومتر مناسب می باشند. در این سامانه امواج HF با استفاده از چند خاصیت فیزیکی، به جای خط مستقیم، مسیر منحنی زمین را طی کرده و باز می گردند. موارد ذیل در همین راستا قابل ذکر می باشد:  1- این نوع رادار در مقایسه با رادار فرا افق نگر آسمانی از شبکه و محدوده پیاده سازی کوچکتری برخوردار است.  2- این نوع رادار کاربردهای بسیار وسیع غیر نظامی دارد، لذا دستیابی به قطعات و تجهیزات آن آسان تر به نظر می رسد. همچنین سوابق این نوع رادارها به غیر از آمریکا در طیف وسیعی از کشورها مانند چین، روسیه، ترکیه، ژاپن، کانادا، استرالیا، انگلستان و فرانسه وجود دارد. 3- امروزه رادار های فرا افق نگر سطحی، سامانه های مناسبی برای بخش هشدار اولیه تهدیدهای کروز هستند. به طور کلی می توان بیان داشت با رشد و گسترش سامانه های دفاع موشکی، این نوع رادارها هم رشد قابل توجهی پیدا کرده اند. این نوع رادارها معمولا از لحاظ سخت افزاری پیچیدگی کمتری نسبت به رادارهای فرکانس بالاتر دارند، اما به لحاظ نرم افزاری و پردازش بسیار پیچیده هستند. دقت اندازه گیری این رادارها به اندازه رادارهای دیگر نیست و استفاده از آنها تنها در بخش هشدار اولیه مطرح است. بیشتر این رادارها قابلیت حمل و نقل پایینی دارند و معمولا بطور ثابت مورد استفاده قرار می گیرند. کشوری که از یک رادار فرا افق نگر در مرز خود استفاه می کند، در واقع قادر است تحرکات کشورهای همسایه و منطقه ای خود را بر روی خاک آنها ودر پایش لحظه به لحظه قرار دهد. یکی از موارد نگرانی کشورهای مانند روسیه از سامانه های دفاع موشکی نیز همین است. به عنوان مثال سامانه های هشدار اولیه ای که به بهانه رصد تهدیدهای خاورمیانه در شرق اروپا نصب می شود می تواند عمق خاک روسیه را نیز زیر نظر داشته باشد و مثلا هر گونه جابجایی موشکهای روسی را بصورت لحظه ای بر روی زمین مورد تعقیب قرار دهد. قابلیتی که در مقام مقایسه حتی ماهواره های جاسوسی با توجه به گردششان حول زمین و عبور سریع از فراز مناطق مختلف کمتر از آن برخوردارند. البته باید توجه داشت، سامانه های دفاع موشکی از شبکه پیچیده ای از انواع رادارهای زمینی، هوایی و فضایی کشف، تعقیب و رهگیری و سامانه های موشکی و کنترل و فرماندهی تشکیل شده و رادار هشدار اولیه تنها بخش کوچکی از آن است.  منبع: ماهنامه هوافضا شماره 64