هواپیمای مسافربری فراصوت کنکورد، در کنار توپولف-۱۴۴،
یکی از دو هواپیمای مسافربری فراصوتی است که در پروازهای تجاری برای حمل
مسافر مورد استفاده قرار گرفت. این هواپیما که محصول مشترک دو کشور فرانسه و
بریتانیا است، قادر بود با سرعتی حدود دو برابر سرعت صوت یا عدد ماخ ۲
پرواز کند.
هواپیمای کنکورد با بهره گیری از چهار موتور توربوجت با
پس سوز، قادر به پرواز در سرعت های فراصوتی بود. این موتورهای بسیار
قدرتمند، سوخت را به سرعت مصرف میکردند. بالهای کنکورد مثلثی بودند و
تنها رقیب آن، هواپیمای توپولوف تییو-۱۴۴ بود که در ظاهر بسیار به
هواپیمای کنکورد شبیه است. کنکورد در سال ۱۹۷۷ (میلادی) بیست و سه میلیون
پوند انگلستان قیمت داشت.این هواپیما برای اولین بار در دوم مارس ۱۹۶۹ به
پرواز در آمد و در ۲۱ ژانویه ۱۹۷۶ رسما آغاز به کار کرد .
اواخر دهه پنجاه میلادی که ایالات متحده تقریباً به طور
کامل بازار حمل و نقل هوایی را در اختیار داشت، فرانسوی ها و انگلیسی ها
می کوشیدند تا با معرفی یک هواپیمای مافوق صوت، در زمینه حمل و نقل هوایی
برای خود جایگاه مناسبی به دست آورند. طرح های شرکت های هواپیماسازی فرانسه
و انگلیس به ترتیب با عناوین Type2و Super Caravel شناخته می شدند ولی به
دلیل هزینه زیاد، به رغم برنامه ریزی های صورت گرفته برای تولید مدل های
اولیه، هر دو کشور با تشکیل کنسرسیومی مشترک، پیش نویس قرارداد تولید خود
را در روز 28 نوامبر 1962 به امضا رساندند. کنسرسیوم جدید پس از امضای
قرارداد، موفق به اخذ سفارش از شرکت های معتبر هواپیمایی همچون شرکت خطوط
هوایی ژاپن، شرکت هواپیمایی آلمان لوفت هانزا(، یونایتد ایرلاینز )ایالات
متحده(، TWA )امریکا(، شرکت حمل و نقل کانتاس )استرالیا(، ایر کانادا و
غیره شدند.
در ابتدا انگلیسی ها نام Concord )به معنی
توافق( را برای این محصول مشترک برگزیده بودند ولی پس از مدتی برای تطبیق
تلفظ انگلیسی آن با گویش فرانسوی، نام هواپیما به Concorde تغییر پیدا کرد.
کنکورد 001 ساخت کارخانه تولوز فرانسه بود و
کنکورد 002 در بریستول انگلیس تولید شده بود. در مجموع 20 فروند هواپیمای
مسافربری مافوق صوت کنکورد از خطوط تولید خارج شد که سوانح و حوادث مختلف
از جمله آتش سوزی در موتورها و سرانجام سقوط یک فروند از آن در تاریخ 25
جولای 2000 در حوالی شهر پاریس که 113 کشته بر جای گذاشت، به روند
بازنشستگی این پرنده زیبا سرعت بخشید.
مجموعه این عوامل موجب شد تا دو خط هوایی ایرفرانس و
بریتیش ایرویز در سال 2003 پایان عمر فعالیت های پروازی کنکورد را اعلام
کنند. به این ترتیب در تاریخ 27 مه 2003 ایرفرانس و در تاریخ 24 اکتبر 2003
بریتیش ایرویز، هواپیمای کنکورد را از مسیرهای پروازی خارج کرده و به
تاریخ سپردند.
«آندره تورکا» روز دوم مارس 1969 به عنوان اولین خلبان هواپیمای کنکورد از
باند فرودگاه تولوز در کشور فرانسه به هوا برخاست و پس از پروازی به مدت
کمتر از 30 دقیقه از این هواپیمای پیشرفته به عنوان پرنده یی بزرگ با
پروازی بسیار خوب نام برد. اگرچه در این پرواز آزمایشی، کنکورد به ارتفاع
10 هزار پا )3 کیلومتری( دست پیدا کرد ولی سرعت آن از 300 مایل در ساعت
)480 کیلومتر بر ساعت( تجاوز نکرد.
علاوه بر تورکا و کمک خلبانش، 2 تکنسین پرواز نیز در
این آزمایش درون هواپیما حضور داشتند ولی وزش شدید باد ادامه آزمایش را به
زمان دیگری موکول کرد و کار در ساعت 30/15 با پارک کنکورد در انتهای باند
فرودگاه پایان یافت. هر چند قبل از این هم به علت شرایط نامساعد جوی، دو
برنامه آزمون کنکورد به شکست انجامیده بود.
با لمس سطح باند توسط چرخ های کنکورد 001، فریاد شادی
جمعیت تماشاگران حاضر در فرودگاه تولوز فرانسه در صدای رعدآسای 4 موتور
توربوجت محو شد. پس از باز شدن چتر ترمز و توقف کامل هواپیما، مردم به سمت
پلکان هواپیما هجوم بردند و خلبان فرانسوی «آندره تورکا» و همکارانش را به
شدت تشویق کردند. در تاریخ نهم آوریل 1969 نوبت به خلبان انگلیسی «برایان
ترابشا» رسید تا سکان هدایت کنکورد 002 را در دست گرفته و دومین پرواز
آزمایشی کنکورد و اولین آن در خاک انگلیس را به انجام رساند.
این پرواز 22 دقیقه یی از مبداء پایگاه فیلتون در حوالی
شهر بریستول به مقصد پایگاه فایفورد در شهر گلوسسترشایر صورت گرفت تا چند
ماه پس از آن و دقیقاً در روز اول اکتبر 1969، نخستین پرواز مافوق صوت
هواپیمای مسافربری به وقوع بپیوندد.
به این ترتیب مردم دو کشور فرانسه و انگلیس به خود می
بالیدند که همکاری مشترک دو شرکت اسپشیال فرانسه و اسپیس انگلیس ثمربخش شده
و انحصار ایالات متحده در صنعت حمل و نقل هوایی در بخش هواپیماهای
مسافربری شکسته شده است. با این وجود تحویل نخستین هواپیماها به ناوگان
تجاری دو کشور حدود 6 سال طول کشید به طوری که اولین کنکوردها در تاریخ 19
دسامبر 1975 با کد ثبت F-BV به ایرفرانس و در مورخ 14 ژانویه 1976 با کد
ثبت G-BOA به شرکت هواپیمایی بریتیش ایرویز تحویل داده شد.
یک هفته پس از تحویل هواپیمای خطوط هوایی انگلستان یعنی
در روز 21 ژانویه 1976 اولین پرواز تجاری کنکورد به طور همزمان به وسیله
خطوط هوایی انگلستان و فرانسه به انجام رسید. در این روز کنکورد خط هوایی
انگلیس پس از برخاستن از شهر لندن در بحرین به زمین نشست و کنکورد ایرفرانس
مسیر پاریس - برزیل را طی کرد.
دو مدل آزمایشی هواپیمای مافوق صوت کنکورد با شماره های
001 و 002 از لحاظ ابعاد از سایر مدل های کنکورد ساخته شده، کوچک تر
بودند. با این وجود بسیاری از آزمون های پروازی کنکورد به وسیله همین دو
فروند هواپیمای آزمایشی انجام گرفت.
کنکورد در مقام تنها هواپیمای عملیاتی مافوق صوت
مسافربری جهان با اتکا به بال های دلتاشکل خود پرواز می کرد و دماغه یی تیز
و متحرک داشت. این دماغه در زمان پرواز با سرعت مافوق صوت، کاملاً در
راستای بدنه قرار می گرفت و هنگام فرود و برخاستن برای تامین دید کافی مورد
نیاز خلبان به سمت پایین تغییر وضعیت می داد. کنکورد با دهانه بال 27
متری، طول 62 متری و ارتفاع تقریباً 13 متری، هواپیمای نسبتاً بزرگی به
حساب می آمد که در وضعیت عادی 128 مسافر و در چیدمان متراکم صندلی ها 144
نفر را همراه با دو خلبان، یک مهندس پرواز و 3 مهماندار در خود جای می داد.
ضمن اینکه مساحت بال آن هم معادل 359 مترمربع بود.
سریع ترین هواپیمای مسافربری جهان با وزن بدون
سوخت 92 هزار و 80 کیلوگرم می توانست نزدیک به 14 تن بار را با خود حمل کند
و ظرفیت مخازن سوخت آن که در داخل بال های کنکورد بود، به 120 هزار لیتر
می رسید. کنکورد از 4 موتور توربوجت که محصول مشترک امریکا و فرانسه بود،
نیرو می گرفت.
رانش هر یک از این موتورها وقتی کنکورد با سرعت
دو برابر صوت حرکت می کرد، به 45 کیلو نیوتن می رسید. هر چند تولید و
استفاده از هواپیمای کنکورد سرانجام متوقف شد ولی تفکر هواپیماهای مافوق
صوت هرگز متوقف نشد. به طوری که در سال جاری میلادی، کشور ژاپن موفق به
آزمایش اولین هواپیمای مسافربری مافوق صوت خود شد که نه تنها سرعت بیشتری
نسبت به هواپیمای کنکورد دارد )سرعت آن 5/1 برابر سرعت کنکورد است( بلکه
هیچ کدام از مشکلات مربوط به تجهیز و نگهداری آن را نیز ندارد. کارشناسان
ژاپنی بیش از 10 سال بر روی این هواپیمای مافوق صوت وقت صرف کرده اند.
این هواپیمای ژاپنی در اطراف شهر آدلاید استرالیا با
موفقیت آزمایش شده و قرار است تا سال 2015 وارد ناوگان هوایی ژاپن شود و
بدون تردید مورد استقبال زیادی قرار خواهد گرفت و البته به سایر خطوط هوایی
جهان هم فروخته خواهد شد.
این پرنده تیزپرواز ژاپنی برگ جدیدی از فناوری صنعت هواپیماسازی را در جهان رقم خواهد زد.
کنکورد در ایران
در اواخر دهه ۵۰ خورشیدی شرکت هما قراردادی را برای خرید ۳ فروند کنکورد
امضا کرد که یکی از آنها بعنوان نمونه در فرودگاه کیش نشست. ولی بعد از
انقلاب اسلامی این قرار دادها لغو شد.
۹۱/۰۱/۰۵
۰
۰
مصطفی نداف